Potplantenkwekerij Ammerlaan The Green Innovator had destijds de primeur in Nederland omdat het de eigen aardwarmtebron inzette voor een CO2-neutrale productie van de eigen tropische potplanten én de verwarming van bedrijven, woningen, een school en een sportcentrum. Door de bron efficiënter te benutten – dat wil zeggen beter terug koelen van het retourwater – zou er nog ruimte zijn voor een extra woonwijk en meer bedrijven.
De maximale capaciteit van de huidige bron is 30 MW. “Daarvan benutten we op het moment 10 tot 25 MW. De retourtemperatuur is bepalend voor hoeveel warmte je eruit haalt”, vertelt Menno Ammerlaan. Samen met zijn broer Leon en neef Arjan is hij verantwoordelijk voor hun drie bedrijven. Ammerlaan The Green Innovator teelt op 6,5 ha groene tropische potplanten. De warmtewinning valt onder Ammerlaan Geothermie. En Ammerlaan Warmte exploitatie draagt zorg voor de distributie van warmte tot ‘achter de voordeur’. “Wij zorgen voor het warmte distributienet en de warmtewisselaars bij onze afnemers.”
Gunstige omstandigheden voor aardwarmte
Per locatie zijn de omstandigheden anders. De laag met warm water zit op de locatie die het bedrijf onder andere deelt met Duijvestijn Tomaten en de TU Delft in een circa 2.000 meter diepe zandsteenlaag. De productieput van het geothermiebedrijf zit op circa 2.100 meter diepte. Vanuit deze put, wordt warm, zout water omhoog gepompt. In de injectieput gaat het afgekoelde water weer retour de bodem in. Deze twee leidingen komen op het erf van Ammerlaan naast elkaar naar boven, maar liggen ’beneden’ op een afstand van 1.500 meter van elkaar.
Iedere 100 meter naar beneden in de aarde is het circa 3°C warmer in Nederland. Voor Ammerlaan betekent dit, uitgaande van een basiswatertemperatuur van 12°C, dat het opgepompte water 78°C is. In de bedrijfsruimte wordt de warmte uit het gesloten systeem met zout grondwater via warmtewisselaars overgebracht naar de warmtenetten, die naar de afnemers gaan. Het tot circa 35°C terug gekoelde water gaat via de injectieput de bodem weer in.
Bron voor iedereen
De potplantentelers hebben voor geothermie gekozen, omdat het een fossielvrije, gelijkmatige warmtebron is, onafhankelijk van wind of zon. Deze energievorm heeft volgens de potplantenteler een duidelijke meerwaarde boven bijvoorbeeld warmtepompen. “In Nederland consumeren we meer warmte dan elektriciteit. Die warmte wordt vaak nog fossiel opgewekt. In de winter, als de warmte het hardst nodig is, is er weinig zon. Het rendement van een luchtwarmtepomp is kleiner op het moment dat er om een hogere temperatuur wordt gevraagd. Het gebruik van aardwarmte is dan gunstiger.”
Leren met vallen en opstaan
Als pionier liepen ze tegen verschillende problemen aan die ze oplosten en waarvan ze geleerd hebben. De teler geeft wat voorbeelden. “Toen we rond 2010 startten met aardwarmte, hadden we de capaciteit berekend op het leveren van 100 procent aardwarmte in de winter bij een temperatuur van 20°C. Dit was te veel. De pomp ging aan en uit in de zomer, omdat er niet continu zoveel warmte nodig was.”
In 2011 kwam er olie en aardgas mee, waardoor de warmtewinning anderhalf jaar stil lag. In 2017 raakte de put verstopt met klei. Door deze tegenvaller moest wel een nieuwe put geboord worden. Ammerlaan: “De nieuwe put is berekend op de benodigde warmte in de zomer. Het doel: continu de pomp te laten draaien. Dit is beter voor de pomp, waardoor de levensduur verlengd wordt, zeggen deskundigen.”
Installatie bovengronds dubbel uitgevoerd
Natuurlijk zijn de nieuwste technische inzichten meegenomen bij de buis die de bodem in gaat. Een voorbeeld daarvan is de pomp, die op 680 meter diepte in de buis zit. Daardoor is er geen risico dat zich lucht mengt met het 78°C warme, opgepompte water.
Om minder gevoelig te zijn voor het stil liggen bij storingen, onderhoud of tijdens controlemetingen is de installatie bovengronds dubbel uitgevoerd. De warmtelevering kan gewoon doorgaan tijdens klein onderhoud boven de grond.
De eerste boring financierde het bedrijf zelf. Bij het vervolg waren zes financiers betrokken om de risico’s te beperken, aangezien andere bedrijven en bewoners afhankelijk zijn van de continuïteit van het systeem.
Uitkoelen en extra warmte erbij
Er is nog een slag te maken wat betreft het rendement: Hoe verder het retourwater wordt terug gekoeld, des te beter is het rendement. Dit onderdeel valt onder Ammerlaan Warmte exploitatie. Nu is met name het terug geleverde water vanuit het sportcentrum vrij warm. Douchewater moet minimaal 60°C zijn om legionella te voorkomen. “Wij koelen het water van het sportcentrum in ons bedrijf terug via de vloerverwarming naar 24°C.”
Ook in woningen is de vereiste hoge douchetemperatuur een punt van aandacht. Voor alleen verwarmen zou 40°C al voldoende zijn. De teler: “Om het temperatuurverschil van inkomend en retour verwarmingswater groter te maken, zijn aanpassingen in de woning nodig. Denk aan méér verwarmingseenheden. Het werkt optimaal als de radiatoren aan de bovenzijde warm en aan de onderzijde koud zijn. Het slim benutten van de warmte van het douchewater is nog een uitdaging.”
Op dit moment ligt de benutting van de bron op ongeveer 10-25 MW van de potentieel beschikbare 30 MW. De retourtemperatuur is bepalend voor hoeveel warmte je eruit haalt. “Er is voldoende ruimte voor de verwarming van woonwijk Pijnacker-Noord en nog enkele nieuw te bouwen glastuinbouwbedrijven voor aansluiting op de warmteringen.”
In gesprek
Ammerlaan benadrukt het belang van communicatie met de omgeving. Niet alleen vanwege de geothermie, maar ook omdat bijvoorbeeld vrachtwagens die heen en weer rijden overlast bezorgen. Hij is blij om met de aardwarmte een steentje bij te kunnen dragen aan de energietransitie van het dorp. Al in 2011 hield het bedrijf een open dag. Er kwamen toen 2.500 mensen kijken. “Al vanaf het begin wilden we laten zien waar we mee bezig zijn. We staan open om uitleg te geven wat we doen en vertellen hoe aardwarmte voor het dorp bijdraagt aan een beter milieu.” De afgelopen week kwam een aantal leden van wijkvereniging Pijnacker-Noord langs om zich te laten informeren over de mogelijkheden van aardwarmte met het oog op de energietransitie in de verdere toekomst.
Tekst: Marleen Arkesteijn
