De tweede editie van het Nationaal Horti Symposium tijdens de vakbeurs HortiContact in Gorinchem stond in het teken van de transitiethema’s energie en gewasbescherming. Beide thema’s houden de gemoederen al jaren bezig en staan gerant voor pittige, soms verhitte discussies. Dagvoorzitter Dick Veerman van Foodlog legde aan het begin van het symposium de panelleden en de goedgevulde zaal voor elk thema twee prangende vragen voor: waar lig je ’s nachts van wakker en wat is er nodig om beter te slapen?
Voor het thema gewasbescherming namen Jelte van Kammen (Harvest House) en Dirk Bakker (Van Iperen) plaats op het podium. Van Kammen memoreerde dat hij als directeur van de telerscoöperatie tot voor kort uitsluitend gefocust was op marketing en sales. Zijn achterban maakte hem vier jaar geleden duidelijk dat gewasbescherming een issue is voor hun licence to produce. En dat het transitiepad naar ‘groene’ gewasbescherming en weerbaar telen bezaaid ligt met voetangels, klemmen en telkens weer nieuwe knelpunten.
Zonder chemie stellen
“Ik ben direct naar specialisten gestapt en heb hen gevraagd of telers het zonder chemie kunnen stellen”, vertelde hij. “Zij stellen dat het moet kunnen als er op een brede, samenhangende manier kan worden ingezet op weerbare gewassen, rassen en teeltwijzen. En daar loopt het direct fout. Het pakket chemie dendert omlaag, terwijl er maar mondjesmaat groene alternatieven uit de goed gevulde pijplijn druppelen. Je schrikt je te pletter als je ziet hoe traag het gaat. EU-verordening 1107 (die gelijke toelatingsprocedures voorschrijft voor synthetisch-chemische en groene middelen, red.), is een draak van een ding. Daar lig ik dus weleens wakker van.”
100% Groen geteeld
Desondanks zit de grootste telersvereniging van het land niet bij de pakken neer en heeft het onder de noemer ‘100% Groen geteeld’ in samenspraak met collega’s en vooruitstrevende telers zeven projecten geïnitieerd waarin weerbaar telen centraal staat. Deze zijn mooi verdeeld over de verschillende vruchtgroentesegmenten en omvatten zowel onbelichte als belichte teelten. “Deze lopen nu ruim een jaar en de telers zien waar de knelpunten liggen. Die markeren we met enkele en voor de echte pijnpunten met dubbele rode vlaggen. Daar liggen de prioriteiten waar groene oplossingen heel erg nodig zijn. Gelukkig ligt ‘Wet 1107’ nu onder de loep voor revisie. Voor echte vergroening is een veel snellere doorlooptijd nodig.”
Bouwen aan een nieuw huis
Dirk Bakker borduurde daarop voort bij het beantwoorden van de vraag welke oplossingen nodig zijn. “Ik heb vaak het gevoel dat we op een trap omhoog lopen waarvan de treden onder ons direct verdwijnen. Adequate gewasbescherming is een ingewikkeld samenspel met hoge afbreukrisico’s wanneer het evenwicht wordt verstoord. Er is 75 jaar gebouwd aan een huis dat nu heel snel wordt afgebroken, terwijl het nieuwe huis nog op de ontwerptafel ligt. We moeten veel bouwstenen ontwikkelen en samenbrengen en daarvoor zijn tijd en experimenteerruimte essentieel.”
Aardwarmte is geen mijnbouw
Bart van Meurs (Division Q) en Robert Kielstra (ECW Energy) gaven hun kijk op de energietransitie. Kielstra zei wakker te liggen van transitiepijn, die onder andere wordt veroorzaakt door het feit dat aardwarmte onder dezelfde wetgeving (mijnbouw) valt als olie- en gaswinning. “Dat frustreert de transitie in sommige gebieden enorm. Ik hoop echt dat daarin verandering komt en daar lijkt ook wat ruimte voor te komen.”
Volgens de energiespecialist staan maatschappij en politiek te weinig stil bij de cruciale rol die de tuinbouw vervult bij de netstabilisatie. Op piekmomenten voorzien de WKK’s van glastuinbouwbouwbedrijven in 10 tot 20% van de vraag. “Gas is stilaan te duur voor teeltdoeleinden. Toch kunnen telers niet uitstappen, omdat elektra van elders als gevolg van congestie niet is te leveren. Ook waterstof wordt nog niet op waarde geschat. Bij de productie komt veel restwarmte vrij, die niet wordt benut. Dat komt mede omdat de Nederlandse overheid geen visie heeft op het energievraagstuk. Zo verloederen waardevolle energiemodaliteiten en blijft de glastuinbouw onnodig in een dure en maatschappelijk ongewenste spagaat zitten.”
Energiemodaliteiten goed verwaarden
Van Meurs haakte daarop in. “Shell verwarmt de Noordzee met de restwarmte uit waterstofproductie en stopt CO₂ liever in de grond dan het naar ons te brengen. Wij halen de warmte dus maar omhoog van 2,5 km diepte. Ik lig wakker van het wispelturige beleid, waarin zoals Kielstra terecht aangaf iedere visie ontbreekt. Wij en ons moederbedrijf Koppert Cress kunnen nagenoeg fossielvrij opereren, maar dat geldt bij lange na niet voor de sector als geheel. Wij doen ons best om kansen waar te nemen en startups een kans te geven, ook ten behoeve van het grote geheel.”
Conclusie: de sleutel tot een toekomstbestendige energiehuishouding is het juist verwaarden van alle beschikbare componenten.
Als een tijger in de aanval
Na een kort intermezzo waarin Veerman een korte toelichting gaf op de door telers massaal genegeerde Tuinbouw Thermometer enquête (jammerlijk gemiste kans op agendabepaling) splitsten de plenaire bezoekers zich op om in kleiner verband en met bredere panels over de beide thema’s te discussiëren. Na afloop daarvan werden de belangrijkste conclusies uit deze break-out sessies weer met het volledige gezelschap gedeeld door de moderatoren Maurice Wubben (gewasbescherming) en Matthijs van den Beukel (energie).
Wubben vatte zijn sessie samen met de door Helma Verberkt (Artemis) geuite hartenkreet dat we gezamenlijk als een tijger in de aanval moeten om het altijd negatieve beeld in de berichtgeving over gewasbescherming te nuanceren en bij te stellen. Daarvoor moeten we als keten naar voren stappen, actief projecten blijven uitvoeren en deze breed uitdragen, zowel naar ketenpartners (retail) als naar de politiek en zowel in Nederland als in Europa. Die inspanningen zullen helpen om draagvlak te creëren voor een haalbare en betaalbare transitie.
“Weerbaar is leerbaar”, lichtte Verberkt plenair toe. “Uitgaande van sterke planten − genetisch én geholpen door biostimulanten − biologische ziekte- en plaagbeheersing én technologie moeten we samenhangende projecten en plannen maken en die Europees uitventen.”
Glastuinbouw wordt te weinig gehoord
Van den Beukel merkte op dat voor de energietransitie min of meer hetzelfde geldt. “Hoe moeten we ons verhaal vertellen”, vroeg hij zich openlijk af. “Daar wordt op verschillende manieren en op verschillende fronten aan gewerkt, zoals Division Q en het 100% Groen geteeld project illustreren. Kortom, we moeten het initiatief naar ons toe halen. Zoals het tot nu toe gegaan is, wordt de glastuinbouw nauwelijks gezien of gehoord.”
“Zorg dan wel dat de tuinbouwtijger die in de aanval gaat een tijger met tanden is, die ook echt kan bijten”, merkte een aanwezige bezoeker ad rem op. Waarmee hij bedoelde dat het best een keer pijn mag doen als dat nodig is om (h)erkenning te krijgen. Hopelijk is het doel ook te bereiken zonder grootschalige misoogsten of landelijke stroomstoringen.
Vorm je eigen ngo
In zijn slotbetoog vatte Dick Veerman samen dat drie andere T’s nodig zijn om de T van transities te laten slagen: Transparantie, Timing en Tijgermentaliteit. Hij raadt de sector aan om zich niet alleen tot de politiek te richten, maar vooral tot het brede publiek. “De politiek luistert eerst en vooral naar het publiek”, hield hij de zaal voor. “Vorm daarom jullie eigen ngo. De vraag is wie die rol kan vervullen en met één stem namens de sector kan spreken. Het is een vraag die al tien jaar op antwoord wacht.”
Hopelijk komt dat antwoord er snel, want we hebben het duidelijk nodig.
Tekst: Jan van Staalduinen
