Vertical farming is helemaal mijn ding. Ruim 10 jaar geleden kregen we de eerste tuinbouw LED-lampen van Flowmagic. Leuke lampen, zeker voor het onderwijs. Philips en anderen volgden snel daarna. Studenten hebben zich er prima mee vermaakt. In dezelfde tijd daalde de instroom van tuinbouwstudenten dramatisch. Niet alleen in het HBO, ook bij Plant Sciences (WUR) ging het echt even niet goed.

Toenmalig minister Gerda Verburg was zo aardig de HAS op weg te helpen. De klimaatkamers, destijds gebouwd door Reftech en voorzien van de eerste generatie onderzoekmodulen van wat nu Signify heet, deden het fantastisch. Die lampen deden het ook fantastisch bij potentiële studenten. Normaal gesproken konden die ’s avonds hun vrienden in de kroeg niet echt deze studiekeuze uitleggen, maar één foto op hun Facebook-pagina of op Instagram van planten in een klimaatcel deed wonderen. Niks meer uit te leggen, alleen maar een hoop oprechte belangstelling voor de wondere wereld van hightech-tuinbouw.

Toen de eerste LED-lampen boven de tomaten kwamen, in plaats van SON-T, groeiden de tomaten ineens niet meer optimaal. Een ander lampje was niet alleen ander licht, maar een heel ander klimaat. Het duurde even tot het kwartje viel, geen goede start voor LED in de kas helaas. Je zou denken dat je daar heel snel van leert, maar ik geef meteen toe dat het even duurde voordat we door hadden dat een klimaatcel wel wat anders is dan een kas. Alleen maar blauw en rood licht in plaats van het full spectrum zonlicht, dat was meteen wel duidelijk, had zelfs een stel voordelen. Dat we naast het fotosyntheselicht ook meteen de andere helft van de straling van de zon (langgolvige warmtestraling) kwijt waren, daar stonden we niet meteen bij stil. De uitstraling ’s nachts was ineens ook verdwenen. Dat leidde niet alleen naar heel andere planttemperaturen, maar ook een wezenlijk andere verdamping.

Natuurlijk hadden we hele hoge opbrengsten nodig om de investeringen terug te verdienen, en omdat meer licht meer productie is, werden de nachten erg kort. De verdamping door de jongste bladeren in het hart van de plant werd een probleem en de korte nachten konden onvoldoende voor worteldruk en turgor zorgen. Rand in bladgewassen kwam veel voor, zich soms uitend in bol blad bij spinazie en basilicum of oedeem in tomaat. Inmiddels zijn we daar wel uit, denk ik.

Nu we dan echt alles helemaal onder controle hebben, kunnen we weer vol gas vooruit. Maar voedsel, in de zin van Kcal voor menselijke consumptie, we hebben het dan dus over aardappelen en rijst, is technisch wel, maar financieel nog helemaal niet mogelijk. De fotosynthese-efficiëntie van de plant is slechts 4%, de efficiëntie van moderne LEDs ongeveer 50%. Op basis van duurzame energie kunnen we er dus 2% van omzetten in Kcal voor menselijke voeding. Dat is niet genoeg natuurlijk. En met sla mensen voeden is onbegonnen werk. Maar het wereldvoedselprobleem oplossen doet het natuurlijk wel goed bij subsidieverstrekkers. En op Mars speelt geld ook geen rol…

Jasper den Besten, Lector Nieuwe Teeltsystemen HAS Hogeschool