Een gedeeltelijke aanpassing van het lichtspectrum bij de rozenproef beïnvloedt de takkwaliteit positief. Vorig jaar bleek namelijk dat de rozen, die onder 100% LED’s zijn geteeld, in de winterperiode minder van kwaliteit waren dan onder SON-T lampen. Een ingelaste spectrumproef gaf aanwijzingen dat lichtkleuren daarbij een rol spelen. Nu ondergaat de proefafdeling in Bleiswijk een verdere lichtmetamorfose en komt het ras Avalanche in het vervolgonderzoek naast Red Naomi te staan.
In één afdeling van het Delphy Improvement Centre in Bleiswijk is nu vijf jaar op rij onderzoek gedaan naar Het Nieuwe Telen (HNT) bij roos. Drie jaar lang gebeurde dit zeer succesvol onder de titel ‘Duurzaamheid als leidraad voor de perfecte roos’. Na afronding van dit onderzoek zijn in de zomer van 2016 alle SON-T lampen vervangen door Philips GreenPower LED toplighting modules met een lichtintensiteit van 205 µmol/m2/s.
Onder de titel ‘LED: sleutel in roos naar energiezuinig telen zonder lichtuitstoot’ kreeg het onderzoek een nieuwe wending. Onderzoeker Arie de Gelder van Wageningen University & Research en Lisanne Helmus-Schuddebeurs van Delphy kijken terug op twee boeiende proefjaren, waarin bleek dat het ras Red Naomi soms heel goed, maar op andere momenten minder goed reageerde op de nieuwe belichtingsinstallatie.
Het syndroom
De rozen reageerden in het eerste najaar heel positief op de LED’s. De kwaliteit stak zelfs boven die van de praktijk uit, omdat het goed lukte om gedurende de uitzonderlijk warme septembermaand van 2016 een goede licht/temperatuurverhouding in de proefafdeling aan te houden. De combinatie van OPAC-warmtewisselaars en ‘koele’ LED’s bleek een goede.
Maar zodra de straling van natuurlijk licht afnam, reageerde het gewas anders. Het aantal takken bleef gelijk, maar knopgrootte, bladgrootte en takgewicht namen af. Tegelijkertijd nam de bedoorning toe. Aanvankelijk verklaarde de begeleidingscommissie dit ‘syndroom’ door gebrek aan warmte, dus ging de buisverwarming aan. In februari ging het alweer wat beter, maar het natuurlijk licht nam tegelijkertijd ook toe. Wat nu precies de oorzaak was bleef onduidelijk.
Spectrumproef
Een brainstormsessie leidde ertoe om bij het naastgelegen WUR een spectrumproef te doen. “In de praktijk is LED tot op heden alleen toegepast in hybride installaties. Hierbij viel niet direct op dat een verbetering van het lichtspectrum nodig was”, vertelt Leontiene van Genuchten, plantspecialist bij de lampenleverancier. “Maar deze 100% LED-proef toonde duidelijk aan dat de kwaliteit van Red Naomi in de winter niet voldeed aan de verwachtingen. Daarom hebben wij samen met WUR deze spectrumproef opgezet.”
Uit dit onderzoek kwam naar voren dat de samenstelling van het bestaande lichtspectrum bij full-LED toepassing voor rozen – of in ieder geval voor Red Naomi – inderdaad niet optimaal is. Daarop heeft de leverancier eind oktober een derde van de LED’s in de teeltproef vervangen door een nieuw spectrum.
Positieve reactie gewas
“Het duurde even voordat we hier een effect zagen van het nieuwe spectrum”, vertelt Helmus. “Het gewas draagt een historie mee en de uitgroeiduur van de takken is ongeveer veertig dagen.” Toch reageerde het gewas al betrekkelijk snel positief op de verandering, juist in de donkerste periode van het jaar. Het deel van de rozen dat nu onder het nieuwe spectrum groeit, laat in korte tijd alweer een snellere uitgroeiduur, minder maar grotere bladeren en structureel grotere knoppen zien. Bovendien werd al snel duidelijk dat de bedoorning afneemt. ‘Het syndroom’ lijkt dus te verdwijnen.
“Bedoorning zien we doorgaans vooral bij juveniele, dus jonge planten”, legt De Gelder uit. “Planten maken doornen om zich te weren tegen belagers. Het is een teken dat de plant in de verdediging gaat.”
Pilotserie
Het nieuwe lichtspectrum oogt op het eerste gezicht natuurlijker door toevoeging van wit licht. Naast de positieve reactie van het gewas geven de medewerkers van het onderzoekcentrum aan dat het veel prettiger is om onder dit spectrum te werken.
Van Genuchten: “Deze modules behoren nog tot een pilotserie.” Het bedrijf is volop bezig met het upgraden van de Toplight modules voor meerdere gewassen, maar bleef nog even afwachtend bij rozen totdat de resultaten naar volledige tevredenheid zijn. “We zien dat het gewas in de proef nu goed reageert. Ook op praktijkbedrijven waar het nieuwe spectrum wordt getest, reageren telers voorzichtig positief.”
Verhoging lichtintensiteit
“In eerste instantie dachten we dat de warmtewisselaars een grote invloed hadden op de winterkwaliteit”, vertelt Helmus, “omdat we bij andere teelten zagen dat de luchtbeweging van de OPAC’s de groei iets remt. Nu het spectrum wordt aangepast, moeten we opnieuw zoeken naar een goede balans.” Inmiddels is besloten om de proef een jaar voort te zetten, omdat nog veel vragen op een antwoord wachten.
Voordat het nieuwe proefjaar van start gaat worden alle LED-modules vervangen door nieuwe. Bovendien gaat de belichtingsintensiteit omhoog van 205 naar 260 µmol/m2/s, omdat dit aansluit op ontwikkelingen in de praktijk. De Gelder: “Je zou zelfs voor 300 µmol kunnen kiezen, maar dat vinden wij over de top.”
Een derde van het rozengewas wordt vervangen door Avalanche. Dat heeft twee redenen: ten eerste willen de proefnemers weten of het effect van het nieuwe lichtspectrum rasgebonden is, ten tweede moet het onderzoek een goede afspiegeling zijn van het in Nederland geteelde assortiment. In de afdeling komt dus een jong gewas naast een volwassen gewas te staan, met ieder een apart gestuurd watergeefsysteem. “Het is in de eerste periode een leuke uitdaging om teelt en klimaat voor beide rassen tegelijk in balans te krijgen”, vindt De Gelder.
Meeldauwbestrijding
In het nieuwe proefjaar zal de nadruk ook komen te liggen op meeldauwbestrijding. De afdeling krijgt een Aquamar unit. Deze legt een UV-deken over het gewas. Levende organismen komen via de natuurlijke luchtstroom in de kas in aanraking met UV en worden gedood. Biologische bestrijders hebben er geen hinder van. De Gelder: “Wij vinden het belangrijk om het meeldauwprobleem te lijf te gaan, want in de praktijk moeten telers te vaak chemisch bestrijden en dat staat een duurzame teelt in de weg.”
Het verticale temperatuurprofiel krijgt eveneens aandacht. In de kas komen op drie niveaus ‘pointed micro climate’ sensoren te hangen die primair de temperatuur van het gewas (blad, knop) meten en tevens de omgevingstemperatuur en de RV registreren.
In de nieuwe opzet is Kas als Energiebron weer hoofdfinancier en sluit de gewascoöperatie Roos eveneens aan. Philips Lighting levert de belichtingsinstallatie.
Samenvatting
Het eerste proefjaar met 100% LED’s bij rozen toonde aan dat de resultaten in de winterperiode achter blijven bij een standaard SON-T belichtingsinstallatie. Een tussentijdse proef wees uit dat een aanpassing van het lichtspectrum mogelijk verbetering kan geven. Dat werd deze winter in het teeltonderzoek bevestigd. Daarom komt er het komende teeltseizoen een vervolg door de belichtingsinstallatie aan te passen. Bestrijding van meeldauw krijgt eveneens aandacht.
Tekst en foto’s: Pieternel van Velden.
