Rododendronteler Frans Kortenhorst zocht naar een manier om voorgoed af te rekenen met onkruid en mos in potten. Uit een rol huishoudfolie en een vuilniszak knipte hij vierkantjes en bond die met een elastiekje om de bovenkant van de pot. In het midden maakte hij een gat voor de plant. Zes jaar later heeft dit idee een naam en heeft het de steun van zijn tuinbouwtoeleverancier.
Met zijn technische achtergrond is rododendronteler Frans Kortenhorst uit Heeten altijd bezig met innoveren en automatiseren van bedrijfsprocessen. Maar in rustige periodes op de kwekerij borrelen de beste ideeën op. Hij was het zat om het onkruid en mos met de hand weg te trekken om de planten afleveringsklaar te krijgen. “Driehonderdduizend potten door je hand laten gaan, is een hels karwei, dat elk jaar weer terugkomt.” Hij lacht erbij wanneer hij zegt dat het motto ‘liever lui dan moe’, een gezond uitgangspunt is voor innovatie en hem in elk geval aanmoedigt tot optimaliseren en creëren.
Onkruid- en mosprobleem
René Janssen, productmanager substraat van Horticoop, noemt het Cleanpot System een enorme verbetering. Niet voor niets dat het enthousiasme van de tuinbouwtoeleverancier in een samenwerking met de rododendronteler heeft geresulteerd.
Dat onkruid- en mosprobleem wordt in de containerteelt te lijf gegaan door het afstrooien van de potten. Schorssnippers zorgen voor een behoorlijke vermindering van onkruid en mos, maar niet genoeg naar de smaak van de teler. “Bovendien is het retailkanaal ook niet heel blij met het spul. De bark geeft een hoop rotzooi: het ligt los op de pot, valt op de winkelvloer, op de lopende band van de kassa, in de auto van de klant. Dat soort klachten.”
Stapsgewijs
De ingeving om de potten met folie af te dekken, vond Kortenhorst de moeite van het proberen waard. Hij deed een proef, het eerste jaar met vijf potten en doorzichtig en donker plastic en het tweede jaar nog eens met dertig potten. Al meteen bleek dat de planten geen nadeel ondervonden van de folie. De lichte folie viel direct af; met donkere folie was de onkruid- en mosgroei nihil. Alle bijkomende voordelen kwamen er als een extraatje bij. “De watergift nam met 25% af en ik was in een klap van de varenrouwmug af”, zegt de teler.
Kortenhorst ontwierp een machine om de folie op de potten aan te brengen en bouwde het model in zijn eigen constructiewerkplaats. “Stapsgewijs hebben we het ingevoerd op ons bedrijf. Het eerste jaar 10.000 potten, het tweede jaar 100.000 en later de totale productie van 300.000”, vertelt hij.
Vier dagen langer houdbaar
De retail is enthousiast over het systeem. Voordat Kortenhorst het systeem op het gehele bedrijf doorvoerde, heeft hij zich daar eerst van verzekerd. Het merendeel van zijn dwergrododendrons wordt verkocht in de winkels van Lidl Europe. Vooral het langere schapleven en het schoner werken werden als positief ervaren. De planten blijven zeker vier dagen langer houdbaar omdat de potgrond vochtig blijft. En het bijzondere is dat het folietje de meeste consumenten in eerste instantie niet eens opvalt tijdens de aankoop. Thuis moeten ze het er wel afhalen, net als de draagband.
Toch is dat plastic, uit ogen van de duurzaamheidgedachte, nog wel een punt van aandacht. “We willen graag naar een biologisch afbreekbaar materiaal. Maar zolang het potje, het etiket en de hoes nog van plastic zijn, is het beter dat de folie ook plastic is. Dan kan het samen het recyclekanaal in”, zegt de rododendronteler.
Brede toepassing
Tijdens een regulier klantenbezoek van een substraatspecialist van Lentse Potgrond, zo’n zes jaar geleden, viel het oog op de folie op de potten en de belangstelling was gewekt. Janssen ziet een brede toepassing van afdekfolie in het handelskanaal. “We hebben het idee omarmd”, zegt hij. “Het gebruik van folie raakt immers ook aan het substraat. Niet letterlijk, want tussen folie en potgrond moet een luchtbuffer zitten van 2 cm voor zuurstofuitwisseling en ter voorkoming van schimmelvorming.
Horticoop wil zich inzetten om het Cleanpot System onder de aandacht te brengen; het kan voor veel telers en gewasgroepen interessant zijn. Daarom heeft het bedrijf met bedenker Kortenhorst en machinebouwer Linthorst Snijtechniek meegedacht met de ontwikkeling van een machine waarmee oppotten, folie aanbrengen en planten steken in een vloeiende beweging worden uitgevoerd.
Buiten het grote voordeel van terugdringen van mos- en onkruidgroei, zien de initiatiefnemers veel andere gunstige effecten die in de pot optreden. Janssen noemt allereerst de homogene vochtverdeling in de pot. Dat komt doordat er geen verdamping plaatsvindt. Het water condenseert tegen de folie en valt terug in het substraat. Daarnaast resulteert het in minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen, water en mest en zorgt het voor langere houdbaarheid.
Specifieke redenen
Janssen denkt dat het voor veel sierteeltgewassen een interessant concept is. Met name de waterefficiency zal uit oogpunt van de duurzaamheidsgedachte alle telers moeten aanspreken, is hij van mening. “Ook als oplossing van bodemplagen is het een duurzame methode. En dan zijn er nog specifieke redenen. Bij cyclamen kan de folie botrytisaantasting van het onderste blaadje voorkomen. Voor orchideeën kan het systeem overworteling tegengaan. Daar zie je nog weleens dat de wortels van de ene pot in de naastgelegen potten groeien en wanneer je dan een pot wilt oppakken, sleur je de andere plant mee.”
De rij van toepassingen en voordelen wordt langer naarmate de ervaringen toenemen. Ook Bunnik Plants uit Bleiswijk is het systeem aan het testen. Hier is het verbeteren van de houdbaarheid in de keten een belangrijk aspect. “Als het alleen mos en onkruid was, dan was het een zachte dood gestorven”, zegt Kortenhorst. “Maar zeker als het een kwestie is van handel of geen handel, dan is de keus zo gemaakt”, denkt de teler.
Zelfstandig ondernemerschap
Kortenhorst runt de rododendronkwekerij van 2,5 ha in het Overijsselse Heeten samen met zijn zus en zwager. Midden in het weidelandschap, met boerderijen, landhuizen, koeien en schapen, zou je de foliekassen hier niet één twee drie verwachten. Toch staan de oudste kassen hier al bijna dertig jaar.
Zus Gonny is na haar tuinbouwopleiding met het bedrijf gestart op de plek waar vroeger de koeien van hun ouders graasden. Haar man Jos stapte vijf jaar later in. En weer vijf jaar later besloot Frans zijn baan als werktuigbouwkundige bij een machinefabriek op te geven en zich aan te sluiten. “Wat me trok in het zelfstandig ondernemerschap is dat je er je eigen invulling aan kunt geven.”
Tijd voor innovatie
Het teeltbedrijf van nu lijkt niet meer op dat van het begin. Toen was het gekweekte sortiment breed, de afzet lokaal georiënteerd en de particuliere markt belangrijk. Twintig jaar geleden kozen de telers voor afzet via Flora Holland en versmalden ze geleidelijk aan het sortiment. Tegenwoordig staat Kortenhorst bekend als gespecialiseerd teler van dwergrododendrons. De planten zijn bestemd voor het retailkanaal en alle verkoop loopt via de veiling. Het gros heeft een bestemming in het buitenland.
Met uitzondering van de twee drukke arbeidsmomenten, tijdens het stek steken en het afzetseizoen, doen de ondernemers alle werkzaamheden met zijn drieën. “Met deze oppervlakte kunnen we het werk goed aan, groter moeten we niet willen zijn. We houden tijd over voor innovaties, dat vinden we belangrijk en het past bij hoe we zijn”, besluit de teler.
Samenvatting
Het begon als oplossing voor onkruid en mosgroei in potten, maar het systeem van teler en uitvinder Frans Kortenhorst is veel meer dan dat. Met een simpel stukje plastic op de pot liggen de voordelen voor het oprapen. Tijdens de teelt, bij de retail en thuis bij de consument heeft het systeem volgens hem louter gunstige effecten. Het concept biedt zeker mogelijkheden voor een bredere toepassing in de tuinbouw.
Tekst: Suzan Crooijmans. Foto’s: Rikkert Harink.
