Anders schermen kan behoorlijk wat energiebesparing opleveren. Proefcentrum Hoogstraten voerde de afgelopen jaren een serie onderzoeken uit om de sector de helpende hand te bieden. De komende jaren gaan ze daarmee verder. Uit alle onderzoeken blijkt: er valt nog aardig wat te winnen. Met nieuwe materialen en systemen, maar ook met al lang beschikbare materialen.
Het meest in het oog springende onderdeel van de serie onderzoeken is het vier-schermensysteem bij paprika. Maar dit is een schermsysteem in ontwikkeling en er is nog geen teler die het op proefbasis heeft overgenomen. Daarom doet het proefcentrum ook onderzoeken die dichter bij de huidige praktijk staan. Onderzoeker Marlies Huysmans: “Afgelopen winter hebben we met onze begeleidende telers overleg gehad over de energiesituatie. Er waren nog maar weinig bedrijven die belicht hebben. En opvallend is de terugkeer van vast AC-folie.”
Vast folie
Proefcentrum Hoogstraten heeft mede om die reden een proef gedaan met vast folie in de onbelichte tomatenteelt. Onder het beweegbare Luxous 1147 ECO FR doek werd een polyethyleen folie met AC coating opgehangen. Dat gebeurde bij de planting op 10 januari.
“Zo’n tijdelijk folie vergt niet zo’n grote investering, terwijl het kan helpen om het energieverbruik op de korte termijn omlaag te brengen. We vergeleken de besparing met een afdeling waarin hetzelfde schermdoek hing, maar zonder folie. Ten opzichte van die referentie-afdeling bespaarden we zo’n 10 procent”, vertelt ze.
Nadeel van de folie is de geringe flexibiliteit en het feit dat hij maar eenmalig gebruikt kan worden. Verder loopt de luchtvochtigheid onder het folie op. Bij jonge planten valt dat mee, maar naarmate het gewas groeit, wordt dat problematischer. “Het vocht was ook de reden om het weer te verwijderen. Dat gebeurde half maart. Je kunt zo dus tegen weinig kosten energie besparen als de gasprijzen erg hoog zijn, zoals afgelopen winter. Omdat het seizoen nog niet is afgelopen, kunnen we nog niets zeggen over productie en kwaliteit van de vruchten”, zegt Huysmans.
Oud scherm vervangen
Een andere manier om een slag te maken, is om verouderde schermdoeken te vervangen. Het proefcentrum deed dat in 2022. De tomatenafdelingen kregen nieuwe schermen van het hierboven genoemde type. In de paprika-afdelingen hangen standaard twee energieschermen. De oude SLS10 doeken werden vervangen door Luxous 1147 ECO FR plus Luxous 1547 D FR. “In één afdeling van elke teelt bleven de oude doeken hangen zodat we het energieverbruik konden vergelijken. De besparing kwam bij tomaat uit op 20 procent. Door een oud scherm te vervangen, kun je dus aardig wat besparen”, vertelt ze.
Bij paprika is de vergelijking niet cijfermatig hard te maken vanwege technische moeilijkheden. “Maar ongetwijfeld bespaar je ook in deze teelt met nieuwe schermen”, zegt ze. “Het moet wel gezegd worden dat de oude energieschermen al twaalf jaar oud waren. Dat is voorbij de levensduur die de fabrikant noemt. Ze waren zichtbaar versleten en vervuild. Maar dit is wel een situatie die ook regelmatig op teeltbedrijven voorkomt”, geeft ze aan.
De winter was redelijk koud. Om de vergelijking goed te kunnen maken, werden de schermtijden bij de nieuwe en oude doeken gelijk gehouden. “Maar een nieuw scherm laat meer licht door omdat het schoner en moderner is. Daardoor zou je het langer dicht kunnen laten en dus nog meer besparen. Louter vervangen van verouderd materiaal kan dus behoorlijk wat opleveren”, ziet Huysmans.
Vier-schermensysteem
Een eerste vier-schermensysteem is onderzocht binnen het Interreg-project Glitch. Daarmee haalden de onderzoekers bij paprika maar liefst 64% energiebesparing ten opzichte van de ‘gewone’ afdeling. (Zie Onder Glas juni 2022, pagina 24-25). Maar dat was met experimentele schermmaterialen die nog niet praktijkklaar zijn en niet beschikbaar zijn voor teeltbedrijven.
Daarom is vorig jaar een vier-schermensysteem ontworpen met bestaande schermen, die in de handel zijn. Onderin hangt een spouwscherm, bestaande uit twee Luxous 1147FR doeken met een spouw van 5 centimeter ertussen. In de bovenlaag een Luxous 1147FR schermdoek plus een sterk vochtdoorlatend Harmony klimaatscherm op één dradenbed.
44% besparing
“We haalden daarmee 44% besparing ten opzichte van de gangbare kasafdeling met twee schermdoeken. Dat lag niet alleen aan de vier doeken zelf, maar ook aan de sturing. We hanteerden een vorm van Het Nieuwe Telen. Het scherm bleef ’s ochtends langer dicht zodat de zon de kas meer kon opwarmen. Ook hielden we een vaste dag- en nachttemperatuur aan en zorgden we voor actieve ontvochtiging met een Air & Energy-luchtbehandelingsunit ”, legt Huysmans uit.
De productie en kwaliteit van de paprika’s waren vergelijkbaar met die in de referentie-afdeling.
Dit jaar wordt de proef voortgezet. “Maar de energiebesparing zal dit jaar wel lager uitpakken ten opzichte van de referentie. Dat komt omdat we in de referentie-afdeling ook meer zijn gaan schermen om het energieverbruik omlaag te brengen. Bovendien hebben we dit jaar om energieredenen in januari geplant in plaats van in december zoals vroeger gebruikelijk. Ook daardoor zullen de verschillen wel kleiner worden”, verwacht ze.
Experimentele schermmaterialen
Inmiddels is het nieuwe Interreg-project Energlik gestart. Hierin slaan Belgische en Nederlandse onderzoekscentra, universiteiten en bedrijven de handen ineen om doorbraken op het gebied van energiebesparing te bereiken. Ze werken gezamenlijk aan vier innovatietrajecten:
– afvangen, zuivering en opslag van CO2 uit rookgassen
– nieuwe dag- en nachtschermsystemen
– energie-efficiënte ontvochtiging
– sensortechniek voor schimmelsporen.
“We kunnen dan weer naar experimentele schermmaterialen zoeken met ideale eigenschappen, zowel voor dag- als nachtschermen. Want er moet duidelijk verbetering komen wil je een hogere besparing door schermen kunnen bereiken. Bijvoorbeeld een nachtscherm dat aan beide zijden warmtestraling reflecteert. Ondertussen horen we dat de fabrikanten ook niet stil zitten. Ze zijn bezig met nieuwe ontwikkelingen”, vertelt ze.
Tekst: Tijs Kierkels, beeld: Wilma Slegers
