Samen met een watercoach kunnen telers de kwaliteit van het oppervlaktewater rond hun bedrijf verbeteren, door waterstromen op het bedrijf in kaart te brengen en eventuele lekstromen te signaleren en op te lossen. Bij orchideeënteler Levoplant kwam Martijn Voorwinden langs om samen met de teeltmanagers risico’s op lekkages op te sporen. Dat leidde tot enkele aanbevelingen, al bleek het bedrijf het in grote lijnen al heel goed te doen. Erwin van Vliet van Levoplant: “Het is een soort APK-keuring.”
Er zijn steeds minder directe lozingen op het oppervlaktewater, maar bodemlozingen en lekkages naar het oppervlaktewater zijn er helaas nog wel. Ook een kleine waterstroom kan al leiden tot een normoverschrijding. Het verschil moet worden gemaakt in en om de kas. Maar er is vaak maar één meetpunt in een gebied, waardoor een goede waterkwaliteit een verantwoordelijkheid is van het hele gebied.
Glastuinbouw Nederland geeft op haar website zelf aan waar de schoen wringt: waterkwaliteit is een gedeelde verantwoordelijkheid, maar hoe weet je of jouw buurman wel of niet water met meststoffen of gewasbeschermingsmiddelen lekt? Om lekstromen te detecteren en voorkomen kan een watercoach behulpzaam zijn, al is dat wel op puur vrijwillige basis.
Koude teelten
Erwin van Vliet, hoofd teelt en assortiment van Levoplant, erkent dat probleem. “Grondgebonden teelten en huurtuinen blijven in een gebied een risico, ook al doe je het zelf wel goed. Wij hebben in 2017 al het allereerste pilotproject op dit gebied gedaan. Dat leverde toen al heel veel duidelijkheid op. Wij kennen nu precies alle waterstromen op ons bedrijf, dus ook het gebruik van hemelwater.”
“We weten nu precies hoeveel kuub water we voor wat gebruiken, hoeveel water er terugkomt, hoeveel we kunnen hergebruiken en hoeveel we via het riool moeten afvoeren. Dat heeft ons veel inzichten opgeleverd en bespaart ook geld, omdat je dan anders met je water omgaat. En wat die overschrijdingen betreft: het gaat vaak om koude teelten. De meeste overschrijdingen zie je dan ook niet in de winter. Het is wel goed om dit te benoemen, want wij hebben er ook last van. Het is niet goed voor de sector als sommige telers, bewust of onbewust, illegaal lozen.”
Emissieloos telen
In 2027 moeten telers in de EU voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Overheden en sector hebben afgesproken in dat jaar nagenoeg nul emissie te hebben vanuit de kas, wat betekent dat er geen lekstromen naar het oppervlaktewater mogen optreden. Het risico voor de ondernemer is dat er stoffen verboden gaan worden en nog minder gewasbeschermingsmiddelen beschikbaar zijn als dat niet lukt. Vorig jaar deed Van Vliet daarom een nieuwe aanvraag voor zijn teeltmanagers – het Westlandse Levoplant heeft vijf locaties met een eigen teeltmanager − om met een watercoach alle waterstromen op hun locatie te checken.
“Je wordt op den duur zelf bedrijfsblind, met een coach ga je toch weer anders kijken. Je kunt met hem praten over de onderbemaling, waar komt het vandaan, al dat soort dingen. Er komen ook vragen aan de orde zoals: wat doe je met het water van je ketel en het condenswater van je WKK, en met het condenswater uit je kas. Omdat we steeds meer gaan ontvochtigen krijgen we ook steeds meer condenswater. Als er regenwater via de kas binnenkomt: ga je het hergebruiken en zo ja: op welke manier? Gebruik je een doek- of een zandfilter, heb je je onderhoudsschema’s bij de hand, voer je ook om de zoveel tijd je onderhoud uit? Er zitten heel veel aspecten aan vast.”
Bezoek Levoplant
Bij Levoplant heeft watercoach Martijn Voorwinden drie locaties bezocht, verspreid over het Westland. Vooraf vond online overleg plaats met Van Vliet en de betrokken teeltmanagers. Zijn oordeel: “Het voordeel van dat bedrijf is dat alles met beton- en ErfGoedvloeren is uitgerust, waardoor ze het water heel goed kunnen opvangen. Zwakke plekken zijn dan: gaten in de betonvloer. De openingen die wij vonden hebben we als actiepunten opgeschreven, om die te herstellen. Maar dat waren er niet veel. Dan is de hoeveelheid water die de bodem in kan trekken heel beperkt. Zeker als je een heel goed wateropvangsysteem hebt. Eigenlijk was de situatie op alle locaties goed op orde.”
Gevoel van urgentie leeft
Heeft Voorwinden het idee dat er een gevoel van urgentie is bij telers? “Die zien nu wel in dat het belangrijk is dat de waterkwaliteit beter wordt. Ook de berichtgeving hierover van afgelopen zomer benadrukt het belang nog eens. Iedereen is zich er wel bewust.”
Watercoach Martijn Voorwinden:
‘Bewustwording is heel belangrijk in dit project’
Glastuinbouw Nederland is initiatiefnemer van dit project, wij voeren het uit, zegt watercoach Martijn Voorwinden van Delphy.
“Standaard is een gebiedsgerichte aanpak. Dan wordt een polder geselecteerd, waar dan eerst een startbijeenkomst voor telers wordt gehouden met uitleg over het project en de actuele stand van zaken: wat wordt er werkelijk gemeten. Vervolgens worden alle bedrijven in die polder benaderd of ze interesse hebben in een bezoek. Wij proberen 75 procent van de bedrijven te bezoeken, dat is het streven. Meestal lukt dat ook. Wij kijken naar de situatie op het bedrijf, maar vinden ook bewustwording belangrijk in dit project: waarom is waterkwaliteit nou belangrijk? Niet alleen voor het bedrijf zelf, maar voor de hele tuinbouwsector.”
Lekkende goten en kranen
Wat zijn in de praktijk de meest voorkomende problemen? Voorwinden: “Je ziet nu dat teelten in de vollegrond sowieso een uitdaging hebben. Dat vraagt meer aandacht dan een betonvloer. Daar liggen kansen in de hoeveelheid water die je geeft; komt dat overeen met de behoefte van je gewas? Bij de teelten die op goten staan is het aandachtspunt vooral: zijn de goten niet lek en hebben ze voldoende capaciteit om het water af te kunnen voeren? Het zwakste punt is de afvoerslang van de teeltgoot, deze kan eraf schieten of bij veroudering gaan lekken. Soms zie je hele kleine gootjes. Als die een beetje verkeerd hangen of er een knik in de goten zit, lopen ze direct over. Dat hoeft op dat moment niet veel water te zijn, maar over een langere tijd kan dat bij elkaar wel optellen. “
Wat ook opvalt: kranensets van PVC die poreus worden en gaan lekken. Dat geldt ook voor koppelingen. “Nog belangrijker dan lekkende kranen is het bij de teeltwisseling doorspoelen van leidingwerk om ze schoon te maken. Dan zit daar vaak nog voedingswater in. Als dat doorspoelt komt dat op de bodem terecht en trekt het de bodem in. Vooral in de groenteteelt geeft de teeltwissel regelmatig lekstromen. Verder: overlopen van drainsilo’s en drainput. Meet het water van de onderbemaling regelmatig en voer het op de juiste manier af.”
Tekst en beeld: Mario Bentvelsen
Erwin van Vliet: “Je wordt op den duur zelf bedrijfsblind, met een coach ga je toch weer anders kijken.”
