Belichtende tomatentelers die switchen naar full LED moeten rekening houden met een vegetatievere groei, zegt teeltadviseur Willem Valstar. “De grootste uitdaging wordt om het gewas generatief genoeg te houden. Ik heb al projecten gezien waar ze volledig op LED zijn overgestapt, maar niet de productie haalden die eruit moest komen. Dat is natuurlijk een teleurstelling. Ik zou serieus overwegen om een zwakkere onderstam te kiezen. Een aantal bedrijven kiest ook voor een kleiner substraatvolume.”
Dit jaar is voor veel tomatenbedrijven een omslagjaar, zegt Valstar. “Ik zie veel groenteteeltbedrijven omschakelen. Die gaan van hybride of zelfs nog van SON-T over naar volledig LED. Er zijn afgelopen winter al voorlopers geweest. Maar dit jaar komen er echt wel heel veel teelten bij. Eigenlijk wordt volledig LED de standaard, kun je wel zeggen. Subsidies dragen hier natuurlijk flink aan bij. Je ziet ook verschil tussen België en Nederland: België kent die subsidies niet toe, en daar zie je die transitie minder hard gaan. In Nederland gaat het nu echt als een trein.”
Tweede scherm
De switch naar full LED gaat vrijwel altijd gepaard met de installatie van een dubbel scherm, vervolgt de teeltadviseur. “Als je voor volledig LED kiest moet er gewoon een tweede scherm bij, dat kun je niet los van elkaar zien. Want je mist de stralingswarmte van SON-T, de plant is kouder en de convectie een stuk lager.
Met de normale buistemperatuur houd je de kas echt niet meer warm. Een tweede scherm zorgt voor meer lichtonderschepping, je hebt er ook meer onderhoud aan, allemaal waar. Maar leg er gewoon twee doeken in, dan zit je altijd goed. In 90% van de gevallen wordt gekozen voor een gesloten helder energiedoek. Sommige telers kiezen voor een open zomerdoek, dat is ook goed. Zolang je geen ontvochtiging hebt is een open doek heel interessant, dat functioneert eigenlijk net als een energiedoek, maar als je volgend jaar of het jaar daarop naar ontvochtiging gaat − dat is natuurlijk de volgende stap − kun je beter een gesloten energiedoek nemen.”
Kleiner substraatvolume
Dynamisch dimbaar LED en een lichtniveau van 300 mmol is nu standaard, volgens Valstar. “Dat zijn echt wel hogere lichtniveaus dan we tot nu toe gewend zijn. De grootste uitdaging wordt om de plant generatief genoeg te houden. Ik heb al projecten gezien waar ze volledig op LED zijn overgestapt, maar niet de productie haalden die eruit moesten komen. Dat is natuurlijk een teleurstelling.”
Telers kunnen verschillende strategieën volgen om de plant meer in balans te houden. Eén daarvan is het gebruik van een luchtiger substraat als perliet. “Daar zie ik wel generatievere plantontwikkeling op ontstaan. Kijk ook naar het substraatvolume: we gaan naar verhouding minder verdampen onder LED. Dan kun je beter een kleiner substraatvolume kiezen, dan is ook de intering makkelijker in de nacht.” Je moet de plant dus wat meer pesten onder LED-licht? “Ja, dat is natuurlijk het verhaal. De plant meer pesten en laten weten dat hij meer aan vruchten moet denken.”
Aangepast watergeven
Die aangepaste teeltwijze moet er nog een beetje inslijpen bij telers die recent omgeschakeld zijn, zegt Valstar. “Ik hoor nog heel wat tomatentelers zeggen: joh, die plant moet ’s nachts water krijgen. Ik zeg: die plant hoeft ’s nachts helemaal geen water te krijgen, jij bent dan gewoon de boel aan het opblazen. Zolang die mat inteert moet je die plant lekker laten groeien op het matwater en geen aanvullend water geven.”
Dat vinden heel veel telers toch nog wel spannend. “Ik hoor dan: ja, het is wel 300 mmol. Het zal wel, maar naar verhouding heb je niet zoveel warmte, dus gaat de plant ook niet zoveel verdampen. Dan moet je gewoon kijken naar de opname in de mat. Ik zou hem gerust 15 procent van het volume in laten teren. Misschien is 20 procent wat gek, maar 15 procent doen we zeker. Dat vinden telers nog wat lastig, maar ik ben daar redelijk fel op. Maar het bepaalt echt het succes van de plant. En watergeven is natuurlijk het mooiste stuurmiddel in de winter.”
Rassenkeuze onderstam
Kun je nog andere dingen doen om de plant in de winter in balans te houden? “Onderstam blijft natuurlijk een terugkerende discussie. Onder SON-T of hybride belichting kon je misschien met je onderstam nog goed werken, maar ik zou het serieus overwegen als je naar full LED gaat: moet je niet een stapje terug in groeikracht. In de winter zit die groeikracht alleen maar in de weg. Waar men dit jaar voor een minder sterke onderstam heeft gekozen komt men ook veel beter uit qua productie, maar het kan ook te zwak zijn. Als je ervaring is dat je gewas niet generatief genoeg wordt, ga dan in ieder geval een stapje terug. De standaard is Maxifort, Suzuka of DRO141, je ziet dat telers overstappen op de minder groeikrachtige Stallone, Optifort en Stromboli.”
HR-rassen vegetatiever
Hoog resistente rassen zijn populair, in grove tros zie je de resistente rassen de markt overnemen, zegt Valstar. “Het is niet gezegd dat je geen virus krijgt, maar je krijgt wel een stukje zekerheid op dat gebied. Daar staat soms een wat lagere productie tegenover. De grove rassen vallen helemaal niet tegen qua productiepotentie, maar in de tros cherry zie je dat resistente rassen 5 tot 10 procent minder produceren. Dan is het een afweging: gaan we een standaardras nemen of doen we een resistent ras. Ik denk dat je met een resistent ras toch verder komt.”
Die HR-rassen zijn gemiddeld genomen ook wat vegetatiever. “Dat is wel de grote lijn. Als je dan met LED aan de gang gaat wordt het twee keer zo groeizaam, dan moet je echt tegenwicht gaan bieden.
Er zijn ook ontwikkelingen dat steeds meer mensen hun groeibuis omhoog brengen, bij de kop of net onder de kop, om zo meer warmte bovenin te krijgen. Ik vind dat een lastige: je gaat die kop weer lopen verwarmen, voor de verdamping is dat in principe goed, om de plant meer generatief te krijgen. Je gaat meer suikers naar boven brengen. Maar ik wil juist de vruchten onderin warm houden, zodat die suikers aantrekken. Ik kan nog niet zeggen: dat is de oplossing.”
Tekst: Mario Bentvelsen
