In de donkerste periode van het jaar maken belichtende tomatentelers dankbaar gebruik van een tweede scherm, waarover veel bedrijven inmiddels beschikken. Onder full LED is een extra, transparant doek haast onmisbaar, omdat je door het ontbreken van stralingswarmte nog minder warmte wilt kwijtraken. Ook onder hybridebelichting is het een extra instrument om de teelt goed te sturen en energie te besparen. Uitdagingen zijn er wel degelijk, omdat de vochtregulering nauw luistert.
Het is meestal een hele opgave om de scherminstellingen te vinden die een goed groeiklimaat laten samengaan met minimaal energieverlies. Een volgroeid gewas onder groeilicht verdampt immers veel en dat vocht moet je als teler links- of rechtsom afvoeren. Met geavanceerde systemen voor actieve ontvochtiging kan dat in een nagenoeg dichte kas onder gesloten schermen, maar die worden vanwege het stevige prijskaartje nog niet op grote schaal toegepast. Een tussenoplossing is het werken met schermventilatoren die relatief droge, koele lucht van boven het scherm aanzuigen.
Energiescherm of transparant zomerscherm
De meeste telers moeten het voorlopig zonder dergelijke hulpmiddelen stellen. Zij zullen het vochtoverschot moeten afvoeren via de schermen en schermkieren, door condensatie van vocht op het kasdek en door het uitwisselen van vochtige, warme kaslucht met relatief droge, koelere buitenlucht via geopende luchtramen. Tegelijkertijd moet je als teler het beschikbare daglicht zo goed mogelijk benutten.
Als alternatief voor een dicht, weinig transparant energiedoek als tweede scherm (onder het dichte verduisteringsdoek) wordt er daarom ook wel gekozen voor een transparant zomerscherm. Dat isoleert weliswaar minder goed, maar geeft net zoveel energiebesparing als een kierend gesloten energiedoek en kan in de zomer gebruikt worden bij veel instraling.
Logische volgorde
In eerste instantie wil je zoveel mogelijk vocht afvoeren door het scherm heen en via de altijd aanwezige kiertjes. Hoe dichter en beter isolerend de schermen zijn, des te minder vocht er via deze methode wordt afgevoerd. Bij deze optie is het noodzakelijk om de luchtramen iets te openen, zodat zich in de nokruimte droge lucht bevindt en er sprake is van een vochtgradiënt.
In de praktijk blijkt meestal dat er al snel aanvullende maatregelen nodig zijn. Zolang er belicht wordt en het verduisteringsdoek grotendeels dicht moet blijven, kan dat alleen door een ruime kier te trekken in het onderste scherm. Zodra het verduisteringsdoek open mag, kan de vochtige lucht doorstromen naar het bovenste deel van de kas, waar het vocht vervolgens kan condenseren tegen het dek.
Een beperkte raamopening aan zowel de luwe- als windzijde zal droge lucht toelaten en de afvoercapaciteit verhogen. Ik ben er echter voorstander van om maximaal één doek te laten kieren. Dit voorkomt dat koude droge kaslucht uit het bovenste deel van de kas direct op de koppen van de plant valt en daar bladrand veroorzaakt.
Scherm sturen op buitentemperatuur
Automatische schermregelingen zijn handig en kunnen erg effectief zijn om de juiste balans te vinden, mits de instellingen goed zijn gedefinieerd. Laat het (onderste) scherm dichtlopen op basis van de buitemperatuur, met correcties (sneller of trager) voor windsnelheid, neerslag (die maakt het dek direct kouder), uitstraling en instraling.
Wanneer het bij belichten onder gesloten schermen noodzakelijk is om een kier te trekken, doe dat dan ook. Ga voor de kierregeling uit van een vochtdeficit van 3 tot 5 gram per m³.
Begrens de schermkier op 10%. Dat komt neer op maximaal 15 tot 20 cm. Bij een grotere kier wordt er nagenoeg geen energie meer bespaard en kan het doek net zo goed (nee, zelfs beter) helemaal worden geopend.
Hommels actief houden
Zorg er altijd voor dat de hommels actief blijven, zodat de bloemen dagelijks worden bevlogen en bestoven. Daar is UV-licht voor nodig. Dit zit niet standaard in groeilampen (LED en HPS) en dit moeten we dus van de natuur hebben. Een helder scherm laat dit UV-licht deels door, maar in gevallen van een onaantrekkelijke bloem of zeer donker weer zal een helder scherm onvoldoende UV doorlaten om de hommels te activeren. Dan zal ook een transparant scherm soms enkele uren per dag open moeten blijven.
Tekst: Willem Valstar, StarGrow Consultancy, beeld: Wilma Slegers
