De laatste weken is de gasprijs weer bezig records te breken, zonder dat daar duidelijke redenen voor aan te wijzen zijn. Volgens Jasper Elzinga, energie-analist bij AgroEnergy, spelen naast vraag en aanbod vooral angst en speculatie een rol. “Wintercontracten tot en met maart 2023 staan nu rond de 230 cent per kuub. Een extreme prijs, die we nog niet eerder hebben gezien. We zien dan ook steeds meer telers besluiten om komende winter leeg te gaan liggen. Ook zijn er incidenteel telers die hun gasposities tot en met 2024 verkopen.”
De gasprijs piekte deze week naar 250 cent per kuub, hoe komt dat eigenlijk?
Sinds ongeveer een week zijn er inderdaad hele grote prijsbewegingen zichtbaar. In juli was al duidelijk dat de NordStream-pijpleiding nog maar 20% van de maximale capaciteit aan Russisch gas zou exporteren, dat gaf een bepaalde opwaartse druk, naar de 200 cent per kuub. Nu zien we de laatste week dat het eigenlijk nog veel harder omhoog gaat. Om dit soort prijsbewegingen te kunnen verklaren zou er iets moeten veranderen in vraag en aanbod, maar eigenlijk is dat er niet.
Welke verklaring acht je het meest waarschijnlijk?
Verschillende analisten proberen wel oorzaken aan te wijzen: aan de ene kant zijn het de weersomstandigheden van de afgelopen tijd waardoor de vraag naar elektriciteit toenam. Die kan door een gascentrale worden opgewekt, dus op die manier neemt de gasvraag toe. Maar sommige centrales zijn vanwege de hoge gasprijs overgeschakeld op andere brandstoffen, zoals steenkool en olie. Maar de steenkoolcentrales hebben weer last van de hele lage waterstanden in de Rijn, waardoor steenkoolcentrales in Duitsland niet meer voldoende bevoorraad kunnen worden. Waardoor zij weer de switch moeten maken naar gasgestookte centrales.
Wat is het effect op de gasprijzen?
Normaal gesproken zou je dan een prijseffect verwachten op de korte termijncontracten, maar nu zie je dat ook de contracten tot en met de komende wintermaanden flink omhooggaan. Er worden wintercontracten verhandeld, voor de periode oktober tot en met maart. Eigenlijk alles tot en met maart 2023 staat rond de 230 cent. Een extreme prijs, die we nog niet eerder hebben gezien.
Hoe staat het met de gasvoorraden in Europa?
De gasopslagen in Europa zijn gemiddeld voor 70% gevuld, dat moet 80% worden voor 1 oktober. Daar gaat dus ook nog vraag vanuit. Veel overheden willen die voorraden per se op een bepaald niveau hebben, maar de partijen die daarvoor moeten zorgen zeggen: dan lopen wij een financieel risico. We weten niet welke prijs we krijgen als we dat gas de komende winter weer uit die voorraden halen. De overheden staan daarom garant voor eventuele prijsverschillen tussen nu en het moment dat het gas uit die voorraden gehaald moet worden.
Volgens het FD is gasopslag Norg al voor 80% gevuld, maar zijn er voor de overige 20% nog geen afspraken gemaakt met de overheid?
Ja, dat klopt. Bergermeer is in handen van commerciële partijen en is nog maar voor 56% gevuld, de overheid hoopt de opslag (voor 40% in handen van het Russische Gazprom, red.) toch tot 68% te vullen. De kleinere bergingen, in Grijpskerk, Alkmaar en Zuidwending, moeten helemaal worden gevuld, die zitten bijna op 80%. Duitsland is qua vulgraad redelijk vergelijkbaar met Nederland, die hebben ook gigantische gasopslagen; ook daar blijft vraag vandaan komen. Het maakt voor die partijen niet uit of de gasprijs dan 200 of 230 cent is bijvoorbeeld, aangezien de overheden garant staan voor de prijsverschillen.
In hoeverre spelen emoties een rol bij deze gasprijs?
Er zit nog zeker angst in de markt. Er wordt door allerlei partijen met een worst-case scenario rekening gehouden. Als je kijkt naar de gasprijs van afgelopen dinsdag: de dag begon rond de 220 cent, liep op naar 250 cent en zakte aan het eind van de dag weer terug naar 220 cent, zonder dat daar een aanleiding voor was. Op het moment dat partijen in die markt gaan kopen zie je dat die de prijzen in feite omhoog duwen. In de glastuinbouw zien we dat partijen die in het verleden gas hebben ingekocht zeggen: ik verkoop mijn gas liever en pak nu die winst. Als er dus partijen zijn die gas verkopen kan die prijs natuurlijk ook weer dalen.
Hoe zit het met het aanbod van gas?
In het traditionele aanbod van aardgas via de pijpleidingen is heel weinig veranderd in de afgelopen weken. De levering uit Rusland lijkt nu van een structureel laag niveau te zijn. Noorwegen zit aan zijn max wat ze aan gas onze kant op kunnen sturen. De flexibiliteit in het aanbod zit vooral in lng-gas.
Biedt lng-gas een oplossing voor het gastekort uit Rusland?
Het lastige daarbij is dat er binnen Europa vrij weinig langetermijncontracten zijn voor lng. Het enige wat wij naar ons toe kunnen halen zijn flexibele leveringen, waarbij bijvoorbeeld een Amerikaanse producent zegt: ik stuur het gewoon naar de plek op de wereld waar ik er het meeste voor kan krijgen. En daar komt ook de concurrentie met Azië om de hoek kijken: je ziet dat zij ook richting de winter op zoek zijn naar meer leveringen. Voorlopig is het wel zo dat de Europese prijs een stuk hoger ligt dan de Aziatische prijs. In die zin zou je zeggen: we zijn de komende maanden nog wel verzekerd van die flexibele leveringen. Bij de gate terminal in Rotterdam worden tot het einde van de maand nog een stuk of tien schepen met lng verwacht. Dat is nog nooit zo hoog geweest. Richting de winter gaat er alleen maar nog meer importcapaciteit bijkomen in Noordwest-Europa.
Hoe sterk is die concurrentie uit Azië?
Landen als Thailand willen ook graag voldoende lng binnenkrijgen, maar tegen dit soort prijzen krijgen ze dat gewoon niet voor elkaar. De concurrentie in Azië zit vooral in landen als China, Japan en Zuid-Korea, zeg maar de koopkrachtige landen. Zelf houden we dat heel goed in de gaten, hoe die prijsverhouding precies zit. Ik las vanmorgen dat er zelfs voor het eerst lng vanuit Australië naar ons toekomt. Normaal gesproken was dat niet rond te rekenen, maar nu kennelijk wel.
Hoe zit het met de prijsverschillen tussen aardgas en lng-gas?
Die markt is daar niet heel transparant in. Je ziet bijvoorbeeld wel dat lng die uit Amerika komt tegen de Amerikaanse tarieven geprijsd wordt en dat er een bepaalde fee of premium bovenop wordt gelegd. Je ziet ook contracten die een mix zijn tussen de Amerikaanse en Europese prijs. Het ligt er maar net aan wat voor afspraken er worden gemaakt tussen de afnemer en de producent.
Ik begreep wel van jullie directeur dat als de gasmarkt weer zou normaliseren de prijs voor lng minimaal 30 tot 40 cent moet bedragen?
Ja, dat is de integrale kostprijs van lng: wat het kost om het uit de grond te halen tot het verschepen en omvormen van gas tot lng en weer terug. Daar komt dan nog een marge bovenop.
Hoe reageren jullie klanten op de ontstane marktsituatie?
Wat je veel hoort is dat telers komende winter leeg gaan liggen. Het hangt er wel een beetje van af wat hun verplichtingen zijn richting hun eigen afnemers. Wat je ook hoort bij deze groep is dat ze wel een stukje gas overlaten om de boel vorstvrij te houden. Incidenteel hoor je ook dat telers hun posities voor 2023 en 2024 verkopen. Voor klanten met WKK’s betekent dat dat zij de elektriciteit die ze al hebben verkocht terugkopen en het gas dat ze hadden ingekocht hadden nu weer verkopen. Die zeggen: ik kies eieren voor mijn geld, pak nu het resultaat en zie het over twee jaar wel weer.
Die geluiden hoor je nu vaker dan pakweg een jaar geleden?
Ja, absoluut. Om hoeveel telers het precies gaat kan ik niet zeggen, daarvoor is het nu te hectisch. Wij proberen over de dag heen de transacties voor onze klanten zo goed mogelijk af te handelen. Op het moment dat klanten hun gas willen verkopen proberen we natuurlijk een zo goed mogelijke prijs te realiseren. Prijsbewegingen van 30 cent kunnen voor een klant zomaar een paar ton schelen.
Hoeveel procent van jullie klanten of hun areaal verwachten jullie dat doorgaat met telen?
Ik heb daar geen exacte cijfers over. Je ziet wel dat telers voor het einde van deze maand jonge planten moeten bestellen en dat toch veel mensen nu beslissen om komende winter leeg te gaan. Je hebt ook klanten die zeggen: we kijken hoe we de komende winter uitkomen en besluiten dan voor een langetermijnstrategie.
Maar de trend is wel naar meer leeg liggen?
Ja, wij hebben die gesprekken met onze klanten nooit eerder in die mate hoeven voeren. Aan de ene kant heb je klanten die zich afvragen: hoe gaan we de komende periode financieel goed doorkomen? Aan de andere kant zie je dat telers die leeg gaan liggen en geen productie en dus ook geen inkomsten hebben, zich afvragen: wat is op de lange termijn dan de toekomst van mijn bedrijf? Wat doe je bijvoorbeeld met je personeel? Of ga je je productie verplaatsen naar het buitenland? Voor klanten met een WKK kan het nog wel interessant zijn om elektriciteit te produceren.
Van minister Jetten mogen de kolencentrales weer op 100% draaien, dat zou ook een dalend effect kunnen hebben op de stroomprijzen?
Je ziet op dit moment ook de steenkoolprijzen door het dak gaan. Door de aanvoerproblemen die er nu zijn vanwege de aanhoudende droogte zie je dat de prijzen boven de 300 dollar per ton stijgen, terwijl dat normaal rond de 100 dollar zit. Steenkoolcentrales zijn op dit moment wel winstgevender dan gascentrales. Daardoor komt wel wat gas vrij, in die zin. Je ziet ook dat de gasvraag in Nederland 25 tot 30% lager is dan voorheen. Maar de prijzen staan op het hoogste niveau ooit. Al met al denk ik dat het een hele spannende winter kan worden. Zeker als het op enig moment vroeg koud wordt.
Aan verwachtingen zullen we ons dan maar niet wagen?
Nee, Gazprom heeft al gezegd dat de gasprijs makkelijk kan oplopen naar 400 cent per kuub. Duitsland zegt bovendien dat ze misschien toch weer de laatste drie kerncentrales langer open gaan laten. Vanuit Duitsland gaat misschien de vraag aan Groningen komen: kunnen jullie misschien wat meer doen de komende winter? Er zitten zoveel onzekerheden in deze markt, dat we geen zinnige voorspellingen kunnen doen. We hopen wel voor onze klanten dat het niet koud wordt.
Stel je voor dat we een Elfstedenwinter krijgen…
Dan zullen de gasvoorraden, zelfs als die op 100% vulling zitten, in januari leeg zijn. Als in Europa alle gasopslagen helemaal vol zouden zitten is dat volgens mij goed voor ongeveer 25% van de totale gasvraag in een winter. Het is een goede buffer om te hebben, maar het is niet voldoende om ons de winter door te helpen. De leveringen van gas via pijpleidingen en lng moeten wel doorgaan, anders voorzie ik dat de markt nog veel gekkere bokkensprongen kan gaan maken.
Tekst: Mario Bentvelsen
