Hans en Jos van der Waal stapten in 2022 over van paprika naar komkommer, vanwege een probleem met Fusarium. Dat pakte verrassend goed uit, de teelt zorgde voor een nieuwe dynamiek binnen het bedrijf. “We gingen ons weer met telen bezighouden, in plaats van het oplossen van problemen. Het motiveert enorm als je de eerste pallet komkommers van de band ziet rollen.”
Hans (58) en Jos (25) van der Waal telen 8,3 ha hogedraad komkommer in Zevenhuizen, in twee blokken van 4 ha. Er worden op het bedrijf 19 miljoen komkommers per jaar geproduceerd. Opa Jan van der Waal begon ooit met een klein tuinbouwbedrijf met diverse groenten in Hendrik Ido Ambacht, later specialiseerde hij zich in paprika’s. In 1990 verhuisde hij naar Moerkapelle, waar hij op 2 ha paprika’s ging telen. Zoon Hans nam de kwekerij in 2000 over en kocht er in 2004 nog een bedrijf bij. In 2009 verhuisde Van der Waal naar de huidige locatie in Zevenhuizen. Jos, de derde generatie, zit sinds vijf jaar in het familiebedrijf.
Probleem met Fusarium
De Zuid-Hollanders maakten in 2022 de overstap van de paprika- naar de komkommerteelt, vanwege een probleem met Fusarium. “Dat legde halverwege het jaar de teelt plat, waardoor we de kas moesten ruimen”, vertelt Jos. “De schimmel had zich opgebouwd in het substraat; we liepen voortdurend tegen problemen aan, met dode planten tot gevolg.”
Na 38 jaar werd afscheid genomen van de paprikateelt en overgeschakeld op komkommer. “We hebben eerst een hoek van 2 ha geprobeerd en daarna nog eens 4 ha bij geplant. We hebben de zomer afgemaakt met 6 ha komkommer.”
Nieuwe dynamiek
De nieuwe teelt zorgde voor een nieuwe dynamiek binnen het bedrijf, zowel voor de ondernemers als voor het team. Jos: “We werden uitgedaagd iets nieuws te proberen. Dat motiveerde enorm. We gingen ons weer met telen bezighouden, in plaats van met het oplossen van problemen. Met de switch naar komkommer hebben we ook een stap in schaalvergroting gezet: we hebben nog steeds hetzelfde areaal, maar de komkommerteelt is intensiever. Het is een hele andere teelt dan paprika, sneller en bewerkelijker. We hebben twee teelten per jaar: tijdens de eerste teelt maak je alweer keuzes voor de volgende, bijvoorbeeld welk ras je wil planten.”
De omschakeling leidde ook tot veranderingen in het management. In de paprikateelt draaiden vader en zoon volop mee in het arbeidsproces, nu hebben ze meer een managementfunctie. Jos: “De focus ligt nu op het aansturen van het team. We helpen nog af en toe mee, om het gevoel te houden, maar we maken daarin niet meer het verschil.”
Jos is verantwoordelijk voor de teelt en de bedrijfsvoering, Hans houdt zich bezig met het energievraagstuk op het bedrijf. “We delen de passie voor het telen, we sparren veel met elkaar”, zegt Jos. Hans vult aan: “We zijn twee handen op één buik. Jos kan wel veel sneller schakelen dan ik. Dat zal de leeftijd zijn”, lacht hij.
Korte lijnen met afnemers
De komkommers worden via The Greenery voor 90 procent afgezet op de Nederlandse en Duitse markt. Een klein deel gaat naar afnemers in Groot-Brittannië. “We zoeken naar korte lijnen met de afnemers”, zegt Jos. “De komkommers worden direct bij ons in de vrachtwagen geladen, we willen de kosten in de keten zo laag mogelijk houden. Het distributiecentrum van één van onze grootse afnemers ligt hier slechts 5 km vandaan.”
De komkommers worden voornamelijk gesorteerd in twee gewichtsklassen: 350-400 gram en 400-500 gram. “Het lichtere product is voor de Nederlandse markt, de Duitsers willen liever een wat zwaardere komkommer.”
Hogedraadteelt
Met hogedraad komkommers hebben vader en zoon een hele nieuwe teelt onder de knie moeten krijgen. “We zijn er blanco ingegaan”, zegt Jos. “We kregen hulp van een buurman, zo zie je maar dat ondernemers elkaar best willen helpen, en van een adviseur van Delphy. Die heeft ons veel geleerd. We zijn vrij snel in areaal opgeschaald, je leert het snelst door het te doen. Al is er ook wel eens iets verkeerd gegaan. De hogedraadteelt is risicovoller dan de traditionele teelt, je moet meer kosten maken. De teelt móet slagen.”
De kosten zitten vooral in de factor arbeid; tijdens het hoogseizoen werken er zeventig mensen op het bedrijf. In de hogedraadteelt is er veel aandacht voor de plant, vertelt Jos. “Het gaat niet alleen om het oogsten van komkommers, maar ook om het weghalen van bladeren en verwijderen van de zijscheuten. Daarmee dunnen we gelijk de vruchten, anders wordt het te veel voor de plant. De vraag is hoe lang we dit kunnen volhouden, want arbeid is duur. Het voordeel is wel dat de arbeid goed te plannen is. Andere mogelijkheden zijn over te schakelen naar een traditionele teeltwijze of gaan belichten.”
In het geval van een belichte teelt gaat de productie omhoog. “Maar dat vraagt om een behoorlijke investering. En we hebben een vrij lage kas, allemaal zaken die meespelen in je keuzes.”
Blij met insectengaas
Andere uitdagingen in de kommerteelt zijn het komkommerbontvirus en het CABY-virus, vertelt de teler. “Het CABY-virus duikt al in Nederland op. Komkommer is gevoelig voor mechanisch overdraagbare virussen, we proberen zo hygiënisch mogelijk te werken door per pad de handen te desinfecteren en handschoenen te gebruiken.”
Het bedrijf investeerde afgelopen winter in insectengaas om vooral luis te weren, de grootste boosdoener van het CABY-virus. “Luis kan wel door het gaas heen, maar je voorkomt grote invlieg. Rups is ook een behoorlijke bedreiging voor de teelt. Die houd je met insectengaas ook tegen.” Het gaas heeft wel invloed op het klimaat in de kas, met name op windstille dagen. “Als er veel jonge planten in de kas staan, in juni, kan dat 2 graden schelen. Zodra het gewas volgroeid is, houdt de plant de kas zelf op temperatuur. Met coating maken we het licht diffuser. Dat is met insectengaas een must.”
AI en robotisering
Ondanks alle uitdagingen zien vader en zoon Van der Waal goede kansen voor de toekomst. De tuinbouw is een leuke en veelzijdige sector, er zijn veel mogelijkheden om te ondernemen, zegt Jos. “Ik verwacht dat we steeds meer gebruik gaan maken van kunstmatige intelligentie en robotisering, bijvoorbeeld om de arbeidskosten in de hand te houden. Dat zijn interessante ontwikkelingen én is hard nodig, voor een toekomstbestendige glastuinbouw.”
Tekst: Annemarie Gerbrandy, beeld: Michel Heerkens
Jos (links) en Hans van der Waal: “De hogedraadteelt is risicovoller dan de traditionele komkommerteelt. Je moet meer kosten maken, dus de teelt móet slagen.”
