Schimmels als Botrytis kunnen een grote bedreiging vormen voor jonge stekken die nog wortels moeten vormen, vooral in de donkere en vochtige maanden van het jaar. In het voor- en najaar is meeldauw een bedreiging, die teeltman Egbert Wessels van Grünewald Young Plants in ‘s-Gravenzande preventief aanpakt met Serenade. “Het is een goed breedwerkend middel tegen allerlei schimmels, zowel boven als onder de grond.”
Serenade is een biologisch product van Bayer, gebaseerd op de bacterie Bacillus amyloliquefaciens van de stam QST 713. Een hele mond vol, zelfs voor Crop Advisor Jan Hulst. “Het is een bacteriestam die in de natuur voorkomt en effectief is tegen schadelijke schimmels als Fusarium, Pythium, Rhizoctonia, Botrytis en echte meeldauw. Daarnaast heeft het middel ook een groeibevorderende werking en verbetert het de opname van voedingsstoffen.”
Breedwerkend middel
Egbert Wessels, teeltman bij Grünewald Young Plants, gebruikt Serenade al zeker zes jaar elke week om zijn stekken − afkomstig van hun buitenlandse moerplantlocaties − in de bewortelingsfase tegen schimmels te beschermen. “We spuiten het wekelijks na het steksteken en bij gevoelige soorten herhalen we dat na een week. Het werkt goed tegen meeldauw, Botrytis en Pythium bijvoorbeeld. We combineren het altijd in combinatie met Signum of Teldor. Dat is ook een breedwerkend middel, en daarmee kan ik eigenlijk alles pakken. Het middel werkt puur preventief.”
Biologisch bestrijden als het kan
Serenade bestaat uit lipopeptiden die de cellen van schadelijke schimmels aantasten en bevat daarnaast ook sporen van de Bacillus-stam, die alleen in de grond effectief zijn. Daar wekken ze een weerbaarheidsrespons op bij de plant, zegt Jesse van den Enden, die namens Benfried elke twee weken bij Grünewald de vangplaten en het gewas op ziekten en plagen controleert. Hij zet ook elke veertien dagen biologische bestrijders uit, vooral tegen trips, luis en spint. Verder wordt tegen rupsen voornamelijk Nocturn gebruikt. De schimmels worden zoveel mogelijk biologisch in toom gehouden.
Afweermechanisme opbouwen
Van den Enden vervolgt: “Ik heb me weleens laten vertellen door Jan Hulst dat als je dit geavanceerde fungicide preventief gebruikt, er een soort zelfverdedigingsmechanisme wordt geactiveerd. De plant ziet de Bacillus als een soort aanval. Als de plant later wordt aangevallen door een schimmel is hij veel beter in staat daarop te reageren. Als je het middel preventief gebruikt hoef je later in de teelt dus minder of geen middel meer te gebruiken, omdat die al beschermd is.” Hulst bevestigt dit met: “Het is een beetje te vergelijken met de griepprik.”
Curatief ingrijpen soms nodig
Wessels streeft naar jaarrond biologische bestrijding, maar onder donkere en vochtige omstandigheden is soms toch een synthetisch middel nodig. “In december en januari heb je de grootste kans op schimmelproblemen, omdat het dan zowel buiten als binnen vochtig is. Het gewas blijft dan langer nat. De donkere dagen voor de kerst zijn het moeilijkst. Dan staat hier ook de meeste handel. Als de dagen gaan lengen zie je het probleem weer afnemen. Het gewas zie je dan ook sneller afdrogen. Maar in de donkere maanden moet je soms ook curatief ingrijpen.”
Aanvulling op IPM-strategie
Biologische middelen worden in de IPM-strategie van de klanten van Benfried steeds belangrijker, beaamt Van den Enden. “Het bevat geen synthetische werkzame stof, waardoor het ideaal is in je IPM-strategie. Sommige retailers controleren daar heel scherp op. In de winterperiode heb je wel een synthetisch middel nodig, maar als je eenmaal uit de winter komt en je dankzij een wekelijkse spuitbeurt met Serenade van je meeldauw afkomt, vind ik dat een mooi resultaat. Heel gevoelige gewassen als salvia, dahlia of hebe trek je er ook doorheen zonder meeldauw.”
Hij vervolgt: “Het is gewoon een supermiddel. Je kunt het ook goed zien bij lavendel: het is een van de moeilijkste planten om te telen en groeit hier ook in de moeilijkste tijd van het jaar. Dan is het mooi om hier te zien wat het middel tegen schimmels doet. Groot voordeel is dat Serenade niet bijdraagt aan resistentieopbouw, wat altijd een risico is als je chemisch gaat bestrijden. En als je dan toch curatief moet corrigeren werkt het middel gewoon beter.”
De toekomst is preventief
De stekken verlaten na vier tot zes weken de kwekerij en gaan dan naar klanten in heel Europa. Het brede assortiment is een extra uitdaging om het vrij van ziekten en plagen te houden. Wessels: “Wij telen hier 2.400 soorten perk- en tuinplanten. Onze klanten eisen van ons een schoon product. Maar soms kun je niet zien of stekken bij binnenkomst besmet zijn of niet. Daarom houden we verschillende stekpartijen uit elkaar. We zetten ook planten met een vergelijkbare gevoeligheid bij elkaar. Omdat Serenade een breedwerkend middel is passen we het preventief op alle soorten toe. Het is een breedwerkend middel tegen allerlei schimmels, zowel boven als onder de grond. Het werkt al zes jaar naar volle tevredenheid en daarom gaan we er ook volgend jaar mee door.”
Egbert Wessels: “We spuiten het wekelijks na het steksteken en bij gevoelige soorten herhalen we dat na een week.”
Oppervlaktewater en deltamethrin: wat telers moeten weten
In 2023 zijn op drie locaties in Nederland overschrijdingen van meer dan vijf keer de norm voor deltamethrin in het oppervlaktewater vastgesteld. Deze overschrijdingen deden zich voor in gebieden met sterke aanwezigheid van glastuinbouw. Gedurende het jaar zijn er diverse overschrijdingen gemeten met pieken in oktober (Westland) en november en december (Noordoostpolder).
Schoonmaken van kassen: een risico moment
De tijdstippen van deze overschrijdingen wijzen op een verband met het schoonmaken van de kassen. Dit proces vormt een risico, omdat tijdens het schoonmaken deltamethrin in het oppervlaktewater kan komen. Het lijkt erop dat er onbekende lekstromen zijn die deze overschrijdingen mogelijk maken.
Drie risico momenten en aanbevolen maatregelen
Er zijn drie belangrijke momenten tijdens de teelt die extra risico’s met zich meebrengen voor emissies van deltamethrin. Om zoveel mogelijk emissies te voorkomen, is het van belang om extra aandacht te geven aan de aanbevolen maatregelen.
1. Tijdens de teelt ter beheersing van ziekten en plagen:
- Houd ramen gesloten tijdens de toepassing om verwaaiing te voorkomen.
- Voorkom contact met de bodem om de kans op uitspoeling te minimaliseren.
- Optimaliseer de werking van de waterzuivering.
2. Tijdens de oogst en het leeghalen van kassen:
- Voorkom lekwater dat afkomstig is van gewasresten.
- Zorg voor een snelle afvoer van gewasresten.
3. Tijdens het schoonmaken van de kassen:
- Houd rekening met de verwerkingscapaciteit van de waterzuiveringsinstallatie.
- Let op dat sommige actieve stoffen, zoals deltamethrin, zowel een toelating voor gewasbescherming als voor biocide hebben.
Conclusie
Het is van essentieel belang om het oppervlaktewater zo schoon mogelijk te houden, vooral in gebieden met intensieve glastuinbouw. Door proactieve maatregelen te blijven nemen kunnen we bijdragen aan een schoner milieu. Het behoud van schoon oppervlaktewater is niet alleen van belang voor de natuur, maar ook voor de duurzaamheid van de glastuinbouwsector zelf.
