Het verdient op voorhand al een compliment; precies een maand na zijn entree als voorzitter van LTO Glaskracht Nederland in Zoetermeer vertegenwoordigt Sjaak van der Tak de glastuinbouw met verve. Goed geïnformeerd, met een helder verhaal en een krachtige boodschap richting achterban, politiek en ketenspelers geeft hij zelfverzekerd zijn visitekaartje af. Al snel wordt duidelijk dat plantgezondheid topprioriteit heeft. De kersverse minister van Landbouw kan binnen enkele weken een voorstel op haar departement verwachten.
Sjaak van der Tak; na 13 jaar burgemeester van gemeente Westland en daarvoor ruim 8 jaar wethouder in Rotterdam, is hij in Zuid-Holland zeker geen onbekende. Hij werd landelijk nieuws vanwege zijn samenwerking met Pim Fortuins Leefbaar Rotterdam en maakte zich de tuinbouwdossiers eigen middels activiteiten in de Greenports. “Sinds mijn komst naar het Westland heb ik 1860 bedrijven bezocht, in mijn eerste maand bij LTO Glaskracht zijn er daar nog eens 15 bijgekomen”, opent Van der Tak. Het volgeschreven aantekeningenboekje in de binnenzak is daarvan het tastbare bewijs. “Blijkbaar stel ik de goede vragen”, zo merkt hij terloops op.
Feit is dat hij de verzamelde informatie als vanzelf opslaat en eenvoudig in een volgend gesprek toepast. Het kenmerkt de geboren politicus en ervaren bestuurder. “Toen ik in het Westland begon kende ik maar drie snijbloemen – roos, tulp en chrysant – maar ik zat in mijn eerste week al wel rond de tafel met topmensen van Rabobank en Flora Holland. Daarnaast kreeg ik van toenmalig landbouwminister Cees Veerman een spoedcursus ‘glastuinbouw’. Een nuttige aanvulling voor iemand met zijn roots in de Rotterdamse haven.”
Aangenaam verrast
De fascinatie voor de glastuinbouw was er al snel, zo kijkt Van der Tak terug. “Nederland had en heeft vooral de naam van distributieland. Maar de tuinbouw is nog een echte maakindustrie, daar heb ik wat mee. Dat mijn opa in het verleden wat plat glas had, is een mooie bijkomstigheid.”
Desondanks was hij verrast toen hij afgelopen voorjaar werd benaderd om Nico van Ruiten op te volgen als voorzitter van de telersorganisatie. “Ik heb meegedacht over geschikte kandidaten, dan houd je geen rekening met dit scenario. Ik heb er wel een paar nachten over moeten slapen, omdat ik net een derde termijn in het Westland had aangekondigd. Maar het leek me een goed moment; tijd voor iets anders, zowel voor mij als voor Westland. Dat is beter dan wanneer de plaatselijke politiek die mening is toegedaan, dat moment komt vroeg of laat namelijk ook.”
De eerste vier weken steunen de nieuwe voorzitter in de gemaakte keuze. “Erg leuk, ik ben aangenaam verrast door de kennis en het enthousiasme bij de medewerkers in Zoetermeer, maar zeker ook bij de leden in het land. De glastuinbouw is gewoon een geweldige bedrijfstak waar Nederland trots op mag zijn. Dat heb ik onze koning ook regelmatig in het buitenland horen zeggen.”
Metamorfose
Voldoende introductie, genoeg teruggekeken, want Van der Tak is begonnen aan een missie. Met de dossiermappen water, plantgezondheid, energie en arbeid onder zijn arm wil hij de sector daadkrachtig vertegenwoordigen en de belangen van ‘zijn’ leden behartigen. Die dossiers staan voor de belangrijkste onderwerpen waarmee de glastuinbouw in Nederland wordt geconfronteerd. “Die uitdagingen gaan we met elkaar aan. Daarboven staat de enorme uitdaging om een bijdrage te leveren aan het wereldwijde voedselprobleem. De enorme kennis van de Nederlandse glastuinbouw – van kassenbouw en veredeling tot teelt en handel – moeten we daarvoor inzetten. Doen we dat niet, dan komt er oorlog, omdat mensen op de vlucht slaan en in paniek raken. Ook de sierteelt staat voor een uitdaging, want bloemen en planten dragen aantoonbaar bij aan een gezonde leefstijl van de mondiale bevolking.”
De Glaskracht-voorzitter ontkent niet dat die handschoen moet worden opgepakt door een sector in beweging. “Bij mijn entree in het Westland telde het gebied nog 1473 telers, nu nog slechts 627, maar wel met hetzelfde areaal. Voortgaande schaalvergroting is een realiteit. Maar het is niet de enige waarheid; bij andere schaalgrootten zijn er beslist ook rendabele verdienmodellen. Daarnaast zorgen zaken als duurzaamheid, teeltefficiëntie en energiebesparing voor een metamorfose. Deze sector wil vooruit en dat is mooi, daar lever ik graag mijn bijdrage aan, uiteraard met al onze specialisten.”
Knelpunten wegnemen
Strijdbaar wil Van der Tak de glastuinbouw vertegenwoordigen in politieke en maatschappelijke discussies en de confrontatie met andere schakels in de keten schuwt hij evenmin. Zijn prioriteit nummer 1: plantgezondheid. “Ik constateer dat telers weinig middelen beschikbaar hebben om een zieke plant beter te maken wanneer andere maatregelen niet afdoende zijn; dat kan niet. Een ondernemer moet een medicijnkast hebben als vangnet in een maximaal groene teeltwijze. Daarover gaat binnen enkele weken een voorstel naar minister Schouten van Landbouw. Uiteraard is anderzijds ook investeren in weerbaarheid erg belangrijk, maar om vergroening te realiseren is het noodzakelijk dat knelpunten worden weggenomen.”
Aansluitend benadrukt hij het belang van eerlijke concurrentie; het Europese ‘level playing field’. “Dat speelt feitelijk bij alle hoofddossiers voor de glastuinbouw. Kijk naar de nieuwe wetgeving rond spuiwater. Telers moeten naar nullozing, dat is meer dan welke buitenlandse collega dan ook. Niets doen is overigens geen optie meer, dan schiet een Nederlandse teler zichzelf in de voet. Enerzijds vanwege opgelegde boetes, anderzijds omdat daardoor nog minder middelen beschikbaar komen of blijven. Zo wordt die medicijnkast nooit gevuld.”
Energievraagstuk
Daar zit wel een signaal richting overheid aan vast. “Ik wil een betrouwbare overheid, die deze regelgeving ook aankaart in Brussel. Want ik snap telers die klagen dat er Europees gezien geen sprake is van harmonisatie van regels en wetten rondom water en emissie. Daar komt bij dat wanneer wij als sector kunnen aantonen dat we de situatie met betrekking tot het oppervlaktewater aanzienlijk hebben verbeterd, daar een compensatie tegenover moet staan. Onze inzet is dat de heffingen van het waterschap dan omlaag kunnen en middelen voor de medicijnkast beschikbaar komen. Het mes snijdt op die manier aan twee kanten: werken aan duurzaamheid met verlaagde kosten.”
Er is nog veel te winnen voor de sector, zo is de overtuiging van Van der Tak. “Daar zijn we volop mee bezig. Kijk naar het energievraagstuk. Wij gaan de doelstelling van 4,6 megaton halen en lopen daarmee ver voor op andere sectoren.” Hij noemt het een positief signaal dat het nieuwe regeerakkoord middelen ter beschikking stelt om op de ingeslagen weg verder te gaan. “Essentieel is wel dat ondernemers het enorme belang van collectiviteit voor ogen houden. Alleen wanneer de sector bereid is om zelf te investeren in innovatieve energieprojecten en kennisontwikkeling, levert de overheid haar essentiële bijdrage.”
Strategische positie
Het sectorbelang heeft hoge prioriteit. Daarom werken we binnen de organisatie aan een modernisering en is ons streven om de huidige dekking van 70% van het Nederlandse glastuinbouwareaal verder te verhogen. “Ook grootschalige ondernemers zijn daarbij gebaat. Veel kun je als groot bedrijf of telersvereniging zelf, maar veel ook niet.”
De genoemde ontwikkeling naar verdere schaalvergroting is volgens Van der Tak niet te stoppen. “In de jaren van crisis ging het vooral om overleven, nu oriënteren ondernemers zich nadrukkelijk op een sterke, strategische positie voor de toekomst middels fusie, samenwerking of overname. Als organisatie zitten we uiteraard om tafel met partijen zoals HOT, Greenport, de banken, maar ook GroentenFruit Huis om na te denken over – laat ik maar zeggen – de toekomst van de glastuinbouw. Het regeerakkoord biedt daar ook voldoende handvatten voor die wij in het programma Verantwoorde Glastuinbouw oppakken.”
Het primaire werkgebied zal de komende honderd dagen nog vooral de bedrijven van de leden zijn, maar Van der Taks agenda voor de periode daarna vult zich gestaag. “Harmonisatie van Europese regelgeving staat hoog op mijn lijstje. Geef telers uitdagingen in plaats van regels, dan is de Nederlandse glastuinbouw tot heel veel in staat. Daar ben ik van overtuigd.”
Samenvatting
Sinds 1 oktober is Sjaak van der Tak de voorzitter van LTO Glaskracht Nederland. Naast een uitgebreide kennismaking met de sector heeft hij in de eerste maand van zijn nieuwe functie duidelijke doelen en actieplannen geformuleerd. De Nederlandse telers kunnen excelleren op gebied van water, energie, plantgezondheid en arbeid, maar dat vereist wel een actieve rol van de overheid en vooral een gelijk speelveld in Europa.
Tekst: Roger Abbenhuijs. Foto’s: Studio G.J. Vlekke.
