De aardbeienteelt verandert in rap tempo: het areaal breidt fors uit en er wordt steeds meer jaarrond geteeld. Dit alles brengt een groeiende kennisbehoefte met zich mee op een breed vlak. Niet voor niets maakt onderzoekslocatie Berry Plaza in Noord-Limburg de laatste jaren een forse groei door. En het eind is nog niet in zicht.
De onderzoeksunit is ondergebracht bij Lemmen Aardbeien in Egchel. De diverse proeven staan hier letterlijk tussen de productie-aardbeien van teler Peter Lemmen. “Delphy startte in 2014 met aardbeienonderzoek op deze locatie”, zegt Bart Jongenelen, sinds juni 2017 onderzoeker voor Berry Plaza. “Als adviesorganisatie wilden we onze kennis over de aardbeienteelt verder ontwikkelen, en daar is onderzoek voor nodig. Dit voorjaar hebben we al meer dan 1.000 m2 glas in gebruik voor proeven.”
Sector in beweging
Het onderzoek wordt uitgevoerd in opdracht van diverse toonaangevende veredelaars in de aardbeiensector waaronder Flevo Berry, Limgroup en East Malling Research. “De onderzoeksvragen bepalen we in samenspraak”, zegt Jongenelen. Juist in die intensieve samenwerking met veredelaars schuilt een belangrijke kracht. “De kennis van beide partijen wordt gebundeld, daarnaast heeft Delphy een groot netwerk. En we zetten ons ook in om kennis te verspreiden in de markt; afgelopen najaar organiseerden we een succesvolle bijeenkomst voor telers.”
Binnen de aardbeiensector is vandaag de dag veel behoefte aan kennis. Over nieuwe rassen, teeltsystemen en -strategieën, et cetera. De sector verandert enorm snel. Onder meer doordat het areaal fors toeneemt: op dit moment omvat de aardbeienteelt onder glas in ons land 400 à 450 ha.
Jongenelen: “De verwachting is dat dit areaal de komende tien jaar zal verdubbelen. De aardbeienteelt wordt bovendien steeds meer een jaarrond teelt. Dat vergt andere rassen, maar ook andere teeltstrategieën”, weet Jongenelen. Denk aan het telen onder LED in de winter, of van januari tot december telen met een doordrager. Tot voor kort was het Elsanta wat de klok sloeg, maar nu dienen zich vanuit de veredeling steeds meer nieuwe, kansrijke rassen aan. “Wil je daar het maximale rendement uithalen, dan moet je wel weten hoe je deze moet telen.”
Kant-en-klaar teeltrecept
Commercieel directeur Steven Oosterloo van Flevo Berry bevestigt dat. Vandaag de dag is een ‘teelthandleiding’ volgens hem een voorwaarde om een nieuw ras tot een succes te maken. “Tien jaar geleden waren telers bereid om zelf te investeren in het leren telen van een nieuw ras, daarbij waren de bedrijven ook minder groot.”
Dat is vandaag de dag niet meer zo. “Bij de introductie van een nieuw ras verwachten de telers een kant-en-klaar teeltrecept en een soort garantie voor een minimaal rendement. Kennis is een voorwaarde om een nieuw ras tot een succes te maken, dat besef is de laatste jaren fors gegroeid.”
Oogstbaar
Bij de veredeling van nieuwe rassen is het volgens Oosterloo belangrijk dat deze makkelijk oogstbaar zijn of zich lenen voor automatisering. Ook in de aardbeienteelt is het vinden van voldoende medewerkers namelijk één van de grootste uitdagingen richting de toekomst. “Daarnaast is de weerbaarheid van een ras cruciaal. De beschikbaarheid van gewasbeschermingsmiddelen neemt immers in rap tempo af.”
Jongenelen voegt toe dat de plantweerbaarheid niet alleen afhangt van de rassenkeuze, maar dat zaken als klimaatsturing, bemesting, hygiëne en biologische bestrijders hieraan bijdragen. “Op die manier creëer je een robuuster teeltsysteem. Op dit vlak doen wij veel onderzoek.”
Leren telen
Rassenonderzoek is één van de belangrijkste pijlers op de onderzoeklocatie in Egchel, waar tal van nieuwe rassen worden getest. “Het verschil ten opzichte van veel andere onderzoekscentra is dat wij rassen willen leren telen, en niet vergelijken”, zegt Jongenelen.
“Ons doel is om gedegen kennis op te doen over hoe een nieuw ras groeit, en hoe je hier het maximale uit kunt halen”, vertelt hij. Dat betekent vooral dat je meerdere jaren ervaring op moeten doen met een nieuw ras, en dat je moet kijken welk planttype het beste bij een ras past. “Er worden nog altijd vrij veel junidragers geteeld, maar misschien is dit niet altijd het juiste planttype. Daar kijken we steeds meer naar.”
Doordragers
Volgens de onderzoeker zijn de afgelopen jaren flinke stappen voorwaarts gezet, in het rassenpalet voor aardbei. “Twee rassen vervullen hierin een belangrijke rol. Sonsation is een goed smakende aardbei, die goed bestand is tegen Phytophthora en bij warme nachten beter haar vruchtmaat houdt. Limalexia is een sterk ras, heeft een flinke groeikracht en goede productiviteit. Wat de smaak en eigenschappen betreft komt dit ras dichter in de buurt van Elsanta.”
Op dit moment lopen onder meer onderzoeken om te kijken of de rassen Sonsation en het ras Limalexia geschikt zijn voor de doorteelt. De eerste bevindingen zijn wat dit betreft positief. Ook wordt uitgebreid onderzocht hoe vier nieuwe rassen van East Malling Research reageren op variatie in stekdatum, bemesting, et cetera.
“Daarnaast voeren we breed onderzoek uit naar doordragers: hoe kun je de bloemaanleg sturen, de plant in balans houden en een gelijkmatige oogst creëren. Over junidragers is al heel veel bekend, maar qua doordragers is er nog een heleboel te leren.”
Nieuwe locatie
Jongenelen geeft toe dat de grenzen van de huidige locatie inmiddels zijn bereikt. Zowel wat betreft het aantal vierkante meters als de onderzoeksmogelijkheden. “Hightech-onderzoek – bijvoorbeeld naar de teelt van doordragers onder LED – is hier niet mogelijk, doordat we opereren binnen een productiebedrijf en er geen aparte afdelingen zijn. Dat gebeurt nu in het Improvement Centre in Bleiswijk. Vanaf januari 2021 wordt al ons aardbeienonderzoek gebundeld op een nieuwe onderzoeklocatie voor zachtfruit in Horst. Hier krijgen we de beschikking over verschillende teeltsystemen en afzonderlijke afdelingen, en kunnen we zowel low-, mid- als hightech onderzoek uitzoeken. Dat stelt ons nog beter in staat om te voldoen aan de kennisbehoefte vanuit de sector.”
Aardbeienteler Peter Lemmen: ‘Berry Plaza versterkt onze eigen bedrijfsvoering’
Aardbeienteler Peter Lemmen stelt zijn bedrijf al zes jaar lang beschikbaar voor het onderzoek van Delphy. “We deden al jarenlang rassenproeven in eigen beheer, om zo de teelt naar een hoger plan te tillen. Maar die bleken niet altijd even goed te combineren met de dagelijkse gang van zaken. Toen de vraag kwam of ze hier onderzoek mochten uitvoeren, stemde ik meteen toe.”
Hoewel het soms wel eens botst met de bedrijfsvoering, heeft de aardbeiteler er zeker ook voordeel van. “Je bent als eerste op de hoogte van nieuwe resultaten uit het onderzoek, ook overleg ik veelvuldig met Bart en zijn collega’s. Op die manier versterkt het praktijkonderzoek onze bedrijfsvoering.”
Lemmen teelt de rassen Elsanta, Favori, Sonsation en Limalexia en breidde zijn bedrijf onlangs met 3,5 ha uit. Hiermee komt het totale areaal op 8 ha: 1,5 ha kas, 1,5 ha trayveld en 5 ha stellingenteelt. “Arbeid is zonder twijfel de grootste uitdaging richting de toekomst. Het wordt steeds moeilijker om mensen te vinden. Een goede oogstbaarheid is daarom één van de belangrijkste criteria voor een nieuw ras.”
Tekst en beeld: Ank van Lier