Op initiatief van Marco de Groot vond er afgelopen winter een bijzonder project plaats bij Topline Gerbera in Tuil. Intensieve monitoring met tal van sensoren leverde meer inzicht op in het microklimaat in een teelt onder full LED. “Telen onder full LED is energetisch efficiënt, maar vraagt een andere benadering”, zegt de consultant. “De grootste uitdaging is een goede vochtbeheersing in de vroege ochtend, vooral op microniveau rond de bloem.”
Over de ins en outs van het project, waaraan meerdere onderzoekers en een begeleidingsgroep van experts medewerking verleenden, is al uitvoerig bericht in de juni/juli editie van Onder Glas. Nu het nieuwe belichtingsseizoen is gestart, vragen we initiator Marco de Groot van Flori Consult Group naar de leerpunten die gerberatelers daarin mee kunnen nemen.
Gebouwd voor Het Nieuwe Telen
“Laat ik voorop stellen dat ieder bedrijf anders is en dat je de ervaringen van een praktijkproject niet klakkeloos kunt vertalen naar de gerberateelt als geheel”, steekt de consultant van wal. “Topline Gerbera is een zeer modern bedrijf, dat gebouwd en ingericht is volgens de filosofie van Het Nieuwe Telen. Het heeft een full LED-installatie, twee energieschermen (waaronder een verduisteringsdoek) en er staan luchtbehandelingskasten in de gevel, die via slurven onder het gewas verwarmde droge buitenlucht in de kas kunnen brengen en intern kunnen ventileren. De meeste bedrijven hebben nog geen full LED of mechanische ontvochtiging. Toch heeft het project veel inzichten en leerpunten opgeleverd waar iedereen wat mee kan.”
Opwarming onder full LED verloopt omgekeerd
Het eerste inzicht is dat de opwarming van het gewas onder full LED anders verloopt dan onder SON-T- of hybride-installaties. Dit werd aangetoond of bevestigd met thermocamera’s op meerdere plaatsen in kas en gewas. De Groot: “Zodra SON-T-lampen aangaan en het gewas gaat verdampen, stralen ze warmte uit naar het gewas. De bloem warmt als eerste op, vervolgens de bovenste bladeren en als laatste de onderste bladeren en het wortelpakket. Dat vinden gerberaplanten prima.”
Onder full LED ontbreekt die warmte-impuls van boven. De opwarming vindt volledig van onderuit plaats, waardoor het langer duurt voordat de bloemen zijn opgewarmd. “Het verdampingsvocht dat met de opgaande warme luchtstroom uit het gewas komt, kan dan gemakkelijk condenseren op de nog koude bloemen”, vat de teeltadviseur samen.
Eerst opstoken, dan lampen aan
Een praktische oplossing is om de buistemperatuur te verhogen voordat de lampen aangaan zodat de verdamping op gang komt. De Groot: “De bloem krijgt dan meer tijd om op temperatuur te komen. Voor de bloemtemperatuur is echter ook de uitstraling van belang. Wanneer er slechts één scherm dicht ligt en de luchtramen daarboven open staan om de vochtafvoer te bevorderen, kan een lage schermtemperatuur ook voor afkoeling van de bloem zorgen als gevolg van uitstraling, met een grotere kans op condensatie. Houd de schermtemperatuur dus ook in de gaten.”
“Een aanvullende proef met verticale ventilatoren om drogere lucht uit het bovenste deel van de kas naar onderen te verplaatsen en daarmee versneld vocht uit het gewas af te voeren, leverde volgens de consultant nauwelijks meerwaarde op.” Als je toch al in luchtbehandelingskasten investeert, kun je wellicht beter een hogere ontvochtigingscapaciteit kiezen van 8 tot 10 m³/h/m² in plaats van 5, raadt hij aan.
Kier trekken blijft soms nodig
Als je ervan uitgaat dat het verdampingsvocht vlot genoeg wordt afgevoerd uit het gewas en dat de bloem daar geen last van heeft (dus niet natslaat), dan zal het vocht vervolgens afgevoerd moeten worden. Dat kan via ontvochtigingsinstallaties, door condensatie op schermen en kasdek, of door uitwisseling van kaslucht met buitenlucht. Condensatie op schermen is niet wenselijk (al is het soms niet te voorkomen). Al was het alleen maar omdat een vochtfilmpje onder het scherm de natuurlijke ventilatie belemmert. “Dan blijft het vocht alsnog in de kas en dat is niet wat je wilt”, merkt De Groot op.
“Te veel luchten boven het scherm kost energie en verlaagt bovendien de schermtemperatuur, dus dat wil je voorkomen. Met een kier in het doek wordt de nok minder koud, waardoor ook het doek minder afkoelt. Door de ramen iets openzetten kun je wel snel vocht afvoeren, maar doe dat dan wel met beleid.”
Thermostaat een graad hoger
Een laatste leerpunt dat De Groot aankaart is het compenseren van het gemis aan stralingswarmte van LED-lampen. “Telers merken dat dit ten koste gaat van de snelheid van de bloemaanleg”, stelt hij vast. “Om de productie op peil te houden, zal het in veel gevallen nodig of wenselijk zijn om de kastemperatuur een graad hoger in te stellen. Dat kost uiteraard extra warmte, maar door intensiever schermen en onder full LED te telen ben je per saldo toch beter af.”
De consultant sluit af met de opmerking dat gerberatelers het project nauwlettend hebben gevolgd en dat de resultaten uitgebreid zijn besproken. “Vrijwel alle telers zullen er dit belichtingsseizoen iets van meenemen in hun strategie. Omdat elk bedrijf anders is, zal de manier waarop echter van bedrijf tot bedrijf verschillen.”
Tekst: Jan van Staalduinen
