SIGN staat voor Stichting Innovatie Glastuinbouw Nederland en is in 1998 opgericht door LTO Nederland. Programmamanagers en out-of-the-box denkers Peter Oei en Dewi Hartkamp zetten zich in voor een vitaal, duurzaam en maatschappelijk gewaardeerd tuinbouwcluster. Dat doen ze door het initiëren van grensverleggende innovaties, waarin cross-overs met andere sectoren een rode draad vormen. Hoe kijkt SIGN naar de toekomst van de glastuinbouw?
De glastuinbouw is voortdurend in beweging. Het tempo en de richting waarin bedrijven zich ontwikkelen, hangt evenzeer af van het vrije ondernemerschap en verschuivingen in vraag en aanbod als van wet- en regelgeving, die telers soms voor gedwongen investeringen stelt. Wie niet achter de feiten aan wil lopen, doet er goed aan om vooruitblikken tot een tweede natuur te maken en vragen te stellen. Wat komt er op de sector af aan nieuwe regels en beperkingen? Waar gaat het heen met de keten? Wat zou de consument kunnen aanspreken en hoe kom ik daarmee in contact? Wat kan ik zelf doen en welke partners zouden mij kunnen helpen?
Voor programmamanager Peter Oei van SIGN zijn dergelijke vragen dagelijkse kost. De stichting is ooit gevormd om over de horizon heen te kijken en grensverleggende innovaties tot stand te brengen die de sector inspireren en in beweging brengen. Dat gebeurt vanuit thematisch ingevulde meerjarenprogramma’s, die in samenspraak met het bedrijfsleven en het ministerie van EZ worden opgesteld.
Visie en perspectief
“Wij mikken op innovaties waarmee de tuinbouw duurzame, marktgerichte oplossingen biedt voor maatschappelijke vraagstukken”, licht Oei toe. “Deze innovaties moeten perspectief bieden voor de korte termijn, maar hebben ook als kenmerk dat ze zonder onze inhoudelijke en financiële inbreng niet of nauwelijks van de grond zouden komen. Wij signaleren kansen, vertalen ze naar kansrijke concepten en dragen bij aan de ontwikkeling, pilots en de implementatie daarvan. Daar zijn binnen en buiten de sector meestal meerdere partijen bij betrokken, die wij actief benaderen en met elkaar verbinden. Wanneer het concept klaar is voor commercialisering, houdt onze betrokkenheid op.”
Door de jaren heen heeft dat een rijke schakering aan projecten opgeleverd, zoals de website van de stichting laat zien. En hoewel lang niet alle projecten en ideeën klinkende kaskrakers werden en sommige een voortijdig, roemloos einde vonden, zijn er wel degelijk successen geboekt of gaven zij op zijn minst nieuwe impulsen aan creatief ondernemerschap.
Marktinnovaties
Lange tijd konden ondernemers in de glastuinbouw zich concentreren op productieverhoging, kostprijsbeheersing en het perfectioneren van hun productiesystemen. Inmiddels wordt de bedrijfsontwikkeling evenzeer bepaald door maatschappelijke aspecten zoals emissiebeperking, volksgezondheid en een prettige leefomgeving als door de marktoriëntatie van ondernemers. In beide domeinen brengen Oei en Hartkamp nieuwe initiatieven tot stand.
“Ondernemers zien innovatie steeds nadrukkelijker als kans en niet als een noodgedwongen gevolg van maatschappelijke druk”, stelt de programmanager vast. “Dat is mooi, want vanuit een positieve en proactieve benadering kom je sneller bij oplossingen die de concurrentiepositie versterken. Het gaat erom dat ondernemers vanuit een brede kijk op markt en maatschappij kansen signaleren en deze samen met geschikte partners vertalen in aansprekende nieuwe concepten. Wij faciliteren dat proces.”
Personalised food
Voor de voedingstuinbouw ontwikkelt de stichting onder andere projecten binnen het ‘personalised’ foodprogramma ‘Speciaal voor iedereen’, opgezet met financiële steun van EZ. Deze moeten consumenten en de zorgsector er van overtuigen dat bij iedere levensfase en/of aandoening een passend dieet hoort. Er zijn concrete tools en productconcepten nodig om de consument bij de gewenste gedragsverandering te ondersteunen.
Oei: “Het is een enorme uitdaging om consumenten meer en frequenter groente te laten eten, wat om meerdere redenen wenselijk is. Denk maar aan het terugdringen van overgewicht en diabetes type 2, gezonder oud worden én gezonder aan het leven beginnen. Er lopen nu enkele projecten die gericht zijn op diabetes en op zwangere vrouwen.”
Het initiatief 9 Maanden Menu helpt zwangere vrouwen om gezonder te eten door middel van tips, recepten en concrete producten, zoals een maaltijdbox die op deze doelgroep is afgestemd. De website 9maandenmenu.nl ging medio februari live en eind februari was het initiatief aanwezig op de 9 maandenbeurs in de RAI.
Diabetes 2 krijgt aandacht via een ‘lifestyle change programma’ dat samen met Stichting Voeding Leeft en zorgverzekeraar VGZ is ontwikkeld. Foodboxprovider Kostelyck, Diabetes Vereniging Nederland en Wageningen University & Science richten zich eveneens op diabetespatiënten. Deze doelgroep omvat in Nederland bijna een miljoen mensen.
Sierteelt: Greennest
De innovatiestichting richt zich ook op de sierteeltsector met het programma ‘Waard&vol Groen’. In de Greennest Gallery in het Popinn Park in Amsterdam, opgezet met steun van onder meer Stimuflori, zijn nieuwe productconcepten te zien en te koop op het gebied van groen, openbare ruimten en interieurbeplanting. Deze variëren van betaalbare groene wanden en plantenzuilen tot de iGreen Plant Bag: een transparante rugzak met plant, die vervuilde stadslucht weer geschikt maakt om in te ademen. “Groen, gezondheid en welbevinden hangen nauw met elkaar samen”, legt Oei uit. “Dat is al lang geleden aangetoond en daar kan de sector nog heel veel mee doen.”
Greennest is een leuke proeftuin en etalage om te demonstreren wat planten kunnen betekenen voor een gezonde leef- en werkomgeving. Aan de hand van zeven thema’s (luchtreiniging, luchtbevochtiging, slimme kweeksystemen, makkelijk te onderhouden, relax: verhoogt creativiteit en verlaagt stress, akoestische verbetering en slimme ruimtebesparende systemen) laat SIGN zien welke waarden planten voor mensen hebben.
“We kunnen de consumptie van bloemen en planten stimuleren met betaalbare concepten die minder ruimte en onderhoud vergen”, aldus de innovatiespecialist. “En door deze op een slimme manier in de markt te zetten. Zo onderzoeken we momenteel of we gezamenlijke aanbestedingen voor innovatief groen kunnen organiseren voor gemeenten, scholen en zorgcentra.”
Marktgericht denken en innoveren
Welke keuzes ondernemers ook maken, voor actieve vernieuwers biedt de markt altijd kansen. Dat de producten op een schone, energiezuinige en maatschappelijk verantwoorde manier moeten worden geteeld, staat vast. Aan innovaties die deze ‘licence to produce’ veiligstellen is volgens de programmamanager geen gebrek. Lastiger is het om de gebaande paden te verlaten, contact te maken met andere sectoren en marktgerichte innovaties tot stand te brengen.
“Daar helpen wij graag bij”, zegt Oei tot besluit. “Er liggen nog legio kansen in stadslandbouw, biobased toepassingen en het ‘upcyclen’ van reststromen. Ook met inhoudsstoffen kun je onderscheidende proposities ontwikkelen. Telers met visie en lef die marktgericht denken, pakken die kansen ongetwijfeld op. Dan wordt nog beter zichtbaar dat geen enkele sector zoveel bijdraagt aan geluk en gezondheid als de tuinbouw. Dat mag de sector wat mij betreft nog meer uitdragen.”
Samenvatting
Meer dan ooit wordt de toekomst van glastuinbouwbedrijven mede bepaald door hun vermogen om duurzame, marktgerichte innovaties tot stand te brengen en samen te werken met partners in andere sectoren. Vanuit thematisch ingevulde programma’s werken bedrijfsleven en overheid samen aan het initiëren van baanbrekende innovaties die de voedingstuinbouw en sierteelt onder glas ook op langere termijn een gezond perspectief blijven bieden.
Tekst: Jan van Staalduinen. Foto’s: Negenmaandenbeurs en Jan van Staalduinen
