Ter Laak Orchids is waarschijnlijk de meest duurzame phalaenopsis-kwekerij ter wereld. Het beschikt dan ook over WKK’s, warmtepompen, gevelisolatie, binnen- en buitenschermen, zonnepanelen, luchtbevochtiging, een dubbele teeltlaag en nog veel meer state-of-the-art techniek. “Je moet er uit halen wat er in zit.”
De broers Ter Laak besloten in 2002 zich volledig te specialiseren in de teelt van phalaenopsis. Andere soorten werden afgestoten en het oude bedrijf uit 1990, waarvan in 2000 nog een deel werd bijgebouwd, werd vaarwel gezegd. Tussen 2003 en 2009 werd een flinke lap grond gekocht in Wateringen, voor een nieuwe phalaenopsis-kwekerij van 8 hectare. Een mooie kas moest het worden, duurzaam, energie-efficiënt, met state-of-the-art techniek. “Wij willen de besten zijn en bij de top horen, wereldwijd”, aldus Eduard Ter Laak. “Dat kan alleen als je alles optimaal inricht.” En zo geschiedde. In 2009 werd gestart met de bouw. Op 24 juni 2011 werd de kas feestelijk geopend door drie generaties Ter Laak. Meer dan 10.000 bezoekers kwamen naar de open dag. Ter Laak werd uitgeroepen tot meest duurzame kweker van Nederland.
Duurzaamheid als leidend principe
“Duurzaamheid staat voorop, in alles wat we doen”, zegt Eduard. “ Voor de bouw van onze kas hebben we naar alle mogelijkheden gekeken om energie te kunnen besparen. Daardoor hebben wij een relatief laag energieverbruik per plant. Daarnaast hebben wij onze lichtuitstoot teruggebracht tot nul procent. Verder streven we naar een topproduct, waar de consument lang plezier van heeft. Dat is ook een stukje duurzaamheid.” Samen met een leverancier heeft Ter Laak een pot ontwikkeld die 25 procent minder plastic bevat. Met het MPS Socially Qualified (SQ) certificaat bewijst Ter Laak dat de producten onder goede werkomstandigheden tot stand komen. Worden die inspanningen ook door de markt beloond? Eduard: “Het levert niet direct een meerprijs op, maar bij een gelijk prijsniveau ben je vaak in het voordeel. Vooral als je aan grote ketens levert.”
Bijzondere kasconstructie
Technokas ontwikkelde een bijzondere kasconstructie, door het ineenschuiven van een 12,80 meter Venlokas in een 12,80 meter breedkapper. De Venlokas van 61.250 m² met een goothoogte van 6,90 meter is verdeeld in zes afdelingen: twee opkweek- en afkweekafdelingen, een gekoelde afdeling en een gesloten afdeling voor plantmateriaal en stek. In de breedkapper met een goothoogte van 9,40 meter is de verwerkingsruimte gehuisvest met een teeltlaag van 16.500 m² erboven. Hier is een opkweekafdeling met proefkassen voor bloeiproeven, teeltproeven, rassenvergelijkingen en stekselectie. Het voordeel van deze kasconstructie is dat de logistieke lijnen vanuit alle afdelingen naar de verwerkingsruimte kort zijn en de planten geen onnodige klimaatwisselingen ondervinden. “We hebben alles op elkaar aan laten sluiten. Ook de schermen zijn perfect geïntegreerd. Volgens Technokas was het een ingewikkelde klus, maar we hebben constructief samengewerkt. Wij zijn de enigen met zo’n kas.”
“Voor de bouw van onze kas hebben we naar alle mogelijkheden gekeken om energie te kunnen besparen.”
Energiebesparing staat voorop
Voor de verwarming en koeling beschikt Ter Laak over twee WKK’s met rookgasreinigers en drie warmtepompen met warmte- en koudebuffers, zowel onder- als bovengronds. Overtollige warmte wordt ondergronds opgeslagen en in de winter als laagwaardige warmte benut. De hoogwaardige warmte van de WKK’s wordt via verwarmingsbuizen in het bovennet verspreid. Dankzij een slimme computerregeling wordt steeds het optimum bereikt.
In de kas zijn drie scherminstallaties geïntegreerd: een helder energiedoek, een verduisteringsdoek en een zonafschermingsdoek. In combinatie met de gevelschermen is de kas ’s nachts volledig lichtdicht. De gevels rondom het bedrijf zijn gemaakt van 60 mm sandwich panelen voor nog meer energiebesparing. CO2 wordt ingekocht via OCAP, dat rest-CO2 van industriële processen levert. Ook is er geïnvesteerd in een hogedrukverneveling, waardoor er in de zomer energievriendelijk kan worden gekoeld. “We zetten in op maximale energiebesparing. Alles bij elkaar besparen we op het nieuwe bedrijf 25 tot 30 procent op ons energieverbruik”, aldus Eduard.
Buitenscherm met zonnepanelen
Klimaatbeheersing is heel belangrijk voor de kwaliteit van phalaenopsis. Daarom koos Ter Laak onder meer voor een buitenscherm. “Als het buiten koel is, scherm je alleen met het binnenscherm. Als het buiten warm is, doe je ook het buitenscherm dicht. Je kunt er een heel rustig klimaat mee creëren.” Maar er zijn meer voordelen, vervolgt Eduard. “Met krijt op dek ben je meer aan het belichten en stoken. Met een buitenscherm heb je ook op donkere dagen licht in de kas. Bij koude nachten trekken we het ook dicht, als extra isolatiescherm.”
Op het schermpakket zijn 4.800 zonnepanelen bevestigd met een totale oppervlakte van ruim 1.500 vierkante meter. Deze panelen produceren overdag voldoende groene stroom om de bedrijfsinstallaties op te laten draaien. Op een bord bij de entree van Ter Laak is de stroomproductie ‘live’ te volgen. Dit GreenTop dek is ontwikkeld door Van der Valk Systemen, Huisman Scherming, BOAL Systemen, Technokas, TNO en Wageningen UR en is mede mogelijk gemaakt door het DIT-fonds van Rabobank Westland en Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling in het kader van het programma ‘Kas als Energiebron’.
“Klimaatbeheersing is heel belangrijk voor de kwaliteit van phalaenopsis. Daarom koos Ter Laak onder meer voor een buitenscherm.”
Van plant tot klant
In tegenstelling tot veel collega’s, kweekt Ter Laak de planten zelf op. De opkweek gebeurt in een aparte ruimte, waarvoor eerst de handen en voeten worden ontsmet en schone kleding wordt gedragen. Ook mogen de medewerkers van de opkweekafdeling geen andere werkzaamheden doen. De teelt van phalaenopsis neemt bij Ter Laak 1,5 jaar in beslag, van jonge plant tot aflevermoment. Eduard: “Dat komt omdat wij rustig telen. Dat komt ten goede aan de kwaliteit en houdbaarheid.” Dankzij kruising en selectie beschikt Ter Laak Orchids over exclusieve rassen, zoals Rio Grande, Donau, Zambezi en Mackenzie. “We willen ons onderscheiden in de markt: meer takken, meer bloemen, grotere bloemen en een uitstekende houdbaarheid.”
Ter Laak Orchids richt zich op het topsegment van de markt. Afnemers zijn de vakhandel, vooral groothandelaren, tuincentra en bloemisten, maar ook supermarkten. Circa 95 procent van de wekelijkse productie van 120.000 planten wordt via bemiddeling verkocht aan exporteurs. Daarnaast wordt een deel geveild op de klok van FloraHolland. Het aanbod bestaat uit een mix van eigen en ingekochte soorten, al dan niet verpakt in een verkoopconcept. Floricultura, Anthura en een aantal Taiwanese veredelaars zijn de belangrijkste leveranciers. De beste planten worden afgezet onder eigen label of Decorum Plants. Eduard: “In Decorum Plants werken we met andere potplanten- en snijbloemenkwekers die gezamenlijk aan marketing proberen te doen. We werken samen bij de inkoop en verkoop en doen ook aan kennisuitwisseling.”
Teeltstrategie
Hoe ziet de teeltstrategie van Ter Laak Orchids er uit? “We zetten in op het maximaal zelf produceren en gebruiken van energie. Door de slechte spread van de wkk’s is het terug leveren van stroom minder rendabel geworden. Aardwarmte is voor ons nog niet zo interessant, omdat wij veel stroom nodig hebben voor het belichten en de warmtepompen. Die stroom maken we zelf met de wkk’s. Hier komt veel warmte bij vrij, waardoor er weinig ruimte overblijft voor aardwarmte”, aldus Eduard.
“Over de kas zijn we heel tevreden, maar we willen meer licht ophangen voor een extra teeltversnelling en kwaliteitsimpuls in de winter. Misschien LED-verlichting, daar doen we nu proeven mee. We volgen de proeven in het IDC LED in Bleiswijk daarom op de voet. Verder kijken we naar 3d-camera’s voor het sorteren van de planten. Overigens gaan we bij het ontwikkelen en invoeren van nieuwe technieken nooit alleen te werk, maar kijken we samen met leveranciers en collega’s welke stappen we gaan maken.”
“In de Daglichtkas is de energiebesparing naar verwachting 50% hoger.”
DaglichtKas
In 2013 besluiten de gebroeders Ter Laak een DaglichtKas te bouwen. Het betreft een uitbreiding van de stekproductie met 3.800 m². De bouw start in september 2013 en is in het voorjaar van 2014 opgeleverd. Het dak is asymmetrisch en bestaat volledig uit dubbel glas (bijna 100 kg per ruit) met daarin drie fresnellenzen. Deze lenzen concentreren het directe licht op een van drie buizen waar stromend water doorheen loopt. Deze buizen bewegen mee met de zonnestralen, zodat het gecentreerde licht niet op de planten terecht kan komen. De kas fungeert daardoor tevens als scherminstallatie. Het diffuse deel van het licht blijft beschikbaar voor het gewas, dat daardoor sneller groeit. Het warme water wordt direct gebruikt of opgeslagen voor later gebruik. Eduard: “Op deze manier hoeven we geen energieschermdoek te gebruiken en is ook geen buitenscherm meer nodig. En de energiebesparing is naar verwachting 50% hoger!”
Ter Laak is het eerste bedrijf in Nederland waar deze speciale kas is geplaatst. De DaglichtKas is ontworpen en gebouwd door Technokas en Bode. Het project is mede mogelijk gemaakt door Het Europees Landbouwfonds voor Plattelandsontwikkeling in het kader van het programma ‘Kas als Energiebron’. In de Demokas in Bleiswijk is, in samenwerking met Wageningen UR Glastuinbouw, de nieuwe technologie uitvoerig getest. Uit de proeven bleek dat de planten in de DaglichtKas, in vergelijking met een gewone kas, twee tot drie keer zoveel licht aan konden. “De planten groeiden harder, maar bleven compact en behielden hun vorm”, aldus Eduard. “Wij beginnen rustig aan en laten nu 10 tot 20% meer licht toe dan in de referentieafdeling en we hopen dit volgend seizoen verder te optimaliseren.”
Dit artikel kwam tot stand in samenwerking met Ter Laak Orchids en Van der Valk Systemen. Tekst en foto’s: Mario Bentvelsen, video: FreekFilms
