Een nieuw softwareprogramma maakt alle voordelen van het gebruik van een klimaatscherm volgens Het Nieuwe Telen inzichtelijk. Hierbij staat de plant centraal. “We besparen geen energie om het besparen, daarin moeten we niet doordraven”, stellen tomatentelers Rob Varekamp en Ron de Zeeuw uit De Lier.
Op de klimaatcomputer in het kantoor kunnen Rob Varekamp en Ron de Zeeuw hun tomatenkas in real-time in de gaten houden. Op het ene scherm zien ze wat er op dat moment in de kas gebeurt, op het andere scherm is een grafiek te zien met historische gegevens. Luchtvochtigheid, temperatuur, uitstraling, het wordt allemaal bijgehouden. Hoe laat gaat de zon op? Wanneer moet het klimaatscherm open? “Door de informatie die we hier krijgen, kunnen we bijvoorbeeld na zonsopgang het scherm langer dicht laten, waardoor we het gewas geleidelijker kunnen laten wennen aan de dag”, legt De Zeeuw uit. “De tomaten krijgen niet ineens een ‘klimaatschok’. Het zorgt voor een homogener kasklimaat.”
Voor de teler zelf doet het ook minder pijn, voegt hij eraan toe. “Vroeger voelde het niet goed als je het scherm voor je gevoel te lang dicht liet, maar nu tonen de data dat het kan. De software maakt het inzichtelijk.”
Transparant
Varekamp en De Zeeuw hebben in De Lier een 4 ha grote kas met snoeptomaatjes. Vorig jaar hebben ze hun oude LS 10 klimaatscherm vervangen voor het nieuwe energiebesparende klimaatscherm Luxous 1147 FR van Svensson. “Deze is zeer transparant en zorgt voor meer energiebesparing. We kunnen er ook meer mee schermen”, verklaart de teler de keuze.
Ze zijn tegelijkertijd gebruik gaan maken van het nieuwe softwareprogramma Connected Screening, dat de verschillende klimaatschermen van de schermenfabrikant koppelt aan de iSii klimaatcomputer van tuinbouwautomatiseerder Hoogendoorn. “Het is niet meer de vraag of je een klimaatscherm hebt of niet”, zegt René Beerkens van het automatiseringsbedrijf, “het is nu: wat voor soort scherm heb je? Daar kun je je klimaatcomputer nu op instellen.”
Schermtype afhankelijk
De aansturing wordt door de nieuwe software schermtype afhankelijk en dat biedt totale controle over de mate van energiebesparing, vochtafvoer, uitstraling en lichttransmissie, stelt hij. “Dat zorgt voor veel accuratere data, waardoor je als teler betere beslissingen kunt nemen. Normaal sluit je bijvoorbeeld eerst het scherm en vervolgens zet je een kier, omdat het te warm wordt. Of juist andersom. De nieuwe module werkt proactief. We kunnen op voorhand al naar de juiste stand sturen door de informatie die er is.”
Het nieuwe programma is in lijn met Het Nieuwe Telen, voegt Paul Arkesteijn van Svensson eraan toe. “Het maakt alle voordelen van het schermdoekgebruik volgens deze teeltmethode inzichtelijk en voorziet daarmee in een behoefte. Het draait niet meer om alleen energie besparen. Het doek krijgt meer functies.” Het parasoleffect is er daar een van, merkt Beerkens op. “Door het scherm aan het eind van de dag alvast grotendeels, maar nog niet geheel te sluiten, blijft de kop van het gewas warmer en zijn de verticale temperatuurverschillen over het gewas minder groot”, legt hij uit.
Meer schermuren
Met de nieuwe module wordt het effect op vochtdoorlatendheid, energiebesparing, lichttransmissie en energie-uitstraling berekend op basis van de specifieke schermeigenschappen en schermstand. Deze worden bovendien in één oogopslag weergegeven in een gepersonaliseerde kasvisualisatie. “Met deze informatie is het gemakkelijker voor de teler om meer schermuren te maken”, legt Arkesteijn uit. “De teler kan daardoor een homogener kasklimaat realiseren.” Daarbij maken de adviseurs wel onderscheid tussen bedekte en gesloten schermuren. “Met een bedekt scherm, toegepast in voorjaars- of zomernachten (met een schermstand van 80% gesloten bijvoorbeeld) wordt de uitstraling beperkt, terwijl de kastemperatuur niet stijgt. Gesloten uren zijn de schermuren om energie te besparen en om kasklimaat te maken in de winternachten”, zegt Beerkens.
Minder ziektedruk
De Zeeuw krijgt het systeem steeds beter in de vingers, merkt hij. “We werken niet met een klimaatscherm om energie te besparen. Het gewas staat bij ons voorop. Ook gebruiken we het klimaatscherm nu in de zomer. Wanneer je 900-1.000 watt per vierkante meter instraling hebt, kan je dat nu beter wegschermen.”
“We moeten ook zorgen dat we niet door slaan in Het Nieuwe Telen”, voegt zijn compagnon Varekamp eraan toe. “Het draait niet primair om het energie besparen. Het doel is om te zorgen dat de plant zo goed mogelijk groeit en niet om zoveel mogelijk energie te besparen.”
De telers vinden het moeilijk om concrete resultaten aan te wijzen. “Of we een hogere teeltopbrengst hebben, of we meer energie besparen, dat is moeilijk te concretiseren”, zegt Varekamp. “Elk maand, elke week, elke dag is anders, maar we zien wel dat de ziektedruk afneemt. Zo heb ik al lang geen Botrytis meer in de kas gezien. Dat is dus een indirecte besparing. Zolang het teeltrendement maar omhoog gaat. De eventuele energiebesparing is bonus.”
Wennen
Hoewel de module is bedoeld om telers te helpen bij het maken van keuzes, merkt het telersduo dat het wennen is om af te gaan op de nieuwe data. “Als ik twijfel, ga ik toch eerst een rondje in de kas rijden”, zegt De Zeeuw. “Ik moet mijn groene vingers leren vertalen naar getallen.”
Hij ziet daar dan ook nog wel een uitdaging liggen. “Wij zijn de generatie van de groene vingers, wij hebben vlieguren gemaakt. Wij weten inhoudelijk hoe het werkt. De nieuwe generatie computeranalisten, de jeugd, kijkt door een andere bril. Zij halen veel meer informatie uit zo’n klimaatcomputer dan ik. Cijfermatig zijn ze heel goed, maar op het moment dat ze in de kas staan, kunnen ze er maar weinig over zeggen. Dat moet gaan mixen. Wij hebben adviseurs nodig die van beide de nodige kennis hebben.” Hij vindt het soms nog lastig om gegevens te interpreteren. “Wat levert het me op als ik de buistemperatuur 5 graden lager zet? Het draait uiteindelijk om het geld”, zegt de teler. “We willen weten wat het oplevert.”
Sparren
Beerkens geeft aan dat daar nog een innovatieslag in te maken is. “Eerst had je geen getallen als teler. Met deze module krijg je getallen, dus nu ga je vragen stellen. We zijn bezig met een nieuwe stap in het programma. De update volgt nog dit jaar. We willen de teler nog meer ontzorgen.”
Arkesteijn ziet dat telers die gebruik maken van het programma, meer durven in de kas. “Omdat ze direct zien wat de gevolgen zijn van hun keuzes, kunnen ze eerder bijsturen wanneer het niet goed gaat. Het is experimenteren, maar dan wel op basis van feiten en minder op gevoel.”
De beide tomatentelers beginnen binnenkort weer met een nieuwe cursus Het Nieuwe Telen. “We willen meer inzichten opdoen om verder te komen, kijken wat er mogelijk is, hoe andere telers ermee omgaan, met andere telers sparren”, zegt De Zeeuw. “Dat kan alleen als je buiten je eigen bedrijf kijkt.”
Samenvatting
Tomatenteler Varekamp De Zeeuw uit de Lier heeft een nieuw klimaatscherm laten installeren en maakt sindsdien gebruik van een nieuw softwareprogramma dat de telers helpt met het maken van keuzes omtrent vochtdoorlatendheid, energiebesparing, lichttransmissie en energie uitstraling. Het gewas staat daarbij voorop. Het draait niet primair om het energie besparen, stellen ze. In het leren vertalen van de groene vingers naar getallen, zien de telers een mooie uitdaging.
Tekst: Marjolein van Woerkom. Foto’s: Studio G.J. Vlekke.
