Een proef zo complex als een cryptogram, een veranderlijk gewas, gemotiveerde onderzoekers en zeer gedreven telers. Dat kenmerkt het belichtingsonderzoek bij roos het afgelopen jaar. 100% LED’s is de toekomst, dat voelt iedereen haarfijn aan. Maar het hoge teelttechnische niveau van de Nederlandse rozentelers valt niet zomaar te overtreffen. En daar is dit onderzoek wel op gericht.
“Dit onderzoek kent hoogte- en dieptepunten.” Onderzoeker Arie de Gelder van Wageningen University & Research business unit Glastuinbouw legt in één keer al zijn kaarten op tafel. Het onderzoek ‘LED: sleutel in roos naar energiezuinig telen zonder lichtuitstoot’ leidde afgelopen jaar tot veel discussie onder begeleiders en telers, omdat er in een korte periode zoveel is gebeurd. De proef is inmiddels afgerond, maar de dynamiek in de afdeling van het Delphy Improvement Centre in Bleiswijk is dusdanig dat een vervolg niet kan uitblijven.
Wisselend resultaat
Vorig jaar september was een extreem warme maand. Terwijl de telers op hun bedrijven met moeite de temperatuur konden beheersen, bleek de combinatie van belichten met LED’s en het gebruik van OPAC warmtewisselaars, die koelen en lucht aanzuigen boven de schermdoeken, een betere kwaliteit rozen op te leveren. Het gewas produceerde veel lange takken met grote, stevige bloemen. Dat was een goede binnenkomer, vond iedereen.
Naarmate het gewas dieper het najaar inging, met afnemend licht en lagere buitentemperaturen, reageerde het heel anders. Het aantal takken bleef gelijk en de knopgrootte en het takgewicht liepen terug(zie grafiek), maar de bedoorning nam toe. Ook het blad werd uiteindelijk kleiner. Half december vroeg de begeleidingscommissie zich af wat er nu precies aan de hand was.
Op dat moment is besloten om de buisverwarming weer aan te zetten, die een aantal jaren niet was gebruikt. De nachttemperatuur van 15,5-16ºC, tijdens de uren dat de belichting aan stond, is daarbij omhoog gegaan naar 18-19ºC. Door deze aanpassingen ging het gewas niet verder achteruit. Rick van der Burg, teeltmanager bij Delphy: “In februari ging het weer veel beter, maar de daglengte nam ook toe. De winter bleek uiteindelijk te kort om het probleem te analyseren en op te lossen.” Hij had dus eigenlijk te weinig tijd om de echte oorzaken te achterhalen, omdat het voorjaar voor de deur stond.
Brainstormsessie
De winterdip stelt de proefnemers nog steeds voor een raadsel. Uiteraard gaat de eerste gedachte naar de koelere LED’s, waardoor het gewas de stralingswarmte van SON-T lampen mist. Maar misschien zijn er meer oorzaken. “We merken dat we onder de LED’s echt opnieuw moeten leren telen”, vindt De Gelder. De telers die in de praktijk proeven doen met hybride belichting herkenden het probleem ook. In grote lijnen vonden zij dezelfde symptomen, zij het in veel mindere mate.
Het was in ieder geval aanleiding om een brainstormsessie te organiseren om alle mogelijke oorzaken nog eens te benoemen. Zij vonden het iets te eenvoudig om het gebrek aan stralingswarmte aan te wijzen als oorzaak, want wellicht had het tijdig aanpassen van het temperatuurregime dit voor een deel kunnen opvangen. “We moeten dus rekening houden met een ander klimaat onder LED’s”, meldt Leontiene van Genuchten, plantspecialist bij Philips Lighting. “De resultaten die tomatentelers nu al meerdere jaren halen met LED’s kunnen we niet integraal vertalen naar roos en ook bij tomaat is er veel tijd gestoken in het optimaal leren telen onder LED. Over dit gewas moeten we dus nog meer leren.”
Invloed luchtbeweging
Wat is bijvoorbeeld de rol van de luchtbehandelingskasten in deze proef? Deze veroorzaken meer luchtbeweging in de kas. Dat heeft weer invloed op de verdamping van het gewas. “Ook hier moeten we nog het nodige over leren”, vindt Van der Burg. “Bovendien hadden we veel alerter moeten zijn op onze knipstrategie. We hebben namelijk wel heel veel stuks geoogst.”
Ook de watergift- en bemestingsstrategie vragen om extra aandacht. Het was de bedoeling om in deze proef volledig te recirculeren. Dat is tot februari-maart goed gegaan. Daarna is het even los gelaten. De proefnemers denken dat daar ook nog verbeteringen mogelijk zijn. Bij de verdamping en watergift is de vraag of het gewas gedurende alle uren van de dag voldoende water opnam en de verdamping niet te sterk fluctueerde.
Doelstelling gehaald
Er is ook veel goed gegaan in deze proef. Zo is bijvoorbeeld de schermstrategie goed gelukt. Gedurende de teelt is er geen lichtuitstoot geweest, waarbij de doeken maximaal 90 tot 98% gesloten lagen zonder noemenswaardig negatieve gevolgen. Het gebruik van de LED’s heeft daaraan zeker bijgedragen. De doelstelling om 25% op energie te besparen, is eveneens ruimschoots gehaald. LED’s kunnen dus een belangrijke bijdrage leveren aan het naar beneden brengen van het energieverbruik.
Na de moeilijke periode in de winter zijn de productie en de kwaliteit verbeterd. In het voorjaar zijn zo’n tien weken achter elkaar 7,5 takken per m2 per week geoogst en daarmee ligt de productie gelijk aan vorig jaar. De hete junimaand bleek geen kwaliteitsproblemen op te leveren, maar hoge temperaturen in de voorzomer zijn iets makkelijker te beheersen dan in het najaar.
Kleurenspectrum
In de proef staat het hoofdras ‘Red Naomi’. De resultaten met dit ras mag je niet zomaar integraal vertalen naar andere rassen, vinden de begeleiders. Het zou zomaar kunnen zijn dat er verschillen per ras zijn. De winterperiode heeft de proefnemers ook aan het denken gezet over het lichtspectrum. Het huidige lichtrecept dat bestaat uit het spectrum, intensiteit en de lichtduur van LED’s voor de tomatenteelt zorgt voor verhoogde productie en betere kwaliteit. Het is de vraag of dit lichtspectrum voor de roos eveneens de kwaliteit kan verbeteren.
Daarom heeft Philips Lighting het initiatief genomen om deze zomer extra onderzoek te doen in het IDC LED van de naastgelegen WUR-locatie om deze gedachtegang te onderbouwen. Telers helpen de onderzoekers bij het nauwkeurig beoordelen van de rozen op visuele aspecten en kwaliteit. Als de resultaten daartoe aanleiding geven, zal het kleurenspectrum in de afdeling van het IC nog dit najaar worden aangepast. Van Genuchten: “Het enthousiasme van telers om mee te denken en zich voor deze proef in te zetten helpt ons echt. Ik merk dat er een drive is om dit onderzoek te laten slagen.”
Verlenging proef
Het enthousiasme om op de ingeslagen weg voort te gaan is er dus zeker. Dit wordt nog eens ondersteund door Kas als Energiebron, want zij hebben groen licht gegeven voor het extra proefjaar met een zeer substantiële financiële injectie. De gewascoöperatie Roos heeft toegezegd dat hun bijdrage omhoog gaat van 10% naar 15%, waarmee de rozentelers aangeven hoeveel waarde zij hechten aan voortzetting van het onderzoek.
Het onderzoek met 100% LED’s is gefinancierd door de gewascoöperatie Roos en Kas als Energiebron, ondersteund door Philips Lighting, LTO Glaskracht en het Ministerie van EZ.
Samenvatting
Het onderzoek met 100% LED’s bij roos heeft in één jaar tijd al veel informatie opgeleverd. De doelstelling om lichtuitstoot te beperken en 25% op energie te besparen is gehaald. Een tweede proefjaar is nodig om met name in de winter nog betere resultaten te behalen. De hete junimaand bleek geen kwaliteitsproblemen op te leveren, maar hoge temperaturen in de voorzomer blijken iets makkelijker te beheersen dan in het najaar.
Tekst en foto’s: Pieternel van Velden.
