Energiezuinig telen volgens de principes van Het Nieuwe Telen, zonder extra investeringen. Dat is het uitgangspunt van de paprikaproef bij het Delphy Improvement Centre (IC). Gewapend met twee energiedoeken en ventilatoren willen de proefnemers 30% energie besparen en toch een goede vruchtkwaliteit afleveren.
Twijfels over gevolgen voor gewasgezondheid en vruchtkwaliteit zijn de belangrijkste belemmeringen voor paprikatelers om in de praktijk zo energiezuinig mogelijk te telen. Daarom vinden dit jaar twee klimaatproeven plaats bij paprika, één bij het Improvement Centre, de ander bij het naastgelegen Wageningen UR Glastuinbouw.
Bij het IC gebeurt dit in een afdeling met een standaard kasdek en twee energieschermen. De andere proef vindt gelijktijdig plaats in de VenlowEnergy Kas met dubbel glas. In beide kassen is op 7 december het rode ras Maranello geplant. Een begeleidingscommissie, waarin ook vier paprikatelers zitten, volgt de proeven op de voet.
Energiebesparing
De afdeling bij het IC heeft twee transparante energieschermen, namelijk Luxous 1547 D FR en Luxous 1347 H2NO FR. De H2NO eigenschap zorgt ervoor dat het scherm bij gebruik overdag ook veel licht doorlaat als het nat is door aanhangend condens. Daarnaast is de afdeling uitgerust met horizontale en verticale ventilatoren. In de afdeling wordt zeer beperkt verwarmd. Terwijl op praktijkbedrijven een energieverbruik van 30 m3 per m2 gangbaar is willen de proefnemers dit teeltjaar met 20 m3 per m2 uitkomen. Dat is een besparing van meer dan 30%.
Bij het opmaken van de balans halverwege de proef blijkt dat die doelstelling haalbaar is. Het energieverbruik ligt zelfs nog iets lager. Het maximaal inzetten van de energiedoeken en het weglaten van de minimumbuis heeft dus behoorlijk veel impact.
Schermen op instraling
In de proef worden de principes van Het Nieuwe Telen (HNT) toegepast. Daarbij is het inzetten van de energieschermen leidend. Het bovenste scherm gaat open bij een instraling van 100 watt per m2. Het tweede scherm volgt op het moment dat de temperatuur boven het scherm vier graden verschilt met de gewenste stooktemperatuur. Dit kleine verschil moet kouval voorkomen.
Er waren dit voorjaar momenten dat het onderste scherm nog gesloten was bij een instraling van 300 tot 500 W/m2. Het intensieve gebruik van de schermen heeft van de start van de teelt tot begin april 14% lichtverlies gegeven. Dat was erg wennen voor te telers, die liefst zoveel mogelijk licht toelaten.
“Maar het gewas stond toch naar onze zin”, vertelt Rick van der Burg, teeltmanager bij het IC. “We merkten dat de ruimtetemperatuur al snel een graad hoger lag dan wat in de praktijk gangbaar is”, vult Arie de Gelder, onderzoeker van Wageningen UR Glastuinbouw, aan.
Vocht afvoeren
De schermdoeken spelen tegelijkertijd een hoofdrol bij het afvoeren van vocht. Op het moment dat de RV te hoog oploopt, wordt er koele, droge lucht aangevoerd via de luchtramen boven de schermen. Het vocht kan dan via transport door de schermen naar buiten. De gebruikelijke methode om een kier te trekken blijft dus achterwege.
De ventilatoren zorgen voor een evenwichtige temperatuur en vochtverdeling in de kas. Bij de start van de teelt gebeurde dit alleen met de horizontale ventilatoren. Naarmate het gewas hoger werd zijn de verticale ventilatoren ingezet.
De proefnemers zijn niet helemaal tevreden over de luchtstromen en daarmee de temperatuurverdeling die in de afdeling is ontstaan. Aan de gevels is noppenfolie bevestigd om de invloeden van buiten en van de naastgelegen, veel warmere afdeling uit te sluiten. Doordat er weinig wordt gestookt hebben de temperatuurverschillen tussen de gevels relatief veel invloed. “We hebben gemerkt dat er toch versterkte luchtstromen ontstaan”, meent De Gelder. In een praktijksituatie zal dat anders zijn.
Uitstraling
Als Van der Burg half april een eerste balans opmaakt blijkt dat er in totaal 2.500 uur is geschermd met dubbele schermen. Dat heeft met name in maart en april veel energiebesparing gegeven.
Bovenin de kas is een netto stralingsmeter opgehangen. Deze stelt vast hoeveel instraling de kas binnenkomt en hoeveel uitstraling het gewas gaf. De dubbele schermdoeken in de nacht zorgen voor een duidelijke verlaging van de uitstraling.
Licht weg schermen
Naarmate de instraling toeneemt, zullen de schermen een hulpmiddel worden om teveel licht weg te schermen. De kas heeft geen zonwerende coating gekregen. Bij een instraling van meer dan 700 W/m2 gaat het bovenste licht diffuserende scherm 80% dicht en het onderste scherm 40%. Ze zijn dan zo gepositioneerd dat ze elkaar overlappen. De Gelder: “Op deze wijze willen we zowel het vocht als de CO2 zoveel mogelijk op peil houden.”
Luchten gebeurde in eerste instantie pas wanneer de kastemperatuur meer dan 27ºC was. Aangezien de kastemperatuur snel steeg bij hoge instraling is besloten om die temperatuur iets te verlagen. Van der Burg: “We hebben gezien dat de vruchten dan nat slaan en dat moeten we voorkomen.”
Etmaaltemperatuur op instraling
De gewenste kastemperatuur is sterk afhankelijk van de instraling. In donkere periodes is de etmaaltemperatuur 18,5ºC. Bij een lichtsom van 1.000 joule past een etmaaltemperatuur van 20,5ºC en bij 2.000 joule een etmaaltemperatuur van 22,5ºC. De lichtsom van de vorige dag bepaalt de nachttemperatuur die daarop volgt.
Bijzonder is dat er dus geen minimumbuis is ingesteld. Stoken gebeurt pas als er een energievraag is. Overigens wordt de planttemperatuur goed gemonitord.
Vruchtkwaliteit
Interessant is nu hoe het gewas reageert op deze klimaatinstellingen. Vooral de telers in de BCO, die bereid zijn om de grenzen op te zoeken, hebben zich verbaasd over de gewasstand. Zij hadden niet verwacht dat het gewas er goed bij zou staan na het vele schermen en het lichtverlies als gevolg daarvan. Bij de eerste zetting aborteerden wat vruchtjes, zodat de proefnemers niet hoefden te overwegen om te dunnen. Het eerste zetsel kwam iets later tot uitgroei dan de praktijk, maar schokkende verschillen zijn er niet. De productie kwam in week 12 op gang. In week 18 zit deze op 6,10 kg/m2.
Interessant wordt het tweede deel van de teelt, wanneer de instraling nog verder stijgt en het gewas verder door groeit. Dan ligt de nadruk meer op de verticale temperatuurverdeling in de kas. Uiteraard volgens telers en onderzoekers de kwaliteit van de vruchten op de voet. Iedereen is benieuwd hoe de uiteindelijke vruchtkwaliteit zal zijn en welk effect het klimaatregime heeft op de totale productie.
Deze proef valt binnen het programma Kas als Energiebron en is gefinancierd door het Ministerie EZ, het Programmafonds Glastuinbouw en Ludvig Svensson.
Samenvatting
In een paprikaproef met HNT in een bestaande kas blijkt het eerste halfjaar dat het vele schermen nog geen nadelige gevolgen heeft voor gewas en productie. Het is tot nu toe prima gelukt 30% op energie te besparen. De uitstraling in de nacht wordt beperkt door de twee energiedoeken, waardoor de gewastemperatuur hoger blijft.
Tekst en foto’s: Pieternel van Velden.
