In de maanden voor de kerst is kwekerij De Stadsweiden in Ens gevuld met een zee van rode, roze, witte en crèmekleurige kerststerren. In de nieuwe helft van de in het totaal 5,5 ha grote kas neemt het diffuse glas de scherpe schaduwen van de zon weg. En wie goed kijkt, ziet dat de zijwanden van de kas omhoog kunnen. In combinatie met drieruitsluchting aan weerszijden van de nok bovenin, zorgt dit voor een beschermd ‘buitenklimaat’ voor de hortensia’s die de rest van het jaar de kas vullen.
“We zitten op het moment volop in de kerststerren, die vooral actiematig weggaan, tachtig tot negentig procent is al voorverkocht. Het is voor ons een mooie vulling voor de herfst. We telen er 450.000. In de eerste week van november beginnen we met afleveren tot half december. De grote orders gaan rond 1 december weg. Daarna is het meer daghandel. Ongeveer 80% is rood. We telen ze in verschillende potmaten: van 10,5 tot 22 cm doorsnede. De grote potmaten zetten we eind juni al op en de kleinere potmaten half augustus. Van onze stekken komt 90% van Selecta”, vertelt Jan van Straaten, die verantwoordelijk is voor het afleveren van de planten en de contacten met de handel. Samen met zijn neef Johan runt hij kwekerij De Stadsweiden.
Gestage groei
De oorsprong van het bedrijf ligt eind jaren vijftig, toen de tweelingbroers Jan en Johan van Straaten samen een teeltbedrijf in Harderwijk begonnen met een breed scala aan producten, veelal groenten. Sinds 1974 zijn ze zich gaan specialiseren in een breed assortiment perk- en potplanten; 35 jaar geleden kwam daar de hortensia als hoofdteelt uit, voor in de huiskamer en voor buiten. Begin jaren negentig kwamen hun gelijknamige zonen Jan en Johan in het familiebedrijf. Het Harderwijkse bedrijf bestaat nu uit 2,5 ha glas, 2 ha containerveld en een winkel.
In 1996 kochten ze de locatie in Ermelo met nu 3.500 m2 cabrioletkas en 8,5 ha containerveld. Dit is de ‘kraamkamer’, waar Johan jr. zich bezighoudt met de opkweek van de hortensia’s tot trekbare planten en met de veredeling.
Hortensia’s
Omdat uitbreiding op beide locaties moeilijk was, kochten de neven vier jaar geleden een bestaand potplantenbedrijf van 3 ha in Ens. Dit jaar bouwden ze er 2,5 ha bij. Het bedrijf ligt in een glastuinbouwlocatie waar de gemeenten beter meewerken met vergunningverlening.
Jaarlijks verlaten 1,3 miljoen hortensia’s – van potmaat 12 tot 23 cm – het bedrijf: tien licentievrije rassen en inmiddels vijftien eigen rassen. Het eigen assortiment bestaat uit vier lijnen.
Of een hortensia roze of blauw is, hangt af van de bemesting. “Wij blauwen ze met kalium-aluin. Dat geven we gedurende zes tot acht watergiften mee. De plant neemt het gedeeltelijk op. De rest blijft als voorraad in de potkluit zitten, zodat de plant ook bij de consument nog blauw blijft.”
Jaarrond binnen telen
De hortensiateelt gebeurt zowel buiten als binnen. Het begint allemaal met de stekken die binnen worden opgekweekt en vervolgens opgepot. De kamerplanten worden binnen verder gekweekt tot trekbare plant. De buitenplanten groeien op het containerveld of in de cabrioletkas tot trekbare planten. Beide worden binnen in bloei getrokken.
Zeventig procent van de productie is tweejarig, de rest eenjarig. “Bij tweejarig stek begin je bijvoorbeeld in juni 2017. Daarvan heb je in februari 2019 de eerste bloeiende planten. Bij eenjarige stekken, die in maart/april 2017 de grond in gaan, is dat al in 2018. Over het algemeen worden de potmaten 12 en 14 in één jaar opgekweekt en de potmaten 15 en groter in twee jaar.”
Tot nog toe gebeurt de opkweek tot bloeibare buitenplanten op een van de containervelden of in de cabrioletkas in Ermelo of Harderwijk. In de nieuwe kas in Ens kan dit jaarrond binnen gebeuren.
Nieuwbouwkas
“In onze nieuwe kas kunnen we de buitenhortensia’s binnen opkweken, maar met de hardheid van buiten. Daardoor is het mogelijk om een continue kwaliteit af te leveren, ongeacht de weersomstandigheden”, zegt de teler.
De nieuwbouwkas van 2,5 ha is voorzien van de nieuwste technologieën. “We hebben gekozen voor gevelluchting en drieruits luchtramen die maximaal open kunnen. De ramen in het dek hebben 50% haze en een dubbele AR-coating. Daardoor heb je maximaal licht in de kas. Wat je door de haze verliest, win je terug met de dubbele coating. Door de haze factor haal je ook UV-licht de kas in. Door de gevelluchting krijgen de planten wind over de kop. Van beide worden de planten steviger.”
Drie schermdoeken
In de kas zitten verschillende schermdoeken: een energiedoek voor de winter, waar het licht doorheen schijnt, een verduisteringsdoek voor de kerststerren en een open schermdoek met witte banen voor de zomer, dat geeft verkoeling en haalt de scherpte van het licht weg. “We mogen de kas niet krijten vanwege de coating. Zeker in het voorjaar is het dan fijn om een scherm te hebben dat de scherpe zon wegschermt als de plant nog zacht is.”
Verder is de kas voorzien van vier spuit-/gietbomen voor de chemie en het watergeven. Deze overgewaswagens zijn ook te gebruiken om planten te transporteren.
Samenvattend stelt Van Straaten dat binnen telen duurder is dan buiten op het containerveld, maar dat het terug te verdienen is doordat ze binnen jaarrond kunnen telen. Op het containerveld buiten kunnen ze 1,5 ronde per jaar maken en binnen 3,5 ronde.
Afzet
De hortensia’s gaan naar supermarktketens, bouwmarkten en tuincentra. “Jarenlang hebben we alleen aan supermarkten geleverd. Het grote voordeel is dat je driekwart tot een half jaar van tevoren exact weet wat je wanneer aflevert. Dat geldt grotendeels ook voor de bouwmarkten. Tuincentra kopen vooral last-minute in. Ze zijn meer afhankelijk van de weersomstandigheden.” De neven hebben er sinds vijf jaar toch de tuincentrumketens bij genomen, zodat hun bijzondere eigen rassen in een wat hoger marktsegment terecht komen.
De hoofdmoot van de hortensia’s gaat naar Duitsland. De vraag vanuit de Oost-Europese landen groeit. “Een verkoper van de veiling doet de verkoop voor ons. Met grote klanten van supermarkten leggen we zelf contacten. Daar zit dan nog een exporteur tussen. De afrekening van alle orders verloopt via veiling Royal FloraHolland.”
Draagvlak
Twee jaar geleden zat de markt voor hortensia’s nog in een dip. Door een combinatie van factoren is er nu weer meer vraag. “We hebben als hortensiatelers gezamenlijk besloten minder te gaan produceren. En het gaat economisch weer wat beter. De hortensia is toch een wat duurdere plant.”
Dit laatste zien ze ook in de eigen winkel in Harderwijk. Mensen willen weer net iets meer uitgeven voor een hortensia. In deze winkel verkopen ze behalve hortensia’s een breed assortiment aan potplanten, die ze inkopen op de cash&carries in Aalsmeer en Ede. “Via de winkel hebben we contact met mensen uit de buurt en doen we ‘consumentenonderzoek’ door onze klanten te vragen wat ze van onze nieuwe rassen vinden. Je creëert draagvlak, waardoor omwonenden begrijpen waarom er op zondag soms tien vrachtwagens langskomen.”
Samenvatting
Kwekerij Stadsweiden, specialist in hortensia’s en poinsettia’s, is na de 2,5 ha grote nieuwbouw in Ens gegroeid tot 8,5 ha kas en 10 ha containerveld. De nieuwbouw is voorzien van de nieuwste technologieën, zoals diffuus glas, met een haze van 50%, een dubbele AR-coating, gevelluchting en drieruitsluchtramen bovenin. Voordeel van deze nieuwbouw is dat de neven Van Straaten binnen hortensia’s kunnen telen van een betere kwaliteit, maar met de hardheid van buiten.
Tekst en foto’s: Marleen Arkesteijn.
