Butterfly Orchids oogt als een ‘gewoon’ phalaenopsisbedrijf, maar is wel de eerste met dimbare watergekoelde LED’s. Achter de schermen wekt de enthousiaste eigenaar niet alleen warmte en stroom op voor het eigen bedrijf, maar ook voor andere afnemers zoals het er tegenovergelegen zwembad. Geavanceerde software bewaakt de optimale condities van het gewas, het rendement op energiegebied en de lichtstrategie met de dimbare lampen.
Het 3,5 ha grote bedrijf van Gerben van Giessen in Andel is ingericht voor de teelt van phalaenopsisplanten voor de retail. “Onze kostprijs moet laag liggen. Dat betekent grote aantallen en tweetakkers. We leveren precies wat ze vragen en niet meer.” Op de loonlijst van Butterfly Orchids staan zestig mensen, die hier met elkaar voor zorgen.
Met name phalaenopsisbedrijven die aan de retail leveren, staan op het moment zwaar onder druk door de hoge energieprijzen. Van Giessen denkt dat 40% van de collega’s is gestopt. Zelf heeft hij de laatste paar jaar door te investeren er alles aan gedaan om de energiekosten te verminderen.
Dimbaar full LED
Eind 2021 stond de teler voor de keuze: gas kopen of investeren in dimbaar full LED. Hij koos voor het laatste. “De gasprijs steeg skyhigh. Het was toen niet duidelijk of de prijs verder zou stijgen of weer dalen. Als ik investeer in LED’s heb ik minder gas nodig en bespaar ik zeker”, was zijn gedachte. Hij koos voor dimbare verlichting. “Hiermee kun je sneller schakelen in elektrisch vermogen en beter inspelen op de elektricteitsmarkt.”
De lampen hangen er sinds oktober vorig jaar. Ruim een jaar eerder ging de teler bij vijf leveranciers van dimbare LED’s langs. Hij vroeg onder andere naar de koeloppervlakte per 1.000 watt. De meeste leveranciers hadden lampen met aluminium koelribben en een LED-temperatuur die varieerde tussen de 65 en 95ºC.
“Alleen Oreon had watergekoelde LED’s die tot 20 graden kunnen koelen. Dat is beter voor de levensduur en de lampen geven twee tot drie procent meer licht doordat ze kouder blijven. Als de lampen aangaan, verandert de temperatuur van de kas bijna niet en kunnen de schermen gesloten blijven.” De warmte van het koelwater (50ºC) gaat naar een buffer of in het ondernet.
Kleurenspectrum
Over het kleurspectrum van phalaenopsis was nog weinig bekend. “Als je kiest voor blauw en rood, gaat het gewas er bruin uitzien. Dat is niet plezierig werken voor de werknemers.”
De teler oriënteerde zich door proeven bij leveranciers, Delphy en WUR om te bekijken wat wél visueel acceptabel is. Hij kwam op 9% groen, 7% blauw en 84% rood. “Groen kost iets rendement. Daar tegenover staat het hogere rendement van watergekoelde LED’s.” Bijwerkingen van meer groen zijn een iets roder gewas en compactere planten. “De retail wil graag compacte planten, dus voor ons is het super.”
Ook wat betreft de belichting gedurende het etmaal volgde hij het onderzoek. Van Giessen: “Je moet een PAR-som van 7 mol/m² in de eerste twaalf uur halen en daarna vier uur nog een beetje. In de winter kunnen we de lampen ’s nachts om 1 uur aanzetten en dan maximaal belichten tot een uur of 7. Daardoor kunnen we bij hogere energieprijzen het lichtniveau laten zakken, zodat we aan het eind van de dag wel die 7 mol/m² gehaald hebben. We stellen dat dagritme iedere dag anders in, omdat we daarbij rekening houden met de stroomkosten.”
35% meer licht
De apparatuur rondom de energievoorziening en hoeveelheid licht is overgedimensioneerd. Er zijn drie WKK’s van bij elkaar 2 MW, een ketel, warmtepomp, zonnepanelen en WKO-bronnen. Sinds het voorjaar van 2021 is er 1,7 MW aan zonnepanelen geïnstalleerd op het bedrijf en het veld daarachter.
Met de nieuwe investeringen nemen de energiebesparende maatregelen nog verder toe. Er lagen al drie schermdoeken. In de nieuwe situatie is er nog een vierde doek, PhormiTex Eclipse verduisteringsdoek, bij gekomen. “Omdat we minder warmte-input hebben vanuit de belichting, kunnen we zwaarder isoleren. De warmte-input vanuit de belichting is met watergekoelde LED’s 30 procent minder.”
Voorheen had de teler SON-T lampen met een vermogen van 2,5 MW en 140 µmol/m².s licht. Het elektrisch vermogen van de LED’s is nu nog maar 1,6 MW, terwijl de lichtintensiteit met 35% is toegenomen tot 200 µmol/m².s.
Reageren op elektramarkt
“In verhouding hebben we een té grote installatie. Door overdimensioneren kun je meer machines minder laten draaien. We rekenen iedere dag uit wat de machines op een bepaalde tijd kosten om ze te laten werken. Zo kun je flexibel reageren op de elektramarkt. We kunnen ook vermogen opnemen om het net te ontlasten. Telers worden alleen al voor het standby staan betaald.”
Het bedrijf heeft te maken met interne afnemers (LED’s, koeling, warmtepomp en eigen verwarming) en externe afnemers: het net, het zwembad (warmte en elektriciteit). De laatste twee hebben een duidelijk afnamepatroon. Handicap daarbij is de relatief beperkte aansluiting van het bedrijf van 1,7 MW op het net.
Verbindende software
Van Giessen had al een Priva Connext klimaatcomputer, waarin de besturing van alle onderdelen geïntegreerd zit. “Wij zorgen dat alles netjes samenwerkt, de teler een goed inzicht heeft in wat er gebeurt en dat de contractwaarde met de energieleverancier van 1,7 MW qua levering en afname van het net niet overschrijdt”, zegt technisch consultant Marcel Beekenkamp van Priva.
Nieuw is de softwaremodule, waarmee hij de lampen kan dimmen op basis van de data die hij krijgt van zijn PAR-sensoren in de kas. Dat betekent bijvoorbeeld automatisch minder licht geven als het zonnig is. “Een teler kan de instellingen voor de belichtingsduur, het PAR-lichtniveau, de lichtsom en op- en afschakelsnelheid instellen.” In het geval van Butterfly Orchids is dat bijvoorbeeld de gewenste PAR-som, zodat hij de met de retail afgesproken kwaliteit van zijn planten kan bereiken.
Tekst en beeld: Marleen Arkesteijn
