Komkommerteler Kees Hendriks in Nootdorp constateerde te veel horizontale temperatuurverschillen in zijn kas. Zijn zoektocht naar meer klimaatgelijkheid – juist ook met gesloten scherm – bracht hem bij een installatie die koude droge lucht van boven het scherm zuigt en deze de teeltruimte in blaast. In de winter van 2017-2018 testte hij dit systeem op 2,8 ha belichte komkommers. “Het klimaat ging vooruit, maar die herrie! We hoorden de radio zelfs niet meer. Gelukkig is dat nu verbeterd.”
Het systeem is superlogisch en technisch weinig complex. De Airmix bestaat uit een horizontale ventilator met een ventilatorhuis met dubbele kleppen. Deze maken het mogelijk om naar behoefte lucht van boven het scherm in de kas te brengen. Dus naast de standaard horizontale luchtcirculatie functioneert het apparaat als compleet gestuurd ontvochtigingssysteem. Simpel en doeltreffend. Hendriks’ eerste reactie na introductie was dan ook: “Waarom was dit er honderd jaar geleden nog niet?”
Lager toerental
De geproduceerde decibels waren echter een onaangename bijkomstigheid. “Ik had er nooit naar gevraagd en het was me ook niet verteld. Maar ja, de metalen behuizing van de ventilator leek wel een klankkast die alle geluiden versterkte. En dus ben ik met Rob van Hulzen van leverancier Van der Ende Groep en Laurens van Es van Montera Techniek weer om tafel gaan zitten. Want dit moest anders. Nu schakelen we tijdens de uren dat de schermen open zijn – overdag dus – het toerental terug.”
Dan is, juist als er veel mensen in de kas werken, het geluidsniveau acceptabel. ’s Nachts wanneer de schermen dubbel dicht zijn, draait het systeem gewoon op volle toeren voor de beste ontvochtiging. Verder besloot de teler om de openingen in het scherm, waardoor de lucht werd aangezogen, te optimaliseren. “In de eerste kas waren deze gaten te krap, in de nieuwe afdelingen waar het systeem ging draaien, maakten we ze groter. Ook dat reduceerde het geluid.”
Uniformer klimaat
Onlangs installeerde Hendriks ook in de andere helft van de kas (3,35 ha) het ventilatiesysteem. In de 6 meter hoge kas van Qcumber in Nootdorp hangt nu om de 500 m² een Airmix. De totale ventilatiecapaciteit bedraagt daarmee 10,7 kuub/m²/uur. “Per uur ververst het systeem ongeveer twee keer de inhoud van de kas. Ik zie aan de stand van het gewas dat het werkt. Door het meer uniforme klimaat zijn de planten gewoon gelijker. Oogstten we vroeger bijvoorbeeld het middenpad 3 à 4 dagen eerder dan de gevel, nu is dat verschil maximaal een dag. Het komt de productie en kwaliteit absoluut ten goede.”
Tijdens de eerste evaluatie van het systeem constateerde Ton van der Kooij, de begeleider vanuit de leverancier, tevens een energiebesparing. In de maanden december tot en met februari was 4,8 kuub/m² minder gas verbruikt. “Doordat het niet nodig is om de schermen te kieren om vocht af te voeren, wordt onder meer kouval in de kas voorkomen en blijft de isolerende werking van de schermen intact. Een andere besparing betreft het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen. Doordat er beter wordt geventileerd, daalde de ziektedruk in het gewas. De teler hoefde dus minder bespuitingen uit te voeren.”
Belichte teelt
Hendriks teelt zijn komkommers onder Son-T-lampen van 190 µmol/m²/s. Warmte komt hij dus nooit te kort. Echter, met de schermen dicht wordt vocht in deze situatie wel makkelijk een probleem. “De ventilatoren creëren een niet voelbare overdruk onder het scherm, waardoor de lucht actief en continu recirculeert.”
Door de kieren komt geen koude lucht meer naar buiten, maar door de kieren verdwijnt warme vochtige lucht. Gevolg: klimaatgelijkheid in de hele teeltruimte. Ongeacht het tijdstip op de dag of het seizoen. “Dat geeft een soort rust. Als vroeger een meetbox bijvoorbeeld ergens een laag vochtdeficit constateerde, kon ik daar best nerveus van worden. Nu weet ik dat dit cijfer in de hele kas gelijk is en dus niet direct problemen zal veroorzaken. De noviteit is een mooie toevoeging aan het instrumentarium waarmee ik het klimaat kan sturen.”
Extra beluchtingsgroep
In grote lijnen doen de ventilatoren wat ze moeten doen. Nu komt het aan op verdere finetuning. “De opstartfase van zo’n nieuw systeem is best spannend”, vertelt Hendriks. “Hoe combineer je het met de overige instellingen? Mijn klimaatcomputer kent bijvoorbeeld geen speciale regeling voor deze ventilator. In overleg met Laurens van Es heeft Ridder Growing Solutions daarom een extra beluchtingsgroep aangemaakt. Want de werking van de kleppen is nagenoeg gelijk aan dat van een raam, die stuur je tenslotte ook open als het te warm of te vochtig is. Met de groep kan ik nu de klepstand regelen van 0 tot 100%. De computer berekent zowel een p-band boven als onder het scherm op basis van RV en temperatuur. Het verschil bepaalt de stand.”
Een ander leerpunt was het luchten boven het scherm. In het begin was de teler daarmee te voorzichtig, zegt hij zelf. “Het systeem werkt alleen op momenten dat de lucht boven het scherm daadwerkelijk kouder is dan onder het scherm. Je zult dus op tijd moeten luchten. De lastigste situaties treden op als het buiten 0ºC is. Een beveiliging verbiedt de ramen om dan open te gaan in verband met het mogelijk vast vriezen. Maar ik heb die kou nodig. Daarom hebben we de vorstgrens verlaagd naar -3ºC. Meet de computer een luchttemperatuur tussen de 12 en 20ºC boven het scherm dan gaan de ramen toch open.”
Gewas centraal
Van der Kooij begeleidt meerdere telers die het systeem gebruiken. Zowel in de sierteelt als de groenteteelt en zowel belicht als onbelicht. Dankzij HNT staan ontvochtigingsinstallaties nu volop in de belangstelling. Energiebesparing is daarbij een belangrijk onderdeel. “Voor iedereen die niet wil of mag kieren om het vocht kwijt te raken, is het een uitkomst. We hebben nu ook enkele aanvragen van tomatentelers die vanwege strengere regels omtrent lichtvervuiling de installatie hebben aangeschaft. Hun scherm moet dicht blijven. Redenen kunnen dus heel divers zijn.”
“Allemaal belangrijke bijzaken”, zegt Hendriks lachend. “Bij mij staat het puur in dienst van het gewas; ik wil de beste en meeste komkommers. Dat kan alleen als ik volledige controle heb op het klimaat. En ja, op dat punt zijn zeker nog stappen te zetten.”
Verwachtingsvol kijkt de teler naar zijn leveranciers. Van Es: “Dankzij kritische klanten als Hendriks worden wij geprikkeld om steeds met nieuwe en betere oplossingen te komen. En daar heeft de hele sector baat bij.”
Tekst: Jojanneke Rodenburg, beeld: Fotostudio G.J. Vlekke
