Het duurzaamheidsdenken straalt er letterlijk van af bij Moermanlilium. Eind vorig jaar vervingen ze de SON-T-belichting door dimbare LED’s op alle zes de locaties van het 14 ha grote leliebedrijf. Een gigantische stap, waarmee ze 40 à 45% elektriciteit besparen. Nu optimaliseren de drie ondernemers de teelt onder de nieuwe lampen. Dankzij goed energiemanagement benutten ze hun beschikbare energiebronnen zo efficiënt mogelijk en gebruiken ze nog minder energie.
Moermanlilium in De Lier is een echt familiebedrijf. De broers Jaap, Paul en Jan Moerman namen het bedrijf over van hun ouders, die op dat moment lelies, tulpen en perkplanten teelden. De broers hebben een taakverdeling: Jaap doet de handel en administratie, Paul is er voor de arbeid en techniek en Jan voor de teelt. Het bedrijf groeide stap voor stap. Er zijn nu zes locaties van in totaal 14 ha, waarop contracttelers de door Moerman aangeleverde bollen opkweken tot bloemen.
De lelieteelt beperkte zich aanvankelijk tot de zomerperiode als er voldoende (buiten)licht was. In 2000 begonnen de broers te belichten met SON-T lampen. “We begonnen met circa 23 µmol/m²/s. Stapsgewijze nam dit toe naar ongeveer 200 µmol/m²/s in de kas die we in 2020 hebben gehuurd”, vertelt Jan Moerman. “Dit laatste was uitzonderlijk, want in die tijd waren niveaus tot 100 µmol/m²/s gangbaar.”
Van SON-T naar LED
Eind 2022 zijn de SON-T lampen op alle zes locaties in één klap vervangen door dimbare LED’s. Reden daarvoor waren de hoge energiekosten én het streven naar duurzaamheid. “Gelukkig was er een goede subsidieregeling.” De voorbereiding was goed. “We hebben de belichtingsproeven van lelie onder LED gevolgd bij Delphy in Bleiswijk. De proeven werden gesponsord door Fluence. Zodoende kwamen we met dit bedrijf in aanraking. We zijn eind 2021 ook zelf proeven gestart.” De keuze viel op dimbare Fluence 1050 watt R8 lampen en apart verrood en een licht. Deze installatie is ongeveer 185 µmol/m²/s.
Moerman: “Lampen met een R8-spectrum zijn voldoende beproefd en zorgen voor een prettig ‘wit’ licht. Dit is fijn voor een normale kleurherkenning en het werkplezier. Verrood licht zorgt voor meer teeltsnelheid erbij. Uit proeven bleek dat het zeven tot tien dagen scheelt.”
In de eerste teeltfase is er maar weinig licht nodig. “Dan dimmen we de lampen. We kunnen onze lampen 12 procent terug dimmen. Volgens nieuwe proeven kan het zelfs nog lager.” De totale besparing op de elektriciteitskosten door het gebruik van deze dimbare full LED oplossing is 40-50%.
Energiemanagement
Iedere locatie heeft lampen, één of twee WKK’s en extra warmtebuffers en de hoofdlocatie heeft ook nog zonnepanelen. Moerman vindt het daarbij een extra voordeel dat de lampen dimbaar zijn op basis van de hoeveelheid buitenlicht én de stroomprijzen.
“We geven zelf de drempels aan. De teelt heeft prioriteit, maar we willen de energie wel zo efficiënt mogelijk gebruiken. Als de stroom goedkoop is, nemen we zoveel mogelijk af. We halen de warmte uit de warmtebuffer en gebruiken de stroom om te belichten. Als de stroom duur is, zetten we zoveel mogelijk de WKK aan.”
Ervaringen met belichten
Qua teelt zijn de ervaringen met belichten met LED’s overwegend positief. “Slechts bij drie van de 27 cultivars waren er problemen met de bladkwaliteit tijdens het eerste belichtingsseizoen. Van deze drie hebben we er de komende winter minder ingepland. We willen er dit jaar meer over leren door te kijken of andere klimaatinstellingen en langer of korter belichten effect hebben.”
Het streven is om de lelies een daglengte van 17 uur te geven: van 0.00 uur tot 17.00 uur. Vorig jaar zijn de telers pas in september/oktober gestart met belichten. “Dit jaar zijn we eind augustus al begonnen met een paar uur in de ochtend. Iedere dag belichten we wat langer. Vanaf november gaan we de hele periode van 0.00 uur tot 17.00 uur belichten.”
Ventilatoren
Onder LED’s verdampen de planten minder. Om de verdamping van de planten te ondersteunen, hebben de broers verticale ventilatoren van Hinova aangeschaft. De verticale luchtstroom zorgt voor een uniform microklimaat. “Dankzij de EC-motoren hebben deze ventilatoren een laag energieverbruik.”
Als proef hebben ze in één afdeling het VentilationJet systeem hangen. Via een inblaasunit wordt verse koude lucht van boven het scherm naar beneden geblazen en met de kaslucht gemengd.
“Daardoor kun je met een gesloten scherm telen. Onze ervaring is dat het goed werkt als het koud is.
We moeten nog leren hoe je ermee om moet gaan als het niet koud genoeg is, zo boven de 10 graden.”
Duurzaamheidsdenken
De overstap naar full LED is een onderdeel van het duurzaamheidsdenken. “Je weet dat je duurzaam moet produceren voor de toekomst en minder afhankelijk van fossiele energie moet zijn.” In 2019 is het dak van de hoofdlocatie in De Lier vol gelegd met 1.650 zonnepanelen met een gezamenlijk vermogen van 500 kWp. De kassen zijn voorzien van verduisterende energieschermen.
Sinds 2012 groeien de lelies in teeltbakken met een veenvrij kokossubstraat. Dit medium gaat zo’n tien jaar mee en laat zich goed hergebruiken, De bakken worden in de schuur gestoomd. Dit levert een fikse besparing op qua gas ten opzichte van het volvelds stomen in de kas in het verleden.
De bestrijding is zoveel mogelijk biologisch. Wie geluk heeft ziet kippen tussen de planten scharrelen op zoek naar onkruid.
Stuifmeelvrije Roselily
Het gaat om meer dan energie en duurzaamheid op het leliebedrijf. Het bedrijf wil zich onderscheiden met een breed, divers en duurzaam geteeld sortiment van Oriental- en OT-hybriden en de Roselily. Broer Jaap volgt de ontwikkelingen op leliegebied en kwam tien jaar geleden de gevuldbloemige stuifmeelvrije Roselily-cultivars tegen bij veredelingsbedrijf De Loof in Koudekerke. “We hebben op het moment meer dan vijftien rassen.”
De komende winter doen ze niets nieuws op energiegebied. Wél bouwen ze op het moment een door broer Paul ontworpen nieuwe plantlijn. De ontwikkelingen staan nooit stil.
Moermanlilium is lid van Decorum. “Het is een fijne club gelijkgestemde ondernemers, waar veel over zaken als duurzaamheid met elkaar gesproken wordt. Ook nemen we dingen als LED-belichting en zonnepanelen met elkaar onder de loep, zodat we snel van elkaar kunnen leren. Maar in de eerste plaats is het de marketingorganisatie die zorg draagt voor de gezamenlijke uitstraling, beurzen, social media en reclame.”
Tekst en beeld: Marleen Arkesteijn
