Komkommerteler Ed Classens is, in het kader van Het Nieuwe Telen, al jarenlang bezig met méér schermen en actief ontvochtigen met zijn ontvochtigingssysteem. Hierdoor weet hij 6 tot 7 kuub gas per m² te besparen. In een andere kas gaat hij dit jaar van één naar twee schermen, zónder te investeren in een ontvochtigingssysteem. Hij zet hierbij met name in op natuurlijke vochtafvoer.
Ed Classens, eigenaar van Kwekerij VieVerde in het Noord-Limburgse Castenray, oriënteert zich continu op nieuwe kansen en zoekt naar mogelijkheden om zaken beter te doen. Zo was hij elf jaar geleden één van de eerste komkommertelers die aan de slag gingen met de principes van Het Nieuwe Telen. Concreet betekende dit dat hij in zijn kas van 3,6 ha investeerde in twee energieschermen in combinatie met het Air & Energy-systeem van Maurice Kassenbouw.
“Ik koos voor dit systeem omdat dit ook echt vocht uit de kaslucht haalt: via een luchtbehandelingskast wordt aangezogen droge buitenlucht opgewarmd door de vochtige kaslucht”, zegt Classens. “Deze warme, droge buitenlucht wordt in de kas gebracht. Andere systemen verplaatsten en mengden de kaslucht alleen; dat bood naar mijn mening minder mogelijkheden voor energiebesparing. Wat energieschermen betreft koos ik voor een PhormiTex Bright- en een Clear-scherm van Phormium. Het eerste laat vocht door, het tweede nauwelijks.”
Aanpassingen systeem
Het werken met de dubbele schermen en het ontvochtgingssysteem was de afgelopen jaren een behoorlijke zoektocht, geeft Classens toe. Met name het optimaal afstemmen van het systeem op de bedrijfsspecifieke omstandigheden vormde aanvankelijk een issue. “We hebben het systeem twee keer aangepast. Normaal gesproken wordt de opgewarmde buitenlucht met slurven onder in het gewas gebracht. Dat was voor ons eerst geen optie omdat wij niet op teeltgoten teelden, maar op de grond.
In eerste instantie kozen we er daarom voor om de buitenlucht vanuit de luchtbehandelingskasten via een uitblaaskanaal de kas in te blazen. Maar de luchtverdeling was hierbij niet uniform, wat ook zorgde voor een ongelijkmatige gewasgroei. Daarop pasten we het systeem opnieuw aan: de buitenlucht werd vanaf dat moment verdeeld via een slurf in iedere tralie en vervolgens via luchtkanalen in de rij, bovenin de kas. Enkele jaren geleden investeerden we echter in teeltgoten, waardoor we de buitenlucht ‘gewoon’ via slurven onder in het gewas kunnen brengen. Dit werkt het allerbeste.”
20 procent minder gas
De combinatie van meer schermen en inzet van het ontvochtigingssysteem leverde de komkommerteler een flinke energiebesparing op: hij bespaart gemiddeld 6 à 7 kuub gas per m². “Daarmee zetten we zo’n twintig procent minder gas in dan voorheen. Dat komt onder meer doordat we extra schermen. Aan het begin van de teelt gaan de schermen pas open wanneer het lichtniveau buiten uitkomt tussen de 150 en 300 watt en de temperatuur boven de doeken voldoende hoog is. Verderop in de teelt, wanneer er meer gewas in de kas staat en dus meer vocht is, trekken we ze al open bij een lichtniveau van gemiddeld 100 watt.”
Classens heeft wel ervaren dat het besparen op energie, met behulp van de schermen en het ontvochtigingssysteem, een duidelijke grens kent. “Op een bepaald moment móet je wel de minimumbuis inzetten. Naarmate het gewas meer volume krijgt, komt er namelijk minder licht onderin en is er te weinig gewasactiviteit. Als je geen warmte inbrengt, worden de vruchten niet dik genoeg en kleuren ze niet meer goed. Heb je daar onvoldoende oog voor, dan kan dat productie kosten, zo hebben we ervaren. Desondanks hebben we het ontvochtigingssysteem inmiddels ruimschoots terugverdiend.”
Luchtcirculatie onderin gewas
De komkommerteler geeft wel aan dat hij achteraf gezien liever had geïnvesteerd in twee vochtdoorlatende schermen. “Bij het PhormiTex Clear-doek blijft het vocht een beetje in het scherm hangen, waardoor het niet op een natuurlijke manier condenseert tegen het kasdek. Er zijn nogal wat momenten dat ik twijfel of het nodig is om het ontvochtigingssysteem te laten draaien. Nu doen we dat vaak toch maar wel, omdat er weinig natuurlijke vochtafvoer is. Met twee vochtdoorlatende doeken zou je het systeem waarschijnlijk minder vaak hoeven aan te zetten.”
Classens bekijkt momenteel ook hoe hij nóg meer energie kan besparen met behulp van het ontvochtigingssysteem. Het idee is onder meer om de lucht die de kas wordt ingeblazen verder op te warmen met een warmtepomp. “Nu is de ingeblazen lucht gelijk aan de kastemperatuur. Maar wanneer we deze warmer maken, hoeven we wellicht minder minimumbuis in te zetten. Dat idee zijn we aan het uitwerken met de kassenbouwer.”
Daarnaast wil de teler het systeem in de toekomst wellicht ook geschikt maken voor het circuleren van lucht. “We werken nu met ventilatoren om een gelijkmatiger kasklimaat te creëren. Deze mengen echter vooral de lucht bovenin de kas. Wanneer we ook onderin het gewas luchtcirculatie kunnen realiseren, kunnen we het gewas op deze manier actiever houden en hoeven we wellicht minder minimumbuis in te zetten. Daarmee kunnen we de eerdergenoemde grenzen van deze aanpak wellicht wat oprekken. Optimaal ontvochtigen en het creëren van een goed kasklimaat is een continue zoektocht.”
Bikepark
Classens heeft echter nog een tweede kas, die ook is gereserveerd voor de traditionele komkommerteelt. In deze kas van 1,4 ha hing tot nu toe één energiescherm. “Omdat onze WKK eigenlijk net wat te weinig warmte bood voor het hele bedrijf, kozen we er de afgelopen jaren voor om later te planten in deze kas. Hierdoor was energiebesparing en ontvochtigen hier minder een issue.”
Daar komt dit jaar verandering in. De ondernemer stopt dan met de teelt van aardbeien op 1,5 ha in een derde kas. “Hier startte ik in 2016 mee, maar het combineren van twee teelten is niet ideaal. Daarbij ligt mijn hart meer bij de komkommers. Om die reden stoppen we met de aardbeien en willen we in de betreffende kas een bikepark realiseren, waarin mensen kunnen fietsen en crossen met elektrische motoren. Hierdoor hebben we WKK-warmte ‘over’, die we in de komkommerkas van 1,4 hectare kunnen stoppen. Dat betekent dat we hier weer eerder gaan planten en ook meer gaan inzetten op energiebesparing.”
Geen ontvochtigingssysteem
In de tweede kas hangt al een Luxous 1347 FR-scherm van Svensson, dit najaar komt daar een Luxous 1147 FR-scherm bij. “Dit zijn energieschermen die het vocht goed doorlaten. Het vocht uit de kas kan dan maximaal condenseren tegen het kasdek. Zeker bij dichte schermen en luchting boven het scherm.”
Enkele jaren geleden werd gezegd dat het niet mogelijk was om het vochtgehalte onder controle te houden via natuurlijke vochtafvoer, maar inmiddels zijn die inzichten door Het Nieuwe Telen veranderd. “Ik heb er goede hoop op dat het op deze manier moet lukken om voldoende energie te besparen. Ik wil in ieder geval kijken hoe ver we komen. Investeren in een ontvochtigingssysteem kan altijd nog. Daarbij: dit vergt toch een flinke investering. En of die rond te rekenen is, zal ook afhangen van hoe de gasprijs zich verder ontwikkelt. Maar vooralsnog gaan we de uitdaging aan om het vochtgehalte op de geschetste manier binnen de perken te houden.”
Tekst: Ank van Lier, beeld: Stefan Koopmans
