De eDNA-methode wordt al sinds drie jaar toegepast door Toezicht & Handhaving van het Hoogheemraadschap Delfland, maar won onlangs een ‘Waterinnovatieprijs’. De methode begon als een pilot met twee gewassen: tomaat en paprika. Inmiddels kunnen ze zes gewassen detecteren en eventueel linken aan een bron van vervuiling. “De methode wordt ingezet als we geen directe emissiebron kunnen achterhalen. Door de inzet van de methode maken we ons zoekgebied kleiner.”
Volgens een woordvoerder van het Hoogheemraadschap is de eDNA-methode in de afgelopen drie jaar uitgebreid getest en gevalideerd. “De detectie is op molecuulniveau en is dus heel betrouwbaar en nauwkeurig. Op dit moment kunnen wij zes gewassen detecteren: tomaat, paprika, komkommer, roos, chrysant en amaryllis. Dit dekt 90 procent van het areaal binnen ons beheersgebied.”
Sneller en gerichter opsporen
Hoe werkt een monstername? Het begint wanneer de toezichthouders in het oppervlaktewater verhoogde nitraatwaarden meten. Dit is veelal een indicatie dat er in de buurt een lekkage dan wel lozing gaande is. Mocht er geen directe bron zichtbaar zijn, dan wordt met steriel materiaal een monster van het oppervlaktewater genomen.
“Het monster wordt onder vacuüm in het veld gefiltreerd. Hierbij blijft organisch materiaal, zoals DNA, op het filter achter. Het filter wordt vervolgens in een speciale bufferoplossing bewaard waardoor het DNA niet meer kan afbreken. Hierna wordt het materiaal bij een daartoe gespecialiseerd laboratorium bewerkt, waarna de analyseapparatuur het DNA kunnen herleiden naar een specifiek gewas”, aldus de woordvoerder.
Het voordeel van deze methode is dat een bron van vervuiling sneller, goedkoper en gerichter is op te sporen. Dit komt omdat een analyse van een eDNA-monster doorgaans binnen twee dagen klaar is, terwijl een onderzoek naar gewasbeschermingsmiddelen gemiddeld twee weken in beslag neemt.
“Bij een analyse van gewasbeschermingsmiddelen is het noodzakelijk op een groot aantal stoffen te testen om vast te stellen wat er in het water aanwezig is. Ook helpt zowel een positieve als negatieve uitkomst van een eDNA-monster bij het bepalen van het zoekgebied.”
Lekkages voorkomen
In 2027 moeten alle kassen van de EU emissieloos zijn, wat betekent dat er geen ongewenste stoffen van en uit kassen naar de omgeving mogen lekken. Vergroot de eDNA-methode de pakkans voor lekkende telers? De woordvoerder: “Illegale lozingen zien we steeds minder vaak. Lekkages zijn vaker de bron van een vervuiling. Doordat de meeste leidingen wel kilometerslang zijn en zich onder de kassen bevinden is de bron vaak moeilijk op te sporen. We hebben echter gemerkt dat door preventief onderhoud van bijvoorbeeld goten en aansluitingen veel lekkages zijn te voorkomen. Wij adviseren bijvoorbeeld de onderbemalingsputten voor grondwater eens per maand te testen op nitraatgehalten. Bij verhogingen kan eventueel een eDNA monster worden genomen. Het is een aanvulling op de gereedschapskist van Toezicht & Handhaving, waardoor toezichthouders het gesprek met een ondernemer kunnen aangaan over een mogelijke bron van vervuiling.”
Tekst: Mario Bentvelsen
