Zes jaar geleden hoorde orchideeënteler Ronald Koeleman in de auto een interview over circulair ondernemen op BNR. Het bracht hem op het idee van de circulaire orchidee: altijd een mooie bloeiende plant bij de klant en als hij uitgebloeid is, neemt de teler hem terug en trekt hem opnieuw in bloei. Dat zorgt voor een enorme besparing aan fossiele brandstof.
Koeleman is gegrepen door de voorbeelden van circulaire ondernemers, die tegen betaling van een vast bedrag per maand een up-to-date product leveren aan hun klanten en het oude product innemen. “Mensen met minder geld kopen vaak goedkopere wasmachines. Deze verbruiken meer energie, water en wasmiddel. Er zijn wasmachinebedrijven die een duurder apparaat bij hun klanten plaatsen, dat zuinig omgaat met water en wasmiddel en laat ze per wasbeurt betalen. Op deze manier is milieubewust wassen voor arm en rijk mogelijk.”
Het idee van circulair ondernemen past bij de kanttekeningen die de orchideeënteler zelf al maakte bij de manier van werken met een hoog energieverbruik en ‘veel voor weinig’ telen. Hij was op zoek naar manieren om zijn bedrijf toekomstbestendig, ‘leuk’ en waardevol te maken voor mogelijke opvolgers, het personeel en de klanten.
Circulaire orchidee
Ronald Koeleman heeft samen met zijn broer Marcel een modern geautomatiseerd en gerobotiseerd bedrijf van 3 ha, verdeeld over twee locaties in Ter Aar. De jaarlijkse productie is 2 miljoen phalaenopsisplanten in drie potmaten, tien verschillende vormen en in eigen modellen en kleuren keramiek.
De teelt van een bloeiende orchideeënplant kost veel fossiele energie. De planten worden in China opgekweekt in kolengestookte kassen. Ze vliegen naar Nederland en staan vervolgens 1,5 jaar in een warme kas. “Na de bloei verdwijnen de planten bij het groenafval. Dat een orchidee meer dan één keer kan bloeien, is bij veel consumenten niet bekend”, schetst de teler.
“Stel je haalt hetzelfde ‘kunstje’ uit als met de wasmachines. Wij leveren de bloeiende plant waar de consument verliefd op is en nemen de uitgebloeide plant tegen een vergoeding terug en trekken hem opnieuw in bloei. Dan kunnen wij ze als circulaire orchidee na twintig weken alweer in de markt zetten. We besparen kosten, zorgen voor een zo laag mogelijke milieubelasting en het is een leuk bedrijfsmodel voor de toekomst.”
Consument triggeren
Koeleman belde Het Groene Brein en kwam in contact met Antoine Heideveld. Het Groene Brein is onderdeel van Versnellingshuis Nederland Circulair. Dit is een initiatief waarbij wetenschappers ondernemers ondersteunen die duurzamer willen werken. Hieruit ontstond een ‘denktank’ van deskundigen met onder andere Diana den Held, docent circulaire economie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Het eerste project liep in een Deense retailketen die met duurzaamheid bezig is en met een logistieke partij die zowel planten afleverde als terugnam. Het voordeel van een keten is dat je in één keer veel klanten hebt en een structuur.
De teler: “Wij namen de uitgebloeide planten terug. In ruil daarvoor kregen de klanten een vergoeding of tegoedbon. Bovendien namen we rond de 5% niet verkochte planten uit de winkel terug. De opbrengst van deze retourplanten, hebben we voor een deel in het winkelschap terug geïnvesteerd.”
De merknaam voor de duurzame refurbished phalaenopsisplanten is KOOLER. “Daarachter schuilt een ‘brand loyalty’ concept. We willen consumenten emotioneel triggeren om bij een volgende aankoop weer voor ons merk te kiezen dat behalve duurzaamheid ook een mooie en luxe uitstraling heeft. Retailers kunnen dit merk gebruiken om zich als duurzaam te profileren.”
1 op 10 komt terug
De pilot met de circulaire orchidee heeft aangetoond dat het concept werkt: van de 500.000 geleverde planten kwamen er 50.000 terug. Dat is circa 10%. Hiervan is 75% geschikt om opnieuw te gebruiken. De teruggebrachte planten gaan eerst zes weken naar een quarantaine-afdeling van 28ºC. In die tijd maakt de plant nieuw blad aan. Daarna gaan ze – herkenbaar aan een code – de kwekerij in om met de andere orchideeën samen in bloei getrokken te worden.
Het Deense project stopte na twee jaar omdat er een nieuwe manager aan het roer kwam. Inmiddels lopen er contacten met een Duitse retailketen. Koeleman heeft veel geleerd. Het is een proces van vallen en opstaan. “Iedereen vindt circulariteit prachtig, maar een refurbished product mag niet duurder zijn dan een gewoon product.”
Verder blijkt communicatie met de afnemers en consumenten belangrijk te zijn. De teler gaat bijvoorbeeld informatie delen via Facebook en consumenten mee laten beleven waar hun circulaire planten eerder hebben gestaan. Op advies van de denktank geeft hij wetenschappelijk onderbouwde informatie aan zijn klanten. “Wie zaken wil doen, moet ook vertrouwen wekken. We hebben Thinking Partners de opdracht gegeven om een wetenschappelijk rapport te maken, waarin onderbouwd staat hoe de ecologische footprint verbetert als je planten terughaalt en opnieuw in bloei trekt.”
Local for local
Op de vraag naar nieuwe afzetmogelijkheden, kreeg hij het advies om ook naar ‘laaghangend fruit’ te kijken: bedrijven, hotels en instellingen met een plantenabonnement en ‘local for local’ initiatieven. “We gaan het komende jaar aan de slag om de circulaire orchideeën af te zetten via local for local initiatieven in Amsterdam en Rotterdam en bij bedrijven. Ook met een aantal toonaangevende verzendbedrijven in Nederland lopen sinds kort contacten.”
Samenwerking recyclebedrijf
Toen de ondernemers eenmaal bezig waren met duurzaamheid ontstonden er nieuwe ideeën om het bedrijf klaar te maken voor de toekomst. Op het moment ligt er een principeverzoek bij de gemeente Nieuwkoop voor een bedrijf van twee verdiepingen. De benedenverdieping gaat verhuurd worden aan een plastic spuit-giet fabrikant, die veel werkt met gerecycled materiaal. Erboven komt de kwekerij.
“We gaan de restwarmte van de spuit-giet machines in onze kwekerij gebruiken. Het betreft circa 700.000 m3 aardgasequivalent per jaar. Ook gaan we mensen uitwisselen. We creëren vijftig fulltime banen. Zij hebben een piektijd tussen 7.00 en 10.00 als ze de nachtproductie inpakken. Na 10.00 uur kunnen de mensen bij ons aan de slag”, vertelt de teler.
Koeleman Potplanten wordt voor zover hij weet het eerste bedrijf in Europa dat op deze schaal onder één dak twee elkaar aanvullende bedrijfsactiviteiten met elkaar combineert. Voor de realisatie van het plan krijgt de teler ondersteuning vanuit Greenport Aalsmeer. “Deze ondersteuning is voor ons erg waardevol, omdat het de ideeën die we hebben echt concreet maakt en verder uit werkt in een businesscase.”
Refurbished orchid factory
De teler hoopt dat ze over vijf jaar een refurbished orchid factory hebben. Het doel is een kwart miljoen circulaire orchideeën. Dat is 10% van het totaal. “Ik denk dat we tegen die tijd ook connecties hebben met telers die dit ook leuk vinden en denk dan aan een of twee groene planten en een of twee bloeiende planten. De planten moeten wel een bepaalde waarde hebben en de kosten die je maakt in de keten moeten terug te verdienen zijn.”
Met een aantal bedrijven wil hij volledig duurzaam produceren, energieneutraal of zelfs energie overhouden. “We willen dan al onze klanten beleveren zonder gebruik van fossiele brandstof.” En ondertussen is Koeleman blij met alle contacten en initiatieven die ontstaan. Daarom geeft hij onder andere gastcolleges aan de Erasmus Universiteit.
Ondernemers kunnen voor vragen naar het Versnellingshuis
Circulaire ondernemers met vragen op het gebied van financiering, wet- en regelgeving, kennis of een passend netwerk kunnen terecht bij Versnellingshuis Nederland circulair, een initiatief van het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, VNO NCW, Het Groene Brein en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland. Ronald Koeleman was zes jaar geleden een van de eerste ondernemers die aanklopte.
Het Groene Brein bestaat uit een interdisciplinair team van 150 wetenschappers en is onderdeel van het Versnellingshuis. Mark Beumer, programmamanager Kennis & Media: “Wij specialiseren ons in het bijeenbrengen van wetenschappelijke kennis.” Beumer is casemanager van Koeleman. Hij helpt met het goed formuleren van de vraag, het vinden van (wetenschappelijke) contacten en partners en hij zet de juiste mensen bij elkaar aan tafel.
Tekst en beeld: Marleen Arkesteijn
