Ter Laak Orchids wil in 2030 circulair zijn. In dat plan past het voornemen om al vóór komende winter op de Wateringse hoofdvestiging van 12,5 hectare om te schakelen naar full LED belichting. Teeltmanager Ferry van Rodijnen staat volledig achter die beslissing, al liggen er nog genoeg vraagstukken. “De armaturen zullen in ieder geval nog geen verrood-modules krijgen en ook niet dimbaar zijn, al zien we in onze proefkassen wel dat het nuttig kan zijn. Voor de energiebesparing is het natuurlijk hartstikke positief.”
Vorig jaar schakelde Ter Laak al op een deel van het bedrijf over naar nieuwe LED-armaturen, maar alleen in de koeling en de bloeibuffers was toen sprake van een full LED situatie. Voor komende winter wil het bedrijf ook op de andere afdelingen van de hoofdvestiging in Wateringen overstappen naar full LED. Een flinke investering, waar momenteel de laatste stappen voor worden gezet. Al zijn er nog wel wat vraagstukken voor teeltmanager Ferry van Rodijnen.
Buikgevoel
Vorig jaar stelde hij in Vakblad Onder Glas (december 2022) de vraag of onder full LED-belichting de planttemperatuur daalt en gecompenseerd moet worden met een hogere ruimtetemperatuur. Dat is nog niet duidelijk, ondanks proeven bij Ter Laak. “We praten vanuit het onderbuikgevoel als we zeggen dat je meer gas moet gebruiken om de plant op temperatuur te houden onder full LED-belichting. Maar dat heb ik niet kunnen bewijzen. We zijn vooral meer gaan schermen en minder gaan kieren, waardoor de temperatuurverdeling in de kas een stuk beter is geworden. Klimaattechnisch is het veel stabieler geworden. Daar zit toch eigenlijk de winst: dat je langer je schermen dicht kunt houden.”
Verrood of niet
In de praktijk blijkt phalaenopsis meer anthocyaan aan te maken onder full LED-belichting, zegt Van Rodijnen. “Maar of dat een probleem is voor de plant, is niet bekend. Wij denken van wel, wij zien het als een bescherming van de plant. In de acht weken per jaar dat we te weinig buitenlicht hebben kan verrood pigmentvorming tegengaan. Dat blijkt uit wintersimulatieproeven bij Plant Lighting. Het ene ras is daarvoor gevoeliger dan het andere. De vraag is dan: gaan we daarin investeren, hoeveel verrood moet er dan bij en hoelang moet je daarmee belichten? Daar gaan wij zelf ook onderzoek naar doen.”
Het lichtrecept dat is gekozen voor de full LED transitie staat al vast: dat wordt 89% rood, 6% groen en 5% blauw. “Daar kunnen wij goed in werken. Wat we dan niet hebben is verrood. Daar zijn nu nog veel vragen over. Maar mocht uit onze proeven naar voren komen dat verrood een zinvolle investering is, dan zullen we er andere armaturen bij moeten hangen.”
Dimmen nog te duur
Uit proeven bij Ter Laak Orchids is gebleken dat dimmen nuttig kan zijn in phalaenopsis. De vorig jaar aangeschafte Antares armaturen van Hortilux zijn ‘dim-ready’, maar vanwege de hoge investering wordt in het dimmen nu nog niet geïnvesteerd. De teeltmanager vervolgt: “Wij schakelen nu aan en af in twee, drie of vier stappen. Maar wij denken dat we uiteindelijk wel naar dimbare armaturen toe zullen gaan, omdat wij in onze proefkassen zien dat het bijdraagt aan het rustig opstarten van de plant. Dat kunnen we meten met fotosynthesesensoren. In sommige afdelingen met twee stappen zie je dat de plant toch wel moeite heeft met het snel op- en afschakelen van licht. Als we dat traploos kunnen doen is dat beter voor het energieverbruik en de plant heeft er ook nog eens profijt van.”
Weinig nadelen
Nadelen aan full LED-belichting heeft Van Rodijnen nog niet kunnen vinden, al kan de planttemperatuur in de opkweekfase te laag worden en de plant voortakken gaan maken. “Wij telen op 28 graden en na de opkweek gaat de plant de koeling in op 18 graden. Maar je wil niet dat de plant al takken gaat geven als die daar nog niet klaar voor is. Dat is wel een aandachtspunt. Wij zien wel dat de plant in de afkweekfase onder full LED duidelijk meer zijtakken maakt en ook meer bloemknoppen geeft. Daar zijn de lagere planttemperaturen dan weer een voordeel.”
Hij voegt eraan toe: “Wat wij ook denken is dat je onder full LED een hoger lichtniveau kunt toelaten. Op sommige afdelingen gaan we het lichtniveau dus iets verhogen. In de opkweek hadden wij normaal een lichtintensiteit van 80 mmol, dat gaat nu naar 100 mmol.”
Actief ontvochtigen ziet de teeltmanager in de toekomst wel belangrijker worden. “Ons gewas is geen actieve verdamper, zoals een tomaat of roos. Maar wij moeten wel op bepaalde momenten heel veel vocht afvoeren omdat we gemiddeld maar één keer per week bovendoor gieten. Ik denk dat zonder SON-T armaturen actief ontvochtigen in de toekomst wel belangrijker wordt, om de plant na het watergeven zo snel mogelijk te kunnen afdrogen.”
Tekst en beeld: Mario Bentvelsen
