De gasmarkt is ingrijpend veranderd door het conflict met Rusland, waardoor de gasprijs in augustus vorig jaar piekte rond de 300 cent per m³. Nu ligt die prijs tussen de 25 en 35 cent, maar voor komende winter ligt de prijs aanzienlijk hoger. Gezien de nog altijd gespannen situatie in Oekraïne, het inkoop- en klimaatbeleid van de EU en de aangekondigde sectorheffing in Nederland blijven er voor ondernemers nog veel zaken onzeker, zegt Peter van den Berg, directeur van AgroEnergy.
De gasmarkt noteerde vorig jaar rond deze tijd 300 cent/m³. Hoe staat het er nu voor?
Nou, heel anders. In 2016 was het wel heel veel goedkoper. Wat we vandaag zien is dat er een soort hobbel in de prijscurve zit, waarvan de piek op winter 2023/2024 zit. Voor de komende maand varieert de prijs tussen de 25 en 35 cent/m³. Voor het vierde kwartaal van 2023 zit het rond 45 cent, voor het eerste kwartaal van 2024 op ruim 50 cent. De zomer van 2024 geeft een klein beetje korting ten opzichte van het eerste kwartaal. De winter erop is het ook weer 50 cent. Daarna loopt de prijs naar beneden.
De gasopslagen waren vorig jaar in april bijna leeg, nu zitten ze bijna vol?
Dankzij de zachte winter zijn we daar heel goed uitgekomen. En met een verbruiksvermindering van ruim een kwart in Nederland zijn we de winter uitgekomen met relatief volle gasvoorraden. In Nederland en Duitsland zitten we momenteel op een vulgraad van 88 tot 89 procent. Dat betekent dat er nog de facto 7 tot 8 procent bij kan, want helemaal vol lukt bijna nooit. Op dat punt zijn we waarschijnlijk eind augustus, begin september. Dat weet de markt ook al een tijdje. Dan hoef je minder bij te vullen.
Het aanbod van lng is nu ruim voldoende om aan de vraag te voldoen?
Op het moment dat de lng-prijs hier lager ligt dan in Azië, dat snijpunt ligt ergens tussen 1 tot 2,5 cent per kuub, dan varen de boten daar naartoe. Vorig jaar voeren ze dus altijd hier naartoe. Onze prijs zat op een gegeven moment zelfs 40 cent boven Azië. Dat is nu niet meer zo. Er gaat nu veel meer naar Azië toe, maar dat kan ook, want we hebben het hier niet meer nodig.
De lng-terminals die van vloeibare lng gas maken draaien nu maar op gedeeltelijke capaciteit, terwijl ze vorig jaar op volle capaciteit draaiden. Er zijn behoorlijk wat lng-terminals in Europa bij gekomen. In Eemshaven zijn er nu twee, in Duitsland zijn er ook twee in gebruik genomen en binnenkort komt er een derde bij. In Frankrijk komt er in september ook nog een bij. We hebben dus in Europa veel meer mogelijkheden gekregen om lng binnen te halen.
Wordt er wel genoeg lng geproduceerd om zowel Europa als Azië te voorzien?
Daar zetten we vraagtekens bij. Maar tot nu zie je gewoon dat het prima gaat. We weten ook dat er sinds juni/juli vorig jaar geen kuub gas meer door Nord Stream hierheen komt. Nord Stream 1 en 2 zullen waarschijnlijk nooit meer gaan draaien. Gasunie heeft niet voor niks haar belang in die leidingen afgewaardeerd naar nul. Dan is het klaar.
Hoe zit dat het met de gasprijs op lange termijn?
Eigenlijk zitten we nu in een situatie met een overschot, ofwel: er is meer dan genoeg lng. Europa heeft het zich een aantal weken gepermitteerd om significant lagere prijzen te noteren dan Azië, dat verschil was circa 5 cent. Het gevolg is wel dat er minder lng-schepen gaan komen en dat kun je je niet heel lang veroorloven. Toen er nieuws kwam over aanbodverstoring bij lng zag je direct dat de Europese gasprijzen weer terugschoten naar het niveau van de lng-prijs in Azië. Die twee stromen moeten elkaar in evenwicht houden. Als je naar de wat langere termijn kijkt, zeg zomer volgend jaar en verder, zie je dat die twee markten volledig op een lijn met elkaar liggen.
Volgens het FD noteerde de glastuinbouw het afgelopen jaar een 31% lager gasverbruik, meer dan alle andere sectoren in Nederland. Dat heeft ook impact op de prijzen?
Het maakt op dit moment wel degelijk uit dat Europa minder gas opneemt. Opvallend is dat ondanks dat de gasprijzen gedaald zijn, het verbruik nog niet op het oude niveau is. Vooral de industrie en de glastuinbouw zijn minder gas gaan gebruiken. De glastuinbouw begint weer meer gas af te nemen, dat is al een paar maanden aan de gang. Maar de industrie blijft blijkbaar nog steeds achter. Ook het gasverbruik van de glastuinbouw blijft achter. Het is ons gelukt structureel minder gas te gaan gebruiken. Het lijkt erop dat de helft van die vermindering structureel gaat zijn.
Ik las ook dat er nog lng uit Rusland naar Europa komt, wat nu een kleine 10% van de totale EU-invoer is, terwijl dat 40% was in 2022. Dat is kennelijk niet helemaal gestopt?
Dat is ook niet verboden. Olie uit Rusland mag nu niet meer, maar wat er dan gebeurt is dat die olie doorvaart naar Azië. De boot uit Amerika die eerst naar een ander land gevaren zou zijn, vaart nu gewoon naar Europa.
Er kwam vorig jaar zelfs lng uit China en Australië naar Europa?
Ja, dat klopt, ze hebben toen meer dan genoeg marge gemaakt. Wat die langetermijncontracten betreft: als je voor lng alleen maar handelt op basis van de volgende maandprijs of de maand daarop, loop je wel het risico dat als een partij productieproblemen heeft, je het gewoon niet krijgt. Dat is het risico dat je gaat lopen als je geen langjarige afspraken hebt. De EU zet nu wel meer in op langetermijncontracten, onder meer voor energiepartijen die nog in overheidshanden zijn. Dat vind ik op zich bijzonder, omdat de Europese energiemarkt nu eenmaal is geliberaliseerd.
Dat is op zich ook een lastig verhaal omdat diezelfde commissie zegt dat de CO2-emissies omlaag moeten worden gebracht. Ik vind het een ingewikkeld verhaal, want langetermijncontracten heb je over het algemeen voor tien of twintig jaar, soms wel voor dertig jaar. Dat is ook wat lng-producenten in het buitenland graag willen, want daarmee kunnen ze hun investeringen afdekken. Alleen, wij willen met zijn allen in 2035 of 2040 klimaatneutraal zijn. Dat is minder dan twintig jaar.
Wim Turkenburg, Emeritus Hoogleraar Natuurwetenschappen en samenleving, heeft onlangs gezegd dat de extreme inzet van windmolens, zonnepanelen en groene waterstof niet eens in 50% van de elektrificatie kan voorzien. Is dat wel een haalbare kaart?
Ik weet niet of het dan nog nodig is, het zou zomaar kunnen van wel. Alleen moeten we dan wel heel veel minder gas dan nu gebruiken. Als we dan bij wijze van spreken nog maar 10 procent nodig hebben van het huidige verbruik in Europa, dan hebben we natuurlijk zat aan de eigen productie in de EU en de Noorse productie, die tegen die tijd natuurlijk ook een stuk lager is. Maar het past allemaal wel. Dan hebben we heel weinig lng meer nodig. Waarom zou je dan nog langetermijncontracten voor lng afsluiten?
Maar hoe realistisch is dat scenario?
Het is vanuit de EU ook een beetje soort van dubbel: aan de ene kant moeten we langetermijncontracten gaan afsluiten en aan de andere kant moeten we in 2040 klimaatneutraal zijn. De Nederlandse regering heeft volgens mij zelfs gezegd: in 2035. Dan moet de laatste gasgestookte elektriciteitscentrale in NL verduurzaamd zijn. Die mag dus geen CO2 meer uitstoten, je mag eigenlijk zelfs geen fossiel gas meer gebruiken.
Het is de taak voor grote energiebedrijven om langetermijncontracten af te sluiten en risico’s af te dekken. Binnenkort stopt Gasterra haar activiteiten, het handelsdeel van de voormalige Gasunie. Tegenwoordig ligt die verantwoordelijkheid bij bedrijven als Vattenfall, Engie en Eneco.
Om slim in te kopen?
Niet alleen om slim in te kopen, maar ook om de continuïteit te borgen. Je wilt niet zonder zitten. Vorig jaar moesten leveranciers tegen hun afnemers zeggen: er kan een moment komen dat je wordt afgeschakeld. Wij kunnen daar niks aan doen. Dat risico is er komende winter gelukkig niet meer.
Vorig jaar verkochten sommige tuinders hun gasposities, wat doen ze nu?
De paniek op de gasmarkt is eigenlijk weg, dus iedereen is weer gewoon strategisch en tactisch aan het inkopen. Is het moment goed, dan kopen ze gas in. Het volgende probleem is, wat doe je in 2025/26 en daarna gezien de mogelijke fiscale maatregelen. Dat is na de gascrisis nog een onzekerheid die boven de sector hangt. Dat maakt het voor telers wel lastig om voor die termijn al besluiten te nemen.
Die fiscale maatregelen voor ketelgas en WKK-gas, zijn die al besloten?
Nee, nog niet. De systematiek en hoogte van de energiebelasting en de sectorheffing voor 2025 zullen wel eind dit jaar besloten moeten zijn. Er moeten nieuwe dingen voor ingeregeld worden bij de Belastingdienst, ook administratief, dat kun je niet een half jaar van tevoren doen. Ook voor ondernemers die erop moeten anticiperen is dit niet realistisch. Ik denk dat dit kabinet nog een besluit gaat nemen over 2025. Ook zullen ze nog een verhaal gaan neerleggen voor de jaren daarna. Alleen: het nieuwe kabinet heeft vanaf 2026 de beleidsruimte om andere besluiten te nemen. Ik denk dat ze daar voor 2025 nauwelijks meer invloed op kan uitoefenen.
Tekst: Mario Bentvelsen
