Volgens Peter van Weel, mede-auteur en founding father van het handboek Het Nieuwe Telen en tot voor kort werkzaam bij Wageningen University & Research, kunnen telers een beter klimaat realiseren met een gesloten scherm en een ventilator die droge en koude lucht aanzuigt van boven het doek en deze modulair in de kas blaast. Die hypothese werd bevestigd door twee telers, die er al een half jaar tot 2,5 jaar in de praktijk mee werken. Ook is met het ventilatorsysteem een flinke energiebesparing mogelijk.

Tijdens het seminar dat op 1 oktober door Van der Ende Groep voor de sierteelt werd georganiseerd, kwamen verschillende vragen aan bod, zoals: wat zijn de oorzaken van temperatuurverschillen in de kas? Wat is de relatie tussen verdamping en luchtbeweging? Hoe voorkom je (gevaarlijke) oververhitting of afkoeling? Wat is het effect op het energieverbruik? En: waar moet je op letten als je gestuurd gaat ventileren? Er kwamen 80 telers op af, waaronder veel chrysantentelers.

Drogingscapaciteit

Van Weel heeft samen met Ton van der Kooij aan de wieg gestaan van de ontwikkeling van de Airmix, een modulaire ventilator die via een gat in het scherm koude en droge buitenlucht kan aanzuigen om de kaslucht onder het scherm mee af te koelen en te ontvochtigen.
Op het seminar kwamen chrysantenteler Ferry Visser uit Maasdijk en kalanchoëteler Aad Vreugdenhil uit De Lier hun ervaringen met het systeem delen. Het systeem biedt verschillende voordelen boven een slurf boven het gewas, licht Van Weel toe. Met een slurf kun je maar een bepaalde hoeveelheid lucht binnen brengen, omdat je anders een te grote slurf krijgt, maximaal 5m³/m²/uur. En dat geeft een bepaalde drogingscapaciteit. Met de modulaire ventilator kun je wel 25 m³/m²/uur binnen brengen. Van Weel: “Je kunt er ook mee koelen als je belicht onder een scherm. De koude lucht wordt onder het scherm geblazen, door de hoge snelheid van de lucht wordt die opgewarmd door de kaslucht. Dan krijg je geen kouval. Als je dat met een slurf probeert, dan is de koude lucht binnen tien meter door de kaslucht opgewarmd. Dan heb je alleen op die plek kou, dat is dus geen goed koelsysteem.”

Temperatuurverschillen

Beide telers zeiden dat ze de cursus HNT hadden gevolgd, en op basis daarvan begonnen waren met deze toepassing. “Dat vond ik wel goed om te horen”, zegt Van Weel. “Ze hadden precies gedaan wat wij adviseren: probeer geen kieren te trekken. Daarmee heb je problemen als kouval en lokale temperatuurverschillen al uitgebannen. En vervolgens waren ze erg enthousiast over het feit dat ze ook goed konden ontvochtigen. Als je ’s avonds de temperatuur omlaag wil brengen, gaat het met die ventilator goed en snel. Normaal als je de temperatuur snel laat dalen gaat de RV pijlsnel omhoog, omdat die nu eenmaal gekoppeld is aan de hoeveelheid vocht in de lucht. Dan loop je snel risico’s met condensatie. Met dit systeem kun je koelen en tegelijk vocht afvoeren. Wat betekent dat het met minder risico’s gepaard gaat. Het voordeel is dat er minder schimmelziekten optreden.”

Energiebesparing

Aan het ventilatorsysteem zitten meer voordelen, zegt Van Weel. “Beide telers vonden ook de gelijkmatigheid van het klimaat in de kas een voordeel, waardoor het gewas overal hetzelfde is. En de energiebesparing, niet te vergeten. Die werd door hen ingeschat op 30 procent.” Ook als wordt gekeken naar de kosten, kwam het ventilatorsysteem gunstiger naar voren dan het slurfsysteem. “Expliciete bedragen zijn niet genoemd, het hangt een beetje af van de vraag wat er allemaal moet gebeuren in de betreffende kas. Ze vonden wel de kosten voor het aanpassen van de regeling erg hoog. Dat vond ik zelf een beetje jammer, want het systeem werkt nog beter als je kunt sturen op de verdamping. Dat doe je door te kijken naar het absoluut vocht boven en onder het scherm en op basis daarvan stel je de klepstanden in. Dat kunnen beide telers niet. Zij kunnen alleen sturen op relatieve vochtigheid of het vochtdeficit. Datzelfde geldt voor de raamstandregeling. Dat moeten ze nu nog met de hand regelen. Dat is een beetje zonde. Als dat wordt geoptimaliseerd werkt het systeem nog zuiniger.”

Verdamping

Maar wat als het buiten warmer en vochtiger is dan binnen? Deze week werd die vraag ook op het seminar gesteld. “Nee, dan werkt dit niet als je een lage RV of temperatuur in de kas aanhoudt. In de cursus leren we de telers dat ze op die dagen moeten zorgen voor meer fotosynthese door CO2, vocht en temperatuur beter op elkaar af te stemmen en daar past dan overdag een hogere temperatuur en RV goed bij. Aad Vreugdenhil past dat met succes toe dankzij verneveling. Om de suikers te verwerken heb je daarna ook een hogere nachttemperatuur nodig door bijvoorbeeld het scherm te sluiten in de nacht.”

Warme zomers

Warm weer, zoals afgelopen zomer kan de planning in chrysant ook behoorlijk in de war schoppen. Kan de ventilator dat voorkomen? Van Weel: “Chrysantenteler Visser was juist heel tevreden over de afgelopen zes maanden. En het is behoorlijk warm geweest. De vraag is of je wel zo heftig moet ontvochtigen. Er wordt vaak geleerd om de RV onder een bepaald niveau te houden om schimmelziekten te voorkomen. Mijn stelling is dat als je de temperatuurverschillen in de kas heel klein kunt maken met een goed scherm, je dan gerust naar een hogere RV toe kunt zonder in de problemen te raken, mits je voldoende verdamping realiseert. En door met een flinke hoeveelheid kuubs lucht te werken kun je, ondanks dat het verschil in absolute vochtigheid met buiten heel klein is, toch voor voldoende verdamping zorgen. En dat is het grote voordeel ten opzichte van andere systemen.”
Op 8 oktober wordt het seminar herhaald voor de groenteteelt.

Tekst: Mario Bentvelsen