De LED-lampen in de armaturen onder de tweede teeltlaag schijnen helder op de planten in de opkweekafdeling van phalaenopsiskwekerij De Vreede uit Bleiswijk. Ogenschijnlijk wit licht, maar toch van de juiste kleursamenstelling. Het is een van de innovaties, waarmee de broers Herman en John aan de weg timmeren om op een duurzame manier grote volumes orchideeën van een uniforme kwaliteit te kunnen leveren. Het benodigde vooronderzoek naar het juiste lichtspectrum gebeurde grotendeels op het eigen bedrijf.
Van oorsprong lag het bedrijf van de familie De Vreede op de plek van het Haagse ADO-voetbalstadion. In 1995 verhuisde het phalaenopsisbedrijf naar Bleiswijk. Al snel kochten de broers het buurbedrijf erbij en vervolgens nog twee bedrijven op 300 meter en 2 km afstand, waardoor het bedrijf nu 12,5 ha teeltoppervlak omvat. Ieder van de locaties is ingericht voor een specifiek doel.
In de opkweeklocatie, waar de planten de eerste 35 weken staan, is de temperatuur 28ºC. Op de teeltlocatie, waar de planten tot ongeveer week 55 staan, beginnen de planten warm, maar na een aantal weken gaat de temperatuur naar 19ºC om ze in bloei te trekken. In deze fase worden de planten wijder gezet, gestokt en op bloei gesorteerd. Daarna gaan ze voor drie à vier weken naar de eindlocatie voor verdere afkweek. Van hieruit worden de orders verpakt en verladen.
Grote volumes
De jaarlijkse productie is twaalf miljoen planten. Een hoeveelheid die nauwelijks te bevatten is, vindt ook Herman de Vreede. Per week komen er 200.000 jonge weefselkweekplanten vanuit meerdere locaties binnen, die na ruim een jaar als volwassen plant het bedrijf weer verlaten.
Het bedrijf heeft gekozen voor acht ’toppers’. Exclusieve rassen met een lange levensduur en goede prijs-kwaliteitverhouding. Deze zijn afkomstig van twee veredelingsbedrijven. Grootste partner in de veredeling is Anthura. “We testen zo’n dertig rassen per jaar uit, ook van andere veredelaars. We willen bij blijven met vernieuwing.”
De broers kiezen voor grote volumes. “We zijn erop ingericht dat we orders van 500.000 stuks in één keer af kunnen leveren. De grootste kunst voor ons is dat de planten op dat moment allemaal in hetzelfde stadium zijn. Nu is er al veel geautomatiseerd. In de nabije toekomst willen we industriële Fanuc robots installeren om nog efficiënter op de marktvraag in te kunnen spelen.”
Duurzame belichtingsoplossing
De orders komen in pieken. “Gedurende de eerste vijf maanden van het jaar leveren we meer dan de helft van onze jaarproductie. Veel feestdagen zoals vrouwendag en de moederdagen vallen in deze periode. Om de piekproductie op te vangen, hebben we ervoor gekozen om boven een deel van de opkweekkas een tweede teeltlaag aan te brengen. We hebben daar nu 4 in plaats van 3 ha teeltoppervlak. Dat draagt bij aan de duurzaamheid van de teelt, want je gebruikt de ruimte optimaal.”
Een aaneengesloten tweede teeltlaag bleek qua klimaat en luchtcirculatie niet handig. Daarom maakten de broers de keuze om boven ieder van de drie opkweekafdelingen alleen aan de zijkanten een tweede teeltlaag te realiseren. Die hangt relatief laag, op anderhalve meter boven de onderste laag. Belichting, om het ontbrekende daglicht te vervangen, is nodig. De tot nog toe standaardbelichting met SON-T-lampen, zoals elders op het bedrijf, is hier niet mogelijk.
“Bovenin hangen wel SON-T lampen van 600 watt. Dat is iets minder dan de 1.000 watt van de andere gebruikte lampen. Voor de onderste laag hebben we gekozen voor LED-belichting. Niet alleen omdat de warmteontwikkeling minder is, maar ook omdat het een duurzame oplossing is. Er is minder energie voor nodig en daarbij is het mogelijk om voor een specifieke kleursamenstelling van het licht te kiezen”, zegt Herman de Vreede.
Zelf uittesten
Een standaard oplossing bestond nog niet. Vandaar dat ze, voordat ze gingen bouwen in oktober 2016, drie jaar lang testen hebben gedaan om te zien welk lichtspectrum de beste resultaten gaf. “We hebben zowel binnen als buiten het bedrijf getest wat de invloed van verschillende lichtspectra is op eigenschappen als: ontwikkelingssnelheid, wortelontwikkeling en de hardheid van de plant. Er is veel kennis voor nodig. Je moet per situatie bekijken wat het optimale resultaat is. Het lichtspectrum dat het meest geschikt is voor het opkweekstadium van phalaenopsis, hoeft dat bijvoorbeeld niet te zijn voor de teeltfase.”
De proeven binnen het bedrijf zijn begeleid door Simone de Vreede, die hier tijdens haar studie al kennis over had opgedaan en hiermee op het ouderlijk bedrijf onderzoek verrichtte. Toen ze eenmaal het gewenste lichtspectrum hadden bepaald, was het zaak om te kijken waar iets dergelijks te koop was. Ze kwamen daarvoor uit bij GreenPower LED toplighting van Philips Lighting, die goed aansloot bij hun wensen. De lampen geven ogenschijnlijk wit licht. Het voordeel daarvan is dat het daardoor mogelijk is om de planten tijdens de opkweek in de kas visueel goed te kunnen controleren.
Stabieler klimaat
“Doordat er een tweede teeltlaag is gerealiseerd, ontstond er een situatie zonder daglicht. Vanwege de korte gewas-lamp afstand was een SON-T ongeschikt. Dit zou een warmte-overschot opleveren. Met LED ontstaat een beheersbaar klimaat, waarin de phalaenopsis met relatief weinig licht erg efficiënt te telen is”, zegt Stefan Hendriks van Philips.
Sinds de aanleg in oktober is de plantspecialist om de week langs geweest voor analyses en gewasmetingen zoals: lengte, bladafsplitsing en droge stof gehaltes. Daarbij wordt ook het klimaat intensief gemonitord door middel van PAR-, temperatuur- en luchtvochtigheidsensoren. Deze waarnemingen worden gekoppeld aan de klimaatdata uit de computer. “Aan de hand van deze gegevens willen we het gebruik van de lampen fine tunen en de teelt nog verder optimaliseren. Ervaring en kennis zijn essentieel bij gebruik van LED’s. Daarom doe we hier uitgebreide analyses”, vertelt Hendriks.
Toekomst
De phalaenopsisteler overweegt om ook LED-lampen voor de andere afdelingen aan te schaffen wanneer de SON-T lampen aan vervanging toe zijn. Hendriks voegt toe: “Naast de verbeterde efficiëntie gaat LED langer mee. Bij onze modules wordt de levensduur aangegeven met L90. Als deze 25.000 branduur heeft gehad, betekent dit dat de lichtopbrengst nog 90% van de oorspronkelijke waarde is. Na deze periode functioneert de module nog prima en kan nog vele branduren meegaan.”
Bij De Vreede zullen ze gezien het aantal branduren per dag ‘sneller’ verslijten. Met 14 uur belichting per dag komen ze in een jaar al op 5.110 branduren. Maar dat betekent tevens dat de LED-belichting in de huidige daglichtloze situatie sneller zal zijn terugverdiend.
Samenvatting
Phalaenopsisbedrijf De Vreede omvat 12,5 ha, verdeeld over een opkweek-, teelt en eindlocatie. Om in piekperiodes over voldoende teeltruimte te kunnen beschikken, is er geïnvesteerd in een gedeeltelijke tweede teeltlaag in de opkweeklocatie. Boven de in de schaduw gelegen onderste teeltlaag zit LED-belichting met het juiste lichtspectrum voor de opkweekfase. Dat spectrum is eerst in eigen huis onderzocht.
Tekst en foto’s: Marleen Arkesteijn.
