De praktijkdag van de HortiContact Tour wordt na het bezoek aan tomatenkwekerij Jami in Bergschenhoek vervolgd bij Wageningen University & Research bu glastuinbouw (WUR) en Delphy Improvement Centre in Bleiswijk. Onderzoekers Frank Kempkes en Lisanne Schuddebeurs vertellen enthousiast over de verschillende proeven. In totaal 35 deelnemers van 14 verschillende nationaliteiten doen er kennis en inspiratie op.
Frank Kempkes, onderzoeker bij WUR en projectleider IDC Energie, laat eerst een proefkas met vanilleplanten zien. Doel is te onderzoeken of NederVanille een nieuw kasgewas kan opleveren voor de Nederlandse glastuinbouw. Wat lonkt is de enorme kiloprijs: 500 euro (retailprijs). Maar er zijn nog veel vraagtekens.
Exotische fruitgewassen
Vanille komt oorspronkelijk uit Zuid-Amerika, maar wordt nu hoofdzakelijk geteeld in Madagaskar (een eiland voor de kust van Oost-Afrika), waar het gewas in de open lucht en onder netten wordt geteeld, vertelt Frank. In de proefkas staan verschillende rassen, de planten zijn een tot drie jaar oud. “Het is een langzame groeier, een schaduwplant met een erg open gewasopbouw. Probleem is dat we nog niet exact weten hoe we er bloemen aan moeten krijgen, maar dit jaar lijken er veel bloemen te gaan komen. De bloemen worden handmatig bestoven, maar of dit ook commercieel haalbaar is gaan we het komende half jaar berekenen. In Nederland is arbeid immers duur.”
De bloemen zijn slechts een halve dag open en moeten dan worden bestoven; na een geslaagde bestuiving groeit er een soort groene peul uit, die – na fermentatie – de gewilde ‘zwarte’ vanillestokjes oplevert. Overigens is dit niet de enige proef met tropische fruitgewassen: er staan ook jonge planten van onder meer avocado, mango en papaya in een andere proefkas.
Winterlichtkas en 2SaveEnergykas
De Winterlichtkas en de 2SaveEnergy kas oogsten veel belangstelling van de deelnemers, die alles willen weten over de gebruikte technieken. In de Winterlichtkas komen vooral vragen over de constructie, het gebruikte glas en de geknikte schermen. Zo is men onder meer benieuwd of er minder kouval optreedt met een W-vormig scherm. Dat blijkt vooralsnog het geval, maar kouval wordt voornamelijk voorkomen door het scherm pas te openen als het temperatuurverschil boven en onder het scherm al sterk is teruggelopen door opwarming van de zon.
Een van de deelnemers vraagt waarom is gekozen voor een Oost-West oriëntatie. Het antwoord van Frank luidt dat daarmee in de maand januari zo’n 20% meer licht door het kasdek komt dan bij een Noord-Zuid oriëntatie. Daarnaast bleek uit 3D-plantmodellen dat de lichtonderschepping door het gewas ook duidelijk toeneemt. De kans dat licht direct op de grond valt neemt sterk af. Ook de optimale gootafstand is daarmee uitgerekend. In deze kas kwam de optimale gootafstand uit op 1,76 meter. “Het doel is 10% meer licht in de winter en 10% meer productie. Of we dat halen, gaan we nu meten.” De oogst van de komkommerteelt (plantdatum 28 december) is net begonnen.
Gaat het in de Winterlichtkas vooral om meer (licht)opbrengst, in de 2SaveEnergy kas staat energiebesparing centraal. Die besparing wordt gerealiseerd dankzij de F-clean folie onder het enkele glasdek en de luchtontvochtigingsinstallatie. Daar komen ook de meeste vragen over. Zo is men benieuwd of er condens optreedt in de spouw, of het dek in staat is om sneeuw weg te smelten en hoe lang de folie mee gaat. Ook wordt gevraagd hoe de klimaatinstallatie met slurven werkt. “De luchtontvochtigingsinstallatie wordt alleen gebruikt voor luchtontvochtiging, niet voor koeling. Voor koeling heb je veel meer luchtvolume nodig. Dan openen we de ramen. Als ze meer dan 10% open staan worden de slurven uit gezet.” Er wordt zoveel mogelijk geteeld met de luchtramen dicht. In de winter en het voorjaar kan dat ook lang worden vol gehouden dankzij de actieve ontvochtigingsinstallatie. “Door condensatie van overtollig vocht op een koud oppervlak zijn we in staat de voelbare en latente warmte in het kassysteem te houden en niet naar buiten af te luchten.” Het in de ochtend activeren van het gewas met een minimumbuis wordt achterwege gelaten. “Wij zijn er niet van overtuigd of dat een voordeel heeft. We proberen hier tomaten te telen met 10 tot 11 m3/m2 gas, plus de aankoop van 10 tot 132 kg CO2, normaal is 28 tot 38 m3/m2. Dat is een besparing tot 70%”, aldus Frank. Hij verwacht dat beide kassen nooit 1-op-1 in de praktijk herbouwd zullen worden, maar dat toeleveranciers en tuinders er ideeën uit zullen halen om nieuwe kassen te ontwerpen of bestaande te verbeteren.
Slateelt op water onder LED-belichting
Slaplanten drijven in piepschuim op water met LED-belichting. Wat is het effect van toevoegingen aan water en van de watertemperatuur op de groei van slaplanten? En wat is het effect van LED-belichting op de groeisnelheid? Dat wordt bij WUR onderzocht bij onder andere boter- en bataviasla. Het onderzoek valt onder het programma Teelt de Grond Uit. Opmerkelijk resultaat: gebruikt water geeft betere resultaten dan vers water. Ook worden experimenten met biologische additieven gedaan, zoals Compete +. De kasluchttemperatuur wordt afgestemd op de hoeveelheid licht. De lichtintensiteit van de LED-lampen bedraagt 135 micromol, de belichtingsduur maximaal 17 uur per dag. De LEDs moeten vooral in de herfst en winter voor een teeltversnelling gaan zorgen.
Proeven met verschillende watertemperaturen met dit hydroponics-systeem laten een positief effect zien van een hogere temperatuur op de groeisnelheid. Een veel snellere groei is ook nodig om de investeringen in LED-verlichting goed te maken. Ook wordt gekeken naar de optimale plantdichtheid per teeltfase, zoals het geval is bij slateelt op mobiele goten, aldus Frank.
Winterkwaliteit rozen moet beter
In het Delphy Improvement Centre worden proeven op ‘bijna-praktijk-schaal’ gehouden, die onderzoeker Lisanne Schuddebeurs toelicht. Zo stoppen we eerst bij een proefkas met Red Naomi rozen onder 100% LED-belichting en warmtewisselaars in de kas (OPACs). Met de OPACs wordt zowel verwarmd als gekoeld. Overtollige warmte wordt in de zomer geoogst en kan in de winter weer worden ingezet om te verwarmen. Er is een forse energiebesparing mogelijk, en zelfs een kwaliteitsverbetering in de zomer en herfst. Maar de winterkwaliteit van de Naomi’s is nog een uitdaging, licht Lisanne toe. “De opbrengst is goed, maar het gemiddeld steelgewicht is wat lager.” De kwaliteit van de rozen wordt vergeleken met de kwaliteit van rozen bij Nederlandse telers, die het onderzoek op de voet volgen.
Energiebesparing bij paprika en chrysant
In een nieuwe proef met chrysant – de stekken gingen net de grond in – wordt met hybride belichting, drie schermen en OPACs (minder dan bij de roos) getracht om de zomerkwaliteit te verbeteren en 50% op gas en 18% op licht te besparen. Ook wordt ingezet op een productiestijging van 5%. Bovenop de LED-installatie wordt pleksgewijs verrood licht geïnstalleerd om te kijken of er eventuele bloeivertraging optreedt of niet. Watergeven gebeurt met een druppelsysteem (start 3 tot 4 weken na het planten); de beregening over het gewas stopt om minder vocht in te brengen en energie te sparen. Er wordt nog ‘gewoon’ in de grond geteeld om de resultaten niet te beïnvloeden.
Ook bij paprika (plantdatum 1 december) wordt volgens de principes van het Nieuwe Telen 2.0 getracht een hogere energiebesparing te realiseren, met name in de winter. Met een dubbel scherm, een andere CO2-doseerstrategie en de inzet van ventilatoren of nivolatoren moet het verbruik terug naar 15 m3/m2 en 22,5 kilo CO2 per m2 per jaar. Dat is veel lager dan in de praktijk, al denkt de onderzoeker het met beperkte investeringen te halen. In de praktijk wordt tegelijk een proef gehouden met hetzelfde ras en dezelfde plantdatum.
Winterteelt van aardbei onder 100% LED
Voor het derde jaar wordt een proef gehouden met de teelt van aardbeien onder LEDs. Hoewel de teelt van aardbei onder glas in Nederland sterk groeit, is maar een beperkt aantal telers bezig met de winterteelt (d.w.z. productie in week 50 tot week 15), vertelt Lisanne. Omdat in de aardbeikas een temperatuur van 13 tot 14 graden nodig is, wordt het met HPS-lampen al snel te warm. Vandaar dat is gekozen voor LEDs. Er is inmiddels twee keer een winterseizoen ‘gedraaid’ met een junidrager, plantdatum in oktober, productie in week 50 tot week 8. Probleem daarbij is dat er een pauze optreedt en de tweede productie te laat op de markt komt. Een doordrager geeft continu productie, maar minder opbrengst van een lagere kwaliteit. “Telers willen het hele winterseizoen onder LEDs kunnen telen. Opbrengst en smaak moeten goed zijn om in de winter te kunnen concurreren met het Spaanse aanbod en om de investering in LEDs terug te kunnen verdienen”, verklaart Lisanne. De uitdaging is om een junidrager in de winter te telen als een doordrager. “Hoe we dat doen is geheim. We spelen met de daglengte en de temperatuur. Ook zien we grote verschillen tussen de cultivars.”
Tekst/foto’s: Mario Bentvelsen.
