Hoe komen we van het (Groningse) gas af? Dat was de centrale vraag van de Glastuinbouwdag van AgroEnergy, OCAP en BlueTerra op 16 maart in De Meern. Het ochtendprogramma stond in het teken van de energietransitie en duurzame warmtebronnen als geothermie en biomassa.
Rob van der Valk van LTO Glaskracht trapte af met een visie op energie en het beleid rond CO2. Energiebesparing wordt in die visie gezien als de grootste optie om bij te dragen aan een duurzame glastuinbouw. “Uit een verkenning van Gasunie blijkt dat energie in 2050 een factor 2 tot 2,5 duurder zal worden dan vandaag. Dan is het interessant om ervoor te zorgen dat je er niet teveel van nodig hebt”, aldus Van der Valk. Na energiebesparing worden geothermie en het stoppen met gasstook voor WKK-netlevering als belangrijkste opties gezien, op de voet gevolgd door biomassa (groen gas) en restwarmte. “Groen gas of waterstofgas hebben we in de toekomst echt nodig, zeker in de winter als er geen zon of wind beschikbaar is.”
De brief van minister Wiebes
Vijf glastuinbouwgebieden in Nederland hebben een brief van minister Wiebes ontvangen, zei Van der Valk. “We moeten het Groningse gas zo snel mogelijk terugdringen, is ons gezegd. Wat niet wil zeggen dat we straks geen gas meer hebben.” Op korte termijn is het bouwen van een stikstofinjector – waarmee hoogcalorisch gas kan worden omgezet in laagcalorisch gas – een optie, naast het afbouwen van gascontracten voor de export. Op lange termijn gaan we van aardgas naar (groene) warmte, zei Rob. “Daar wordt niet alleen binnen LNV over gesproken, maar ook aan andere tafels. Dat geldt ook voor elektrificatie en CO2-voorziening, zoals afvang en opslag. Er komen heel veel crossovers.”
Blijft het gasnet in de toekomst beschikbaar? “Voor back-up en flexibiliteit blijft gas keihard nodig. Er is een groeiende behoefte aan balancering van het net. Daarom blijft de WKK van de glastuinbouw heel belangrijk, zowel landelijk als lokaal.”
Toekomstig energiesysteem is ‘smart’
Energie krijgt steeds meer een lokaal karakter, benadrukte Van der Valk verschillende keren. Dat geldt niet alleen voor glastuinbouw, maar ook voor woningen en industrie. Groene CO2 of rest-CO2 wordt cruciaal voor de verduurzaming van de glastuinbouw. In het regeerakkoord is 300 miljoen euro in 2018 beschikbaar gesteld voor klimaatbeleid, waarvan 23 miljoen voor de glastuinbouw. Dat bedrag blijft naar verwachting jaarlijks beschikbaar tot 2030. Hoe ziet tegen die tijd de energievoorziening van de glastuinbouw er uit? “We willen dat het toekomstige energiesysteem ‘smart’ is, zodat je uit de beschikbare energiebronnen een optimale mix kunt halen. Je moet ook kunnen handelen in de verschillende commodities. Dan denken we dat de kosten het laagst zijn. We moeten monopolisten voorkomen. Ook moeten we voorkomen dat we worden achtergesteld bij grote energiepartijen”, aldus Van der Valk.
Kosten geothermie moeten omlaag
Frank Schoof van Platform Geothermie gaf een overzicht van geothermie in Nederland. Alle projecten dieper dan 500 meter vallen onder geothermie, anders spreken we van bodemenergie. Er zijn in Nederland nu circa 20 geothermieprojecten met een diepte van 2 tot 3,5 km. We spreken van ultradiepe geothermie bij 4 km diepte, van ondiepe geothermie tot 1.200 meter, doceerde Schoof. “Naar schatting 30% van de warmtevraag in de gebouwde omgeving en in de industrie in Nederland kan worden gedekt met geothermie. Dat zijn duizend doubletten… a hell of a job.” Wat het exacte potentieel van geothermie in Nederland is, is over drie jaar bekend, een betrouwbare raming is in de maak. Ondertussen groeit de warmteproductie uit geothermische bronnen gestaag. Dit jaar worden vier tot vijf nieuwe doubletten verwacht. De verwachtingen rond geothermie zijn hoog gespannen, blijkt uit een brief van EZK aan de Tweede Kamer: “15 PJ uit geothermie in 2030. Misschien is 50 PJ ook haalbaar en 200 PJ in 2050. Maar dan moeten de kosten wel omlaag”, aldus Schoof.
Greenhouse Geopower gaat uitbreiden
Na Frank Schoof was het tijd voor Radboud Vorage, projectdirecteur van aardwarmteproject Greenhouse Geopower in Koekoekspolder, tevens secretaris van Dago (Dutch Association Geothermal Operators). Koekoekspolder is het vijfde geothermieproject dat in Nederland werd gerealiseerd, inmiddels zes jaar geleden. Er maken zes tuinders gebruik van de bron, waaronder een komkommerteler. “La Place was een van onze eerste afnemers en heeft drie jaar geadverteerd met de ‘eerste echte groene komkommer’. Dat was in een tijd dat het gas duurder was, maar oneindig beschikbaar leek.” Het energieproject groeide geleidelijk van drie naar zes afnemers. De bron is ongelooflijk stabiel, zei Vorage. “De injectiedruk is zelfs verbeterd, die moest in de opstartfase even op gang komen.” Voor 2019 staat een nieuwe productieput gepland. “Voor drie nieuwe klanten, gekoppeld aan een bio-WKK. We zullen het warmtenet daarvoor uitbreiden, het putontwerp verbeteren en ook andere materialen gebruiken. We gaan als een van de eersten werken met zogenaamde corrosie-inhibitors.”
Bioketel alternatief voor aardwarmte
Na de lunch was het de beurt aan Eppe Bolhuis, directeur van NBKL (Nederlandse vereniging van Biomassa Ketel Leveranciers). “Als u nog geen biomassaketel hebt, grote kans dat u er een neemt in de komende jaren”, hield hij de zaal voor. “Het is de goedkoopste optie om te verduurzamen. De techniek is uitontwikkeld, terwijl geothermie nog volop in ontwikkeling is. In Duitsland en België wordt al veel gewerkt met biomassa, de markt blijft groeien. Bio-energie maakt 65% uit van de duurzame energiemarkt. Veel tuinders doen het al… onder meer in Koekoekspolder.”
Volgens Bolhuis is er veel onjuiste beeldvorming over biomassa. “Biomassa is een breed begrip. Denk bijvoorbeeld aan koffiedrab, cacaodoppen, resten van tomaten- en paprikaplanten, houtsnippers en -chips… We hebben het vooral over reststromen. In Nederland is een overschot aan houtpellets en -chips.” Een stadsverwarming in Ede draait nu op lokaal geoogste houtsnippers, voor 10.000 woningen. Over drie jaar moeten dat er 20.000 zijn. Hij adviseerde hout alleen te gebruiken in dedicated biomassacentrales, dan is het rendement veel hoger. “Bij- en meestook in kolencentrales is niet aantrekkelijk.”
Terugverdientijd bioketel
Voor bioketels geldt met ingang van 2018 een warmtestaffel in de SDE-systematiek voor bioketels groter dan 5 MW. “Er is een groot aantal aanvragen van tuinders voor het gebruik van houtpellets als brandstof. De basisenergieprijs is 16 euro per MWh, een rendabele propositie. Het is wel belangrijk om een goede installatie en installateur te kiezen en de bioketel goed te bedienen en onderhouden. Het is ook belangrijk om de uitstoot van fijnstof te minimaliseren, de norm is opgetrokken. Er is een terugverdientijd van drie tot vijf jaar mogelijk, het kan dus bedrijfseconomisch aantrekkelijk zijn”, aldus Bolhuis.
Dit is deel 1 van de reportage over de Glastuinbouwdag. Lees ook deel 2. Of download de presentaties van de website van BlueTerra.
Tekst/foto: Mario Bentvelsen.
