‘De gesloten kas moeten we niet in het verdomhoekje zetten’, ‘De glastuinders moeten minder op gevoel en meer op kennis sturen’ en ‘In de glastuinbouw van 2050 speelt gas geen rol meer’. Dat waren enkele opmerkelijke uitspraken die gisteren werden gedaan op het goed bezochte EnergiekEvent 2016 in Bleiswijk, waar tegelijk het 10-jarig bestaan van Kas als Energiebron werd gevierd.
Terugblikkend werd geconstateerd dat Kas als Energiebron, het innovatie- en actieprogramma voor energiebesparing en verduurzaming in de glastuinbouw, succesvol is geweest. De energie-efficiency van de Nederlandse glastuinders is flink gestegen, terwijl de energiebronnen steeds duurzamer worden. Vooral dankzij aardwarmte, restwarmte, windenergie, (semi-)gesloten kassen, diffuus glas, led-belichting en – het handboek is inmiddels toe aan een herdruk – Het Nieuwe Telen.
Micro-besturing
Het beste nieuws van het EnergiekEvent was dat de grotere energie-efficiency niet ten koste is gegaan van kwaliteit of productie. Maar het vereist wel steeds meer data, kennis en inzicht van de telers. “Vroeger hing er een meetbox op elke hectare. In de toekomst gaan we naar veel kleinere eenheden om te besturen. Misschien wel naar micro-besturing op plantniveau, niet alleen voor de productie maar ook voor de kwaliteit. Denk bijvoorbeeld aan led-belichting voor het verhogen van bepaalde inhoudsstoffen”, zei Sjaak Bakker, manager van Wageningen UR Glastuinbouw.
Bakker schetste een toekomst waarin elektriciteit een hoofrol gaat vervullen. “We gaan steeds meer naar een all-electric situatie toe. Kijk maar naar elektrische auto’s en batterijen en ook wat er in led-belichting gebeurt. Er wordt nu al gedacht aan belichting via folies of glascellen.”
Ook zal onze CO2-voorziening in 2030 of 2050 anders ingevuld moeten worden, zei Bakker. “Als we straks geen gas meer verbranden, waar halen we dan onze CO2 vandaan? Denk bijvoorbeeld aan het onttrekken van CO2 uit de lucht.”
Gesloten kassen
Het Nieuwe Telen wordt inmiddels succesvol toegepast in verschillende teelten, waaronder gerbera en tomaat. Naar schatting 15 tot 20% van de Nederlandse telers is er mee bezig. Veel kennis is opgedaan in gesloten kassen en in eerder onderzoek, zei Bakker: “In Het Nieuwe Telen zijn eigenlijk heleboel dingen bij elkaar gebracht die daarvoor al ontwikkeld waren: denk aan temperatuurintegratie, onderzoek naar schermen, luchtbeweging en dergelijke.”
De gesloten kas is naar de achtergrond aan het verdwijnen, zo lijkt het. Maar Wilco Wisse, voorzitter van Kas als Energiebron en stafmedewerker van Lans Tomaten, vindt dat we de gesloten kas nog niet moeten afschrijven: “Zelf hebben we ook een Optima-kas van 1,5 hectare en weten wij als geen ander hoe moeilijk het is om daar wat mee te verdienen. Maar eigenlijk is die kas een hele grote zonnecollector, die overtollige warmte van de zomer opslaat en in de winter weer levert. We moeten de gesloten kas daarom niet zomaar in het verdomhoekje zetten.”
Duurzame toekomst
Leo Oprel, thans werkzaam als beleidsmedewerker bij het Ministerie van EZ – die bij Wageningen UR wel als de founder van Het Nieuwe Telen wordt beschouwd – schetste een duurzaam toekomstbeeld van de Nederlandse glastuinbouw, waarin:
- nieuwe kassen uiterlijk weinig zullen verschillen met huidige kassen
- gas is vervangen door duurzame elektriciteit en duurzame warmte
- er vrijwel geen chemische bestrijdingsmiddelen worden gebruikt
- de CO2 inzet voor de groei beperkt is
- kennis cruciaal is
- klimaatbeheersing zal bestaan uit energie- en ventilatiemanagement
- warmtewisselaars gemeengoed zullen zijn om energie uit de vochtige kaslucht over te dragen aan de binnenkomende drogere kaslucht
- er vochtiger wordt geteeld, met een zeer homogeen kasklimaat
- licht leidend is voor de temperatuursturing
- het diffuse kasdek meer licht doorlaat en meerdere schermen boven elkaar hangen
- super lichtdoorlatende kassen de productie – en het bestaansrecht – in de winter zullen bepalen
- licht in de zomer boven een bepaald niveau flexibel zal worden weggevangen en beschikbaar is voor energieopslag
- overtollige instraling meteen wordt opgevangen zonder dat de kaslucht teveel opwarmt
- assimilatiebelichting wordt gebruikt op basis van wat de plant nodig heeft
- het kunstlicht ook dimbaar is omdat er met gelijkstroom wordt gewerkt
- de warmtebehoefte verminderd is tot 10 kuub gas per m2
- geothermie en warmtepompen met warmte/koude-opslag de resterende warmte leveren
- de backup zal bestaan uit accu’s
- kantoren en bedrijfsgebouwen extra stroom leveren met in het dak geïntegreerde zonnepanelen
- windmolens een regelmatige verschijning in glastuinbouwgebieden zijn
- de trotse ondernemers een duurzame toekomst hebben gecreëerd!
Kas als Energiebron, het innovatie- en actieprogramma voor energiebesparing en verduurzaming in de glastuinbouw van LTO Glaskracht Nederland en het Ministerie van Economische Zaken, loopt nog tot eind volgend jaar. Zowel de glastuinbouw als de overheid willen met het programma door. EZ wil graag de 50/50-kostenverdeling aanhouden, maar daar wordt nog over onderhandeld met LTO.
Na afloop bezochten de deelnemers de workshops en kassen van Wageningen UR/Delphy Improvement Centre, waar ze op de hoogte werden gebracht van de laatste onderzoeken.
Bekijk alle filmpjes en presentaties van het EnergiekEvent 2016.
Tekst/foto’s: Mario Bentvelsen.
