De tijd dringt voor de opzet van een digitaal marktplatform waardoor zowel telers als consumenten meer zeggenschap kunnen krijgen over de markt. Het is namelijk zo lucratief, dat zeer grote partijen er al mee aan de haal dreigen te gaan. Olaf van Kooten waarschuwde bij zijn afscheid als hoogleraar van Wageningen University & Research dat het nu echt moet gebeuren.
Onder de noemer SamenMarkt hebben tuinbouwbedrijven, universiteiten en hogescholen een nieuw afzetsysteem uitgedokterd. Van Kooten is een van de leidende krachten en de felste pleitbezorger van de nieuwe aanpak. Die is nodig omdat het huidige systeem belangrijke tekortkomingen kent, heeft hij herhaalde malen aangevoerd. Eigenlijk zouden handel en retail dienend moeten zijn in het bij elkaar brengen van het aanbod van de producent en de vraag van de consument. Maar hun belangen zijn leidend geworden, waar zowel de teler als de consument onder lijden.
Menselijke maat
“De burger kan niet aangeven wat hij wil; hij kan alleen invloed uitoefenen door wel of niet te kopen, maar heeft geen invloed op de keten zelf. De teler is gedwongen te focussen op heel goedkoop produceren. Dat leidt tot een enorme schaalvergroting. Een kleine producent met een nieuw product redt het meestal niet, want nieuwe producten moeten binnen twee maanden voldoende omzet genereren”, vertelde hij bij zijn afscheidsspeech in Wageningen.
“Er zitten heel veel nadelen aan het huidige systeem: de menselijke maat is uit het oog verloren. Er wordt heel veel voedsel weggegooid. De vraag van de consument komt niet bij de producent terecht. De producent moet steeds fabrieksmatiger produceren”, meent Van Kooten.
Agent technologie
Moderne digitale technieken maken het mogelijk het heel anders te doen. Het gaat om zogenoemde agent technologie, die vraag en aanbod matcht. Op een gesloten website kan iedereen zijn product aanbieden, zowel groepen telers als individuen. Aan de andere kant staan de kopers, die hun wensen kenbaar maken en ingaan op het aanbod.
“Je hoeft niet meer groot te zijn in zo’n systeem. Dit wordt een markt waar we ons allemaal thuis voelen. De transacties zijn geheim, maar de overall informatie is van iedereen. De actuele vraag en aanbod en de prijsvorming zijn voor iedereen inzichtelijk. Gepersonaliseerd voedsel wordt zo de standaard en de invloed van de consument stijgt. Creatieve ondernemers kunnen daar op inspelen”, vertelde hij.
INS Ecosystem
SamenMarkt heeft gewerkt aan zo’n systeem, maar de realisatie laat op zich wachten. Vier jaar geleden waarschuwde Van Kooten echter al in Onder Glas dat deze technologie zo interessant is dat heel grote partijen ermee aan de haal kunnen gaan. Dat is nu ook wat er gebeurt.
“Er zijn al kapers op de kust. Net toen we klaar waren met ons voorstel, is het Russische INS Ecosystem gelanceerd. Ze werken met zo’n digitaal platform van vraag en aanbod en beloven de consument 30% besparing”, vertelde hij.
Dit is dus wel het systeem dat Van Kooten voor ogen staat, maar niet de uitvoering. Teler en consument hebben hier nog steeds niets te zeggen. “Dit dreigt de nieuwe Uber te worden, of booking.com of Facebook. In korte tijd hebben ze ettelijke miljoenen opgehaald met hun digitale munt INS Token. Ze beschikken over alle data en leggen geen verantwoordelijkheid af”, waarschuwde hij.
“Wij willen juist een systeem waarbij de data van iedereen is en er weer meer zeggenschap komt bij producent en consument. We moeten hier iets mee. De tuinbouw is in het verleden groot geworden door het veilingsysteem. Dit is de nieuwe veiling. We kunnen niet nog even wachten. Dan ontglipt het ons. Laten we bij elkaar gaan zitten en experimenten opzetten met zulke platforms. De tijd dringt.”
Tekst: Tijs Kierkels
