Het driejarig onderzoek naar de perfecte roos bij het Delphy Improvement Centre in Bleiswijk verliep al naar wens, maar na het vervangen van de SON-T lampen door 100% LED’s is de productie en kwaliteit nog verder omhoog gegaan. De combinatie met OPAC warmtewisselaars brengt ook voor roos de ‘Kas Zonder Gas’ dichterbij. De onderzoekers durven die voorzet al te geven. Volgens hun berekening kan het.
Zonder gebruik van fossiele brandstoffen rozen telen. Dat is een zeer positieve gedachte, vinden onderzoekers Arie de Gelder van Wageningen University & Research en Leontiene van Genuchten van Philips Horticulture. Samen met Rick van der Burg van Delphy bespreken zij de resultaten die sinds april zijn geboekt bij het IC.
“De rozenteelt in Nederland kan alleen blijven bestaan als telers kiezen voor het hogere segment van de markt. Dat kan alleen met top-teeltsystemen en duurzaam omgaan met energie”, legt De Gelder meteen op tafel. Zo liggen de kaarten en die zijn al geschud.
Lampen vervangen
In april eindigde het driejarig onderzoek naar ‘Duurzaamheid als leidraad voor de perfecte roos’. In de 1.000 m2 grote afdeling van het IC maakten de SON-T lampen, goed voor 210 µmol/m2/s, plaats voor Philips GreenPower LED toplighting modules met een lichtintensiteit van 205 µmol/m2/s. Het gewas ‘Red Naomi’ stond er dusdanig goed bij dat het geschikt is voor de nieuwe proef, die tot juni 2017 doorgaat.
De combinatie van belichten met LED’s en het gebruik van OPAC warmtewisselaars, die koele lucht aanzuigen boven de schermdoeken, maakt het mogelijk om een mooi, evenwichtig klimaat te realiseren. Dat evenwichtige klimaat is nodig om op het scherp van de snede te telen. De nieuwe proef die meteen van start ging – en eigenlijk een verdieping van eerder onderzoek is – heeft daarom als doelstelling om de allerbeste kwaliteit rozen te oogsten, maar wel met een besparing van 25% op elektra. Want energiezuinig telen is een essentieel onderdeel van de proef.
De combinatie van belichting, OPAC’s en een warmtepomp maakt het mogelijk om een rozenbedrijf te ontwerpen dat geen fossiele brandstoffen, maar uitsluitend elektra gebruikt. Volgens de berekening van de onderzoekers is dat haalbaar, maar deze proef moet die hypothese wel verder ondersteunen.
Constante zomerkwaliteit
Bij aanvang van de nieuwe proef is er flink onderdoor geknipt. In maart werden er nog tot acht takken per m2 per week geoogst. Om daarna niet met een grote hoeveelheid dunnere, fijne takken de zomer in te gaan was het nodig om het aantal knippunten naar beneden te brengen. De Gelder: “We hebben het snoeibeleid niet volgens een kalender uitgevoerd, maar altijd naar behoefte. Het kwam gewoon goed uit en het is ook goed gelukt.”
Vanaf begin april is vervolgens een hele constante kwaliteit geoogst. De RV fluctueert minder, maar is in absolute zin wel hoger dan in een standaard rozenkas. De koeling met de warmtewisselaars, met aanzuiging van lucht boven het scherm, heeft hier veel aan bijgedragen.
In de zomer van 2015 heeft het gewas nog veel last gehad van meeldauw. Dat probleem trad afgelopen zomer niet op. De proefnemers menen dat zij dit te danken hebben aan het beter en nauwkeuriger schermen. Van der Burg: “We zijn ook meer gaan schermen, dus slimmer omgegaan met de installatie.”
Verlaging knoptemperatuur
De aanleg van een belichtingsinstallatie met 100% LED’s is wereldwijd een primeur. Er is nog niet eerder ervaring opgedaan met alleen LED’s in de rozenteelt. Van tevoren voorspelden de betrokkenen al dat er verrassende dingen zouden kunnen gebeuren. Daarmee doelen ze op een verlaging van de knoptemperatuur op momenten dat de stralingswarmte van de SON-T lampen de knopaanleg negatief gaat beïnvloeden. Van Genuchten: “De directe warmtestraling van de LED’s ligt een stuk lager dan van SON-T, dus het was zeker dat er ‘iets’ zou veranderen in de teelt.”
De echte test begon in september, toen bij afnemend licht de dagtemperatuur hoog opliep. Gelukkig was het mogelijk om ’s nachts voldoende terug te koelen, omdat de nachten langer zijn dan in de vroege zomer. Belichten werd door de LED’s geen beperkende factor. “We kunnen de temperatuur-licht verhouding veel beter in de hand houden”, meent De Gelder.
Het resultaat van belichten en koelen had hierdoor een positief effect op de productie en kwaliteit (zie grafiek). Voor de veilingklok viel al snel op dat de kwaliteit zelfs beter was dan op vergelijkbare praktijkbedrijven. “Je zag het duidelijk aan de knoppen, maar ook aan de rode kleur van het gewas. De bladeren zijn dik, bijna leerachtig”, vertelt Van der Burg. “Iedereen is gewoon trots op dit resultaat”, vult Van Genuchten hem aan.
Snelle LED’s
De LED-installatie kan in twee stappen worden geschakeld. De installatie staat dus wel eens voor 50% aan. Een voordeel van de LED’s is de snelheid waarmee je kunt aan- en afschakelen. Zodra een SON-T lamp aan gaat, duurt het even voordat deze op volle sterkte brandt. Ook moet de lamp weer afkoelen nadat deze heeft gebrand. Snel schakelen gaat bovendien ten koste van de levensduur.
De LED’s kennen die vertraging niet en kunnen snel reageren op de lichtomstandigheden. Dus als er een wolk voor de zon komt gaan ze bijvoorbeeld voor een paar minuten aan. Dit heeft tot resultaat dat de plant een constante hoeveelheid licht ontvangt. Er zijn dus geen ‘dips’. De proefnemers kunnen dus met dezelfde capaciteit meer en efficiënter belichten met LED’s. Rozen produceren steeds beter naarmate de lichtintensiteit toeneemt, dus ze hebben baat bij zo’n belichtingsstrategie.
Slim schermen
Het komende halfjaar staat in het teken van belichten en schermen. Met extra en slim schermen hopen de proefnemers het energie- en CO2-verbruik verder terug te brengen. Hoe en of het onderzoek na juni 2017 doorgaat is afhankelijk van de financiers. Kas als Energiebron heeft al aangegeven dat zij zich terugtrekt, omdat het voorgaande onderzoek ondernemers voldoende handvatten geeft om verstandige keuzes te maken in energieverbruik.
Het onderzoek met 100% LED’s is gefinancierd door de gewascoöperatie Roos en Kas als Energiebron, ondersteund door Philips Lighting, LTO Glaskracht en het Ministerie van EZ.
Samenvatting
Ondanks de warme nazomer was de productie en kwaliteit van ‘Red Naomi’ in de proef bij het IC prima. 100% belichting met LED’s doet de rozen goed, want de knoptemperatuur is beter beheersbaar. Bovendien is de installatie geschikt om snel aan en af te schakelen, waardoor deze dips en pieken in natuurlijk licht kan opvangen. Besparing op energie en CO2 blijven belangrijk in deze proef.
Tekst en beeld: Pieternel van Velden
