In Het Nieuwe Telen is luchtcirculatie in de kas een energiezuinig alternatief voor de minimumbuis. Ventilatoren zijn er in vele soorten en maten. Doen die hun werk echter wel goed? Het schort vaak aan controle of ze het gewenste effect hebben. Het aloude principe ‘meten is weten’ geldt ook hier. Een rookproef brengt eenvoudig in beeld hoe de lucht zich beweegt. Leveranciers willen er graag aan meewerken. Verder bevelen ze aan om apparatuur te laten onderhouden.
Uit de praktijk komen regelmatig geluiden dat ventilatoren niet goed werken. Marc Grootscholten, manager van het Delphy Improvement Centre (IC) in Bleiswijk kan dat bevestigen. Volgens hem gaat het vooral om de ‘nieuwe generatie’ ventilatoren, die worden gebruikt om de kas te ontvochtigen terwijl een of twee schermdoeken zijn gesloten.
Bij twee proeven die het IC uitvoerde, was het nodig de ventilator aan te passen. “Bij een paprikaproef bleek de capaciteit van de Nivolator onvoldoende om het gewas te ontvochtigen. In overleg met de leverancier hebben we een motor met een grotere capaciteit geplaatst en de ventilator lager gehangen. En bij een lisianthusproef met een Ventilation Jet gecombineerd, met een onderventilator, bleek dat de luchtstroom het gewas niet bereikte. De afstelling van de beide apparaten luistert nauw. Een rookproef maakte dat duidelijk. Ook daar hebben we met succes aanpassingen gedaan.”
Rookproeven voor en na
Grootscholten adviseert telers die investeren in dit soort ventilatoren voor én na installatie metingen te laten doen. “Het gaat bij de ventilatoren om een investering van enkele euro’s per vierkante meter. Dan is het nodig om te checken of de ventilatie het gewenste resultaat behaalt. Als telers investeren in belichting, doen ze dat ook. Waarom niet voor ventilatoren? Het beste kunnen ze proeven laten doen als de schermen gesloten zijn. Of als er tijdelijk foliedoek is aangebracht.”
Marion Lestraden, verantwoordelijk voor Research en Development bij leverancier Nivola, kan zich daar volledig in vinden. “Als wij een aanvraag krijgen van een klant, willen we het liefst eerst een rookproef doen. Zo kunnen we zien welke oplossing voor de teler het beste is. Geen kas is namelijk hetzelfde. Of deze nieuw of oud is, hoog of laag en of de teelt op de grond, op tafels of in goten plaatsvindt, maakt heel veel uit hoe wij de ventilatoren plaatsen en welke. Wij maken altijd een gedetailleerde ontwerptekening voor de installateur, die daar vervolgens mee aan de slag gaat. En bij nieuwe projecten doen we ook een rookproef na installatie. Wij vinden het belangrijk dat het voor 100 procent werkt.”
Betere regie
Guus Vostermans, sales engineer bij Vostermans Ventilation benadrukt dat recirculeren complex is. Het bedrijf levert de Multifan V-FloFan stand alone én als recirculatieventilator bij de Ventilation Jet. “Als wij een offerteaanvraag van een installateur of rechtstreeks van een teler krijgen, staat er vaak niet eens bij om welk gewas of wat voor kas het gaat. Daarom stellen wij heel veel vragen. Wat wil de teler ermee bereiken? En hoe is de kas ingericht? Welke doek gebruikt de teler? Pas dan kunnen wij een adequaat plan maken. Ophangen van ventilatoren alleen is niet genoeg. Een ventilator is een kritisch product, zeker als deze gecombineerd wordt met andere applicaties.”
Volgens hem is een belangrijke rol weggelegd voor de installateur. “Degene die installeert, moet kennis van zaken hebben en na oplevering testen of het werkt. In een project met verschillende producten ontbreekt het nu vaak aan regie. Zoals in de bouw gebruikelijk is, zou bij installatie een coördinator verantwoordelijk moeten zijn voor het totaalconcept. Dat voorkomt teleurstelling bij de teler.”
Al jaren verkeerde kant
Een goede samenwerking tussen leverancier en installateur vindt Ton van der Kooij van de Van der Ende Groep van belang. Het bedrijf levert een reeks aan ventilatoren, inclusief de Airmix. Die juiste afstemming is essentieel voor zowel de ‘nieuwe generatie’ ventilatoren als bij de standaard horizontale luchtrecirculatoren.
“Voor elke kas maken we een plan hoe de ventilatoren precies moeten hangen. Bijvoorbeeld parallel, serie of serie 3×3. Installateurs geven we uitgebreide training en uitleg hoe ze die moeten aanbrengen. Toch zien ook wij in de praktijk dat ventilatoren niet goed hangen of al jaren de verkeerde kant op draaien. Soms geeft de condensator het na 10.000 draaiuren op. Een rookproef brengt dat direct in beeld. Ons advies aan telers is om regelmatig te checken of de ventilatoren hun werk nog goed doen. En als ze daarover twijfelen, moeten ze dat aangeven bij hun installateur of bij ons.”
Te langzaam draaien
Ook Peter van Weel, onderzoeker van Wageningen UR Glastuinbouw merkt in het project ‘Monitoring’ met regelmaat dat ventilatoren niet doen wat ze moeten doen. “Het kan vele oorzaken hebben. Ik heb al verschillende keren op een laddertje gestaan omdat er een niet werkte, terwijl de computer aangaf dat hij het wel zou moeten doen. Dan is er iets mis in de aansturing.”
Een ander probleem dat volgens hem veel voorkomt, is dat ventilatoren met een toerenregeling heel vaak te langzaam draaien, omdat ze anders ‘teveel geluid maken’. Het stromingspatroon is dan meestal zo slecht dat ze net zo goed kunnen worden uitgezet. Telers kunnen in dat geval bij de aanschaf beter op het geluidsniveau letten. “Het is erg zonde om te investeren in ventilatoren, die niet werken.”
Ventilatoren op afstand beheren
Van Weel ziet de oplossing erin dat telers het beheer en het onderhoud uitbesteden. Schapbeheer, zoals dat in de retail gebruikelijk is. “Douwe Egberts houdt zelf bij hoeveel koffiepakken er in het schap staan. Zo kan de installateur ook de ventilatoren beheren. Hij houdt te allen tijde bij of die nog werken. Natuurlijk kost een contract de ondernemer geld, maar niet werkende apparatuur doet dat ook. De techniek maakt het steeds beter mogelijk om op afstand te beheren. Zo hebben de Ventilation Jets computergestuurde motoren, die signalen teruggeven over stroomverbruik en toerental. Die gegevens kun je centraal aflezen. Deze technieken komen in snel tempo de bedrijven binnen. Elk uur dat de teler zijn tijd aan de juiste dingen kan besteden, is winst.”
Samenvatting
Ventilatoren blijken in de praktijk vaak niet optimaal te werken. Soms zijn ze verkeerd opgehangen of worden ze niet goed onderhouden. Bij de ventilatoren die zijn bedoeld om te ontvochtigen luistert de afstelling nauw. Controle na plaatsing en regelmatig onderhoud is nodig. Dat kan de teler aan de leverancier uitbesteden.
Tekst: Karin van Hoogstraten. Foto: Wilma Slegers en Pieternel van Velden
