Enkele jaren geleden stuurde tomatenteler Eric Vereijken al zijn teeltmanagers naar een cursus Het Nieuwe Telen. Die teeltfilosofie is nu stevig geworteld in het bedrijf. Autonoom telen volgens deze filosofie is de volgende stap. De eerste locatie doet daar nu ervaring mee op en dat bevalt. De teelt verloopt zelfs beter dan wanneer deze handmatig was aangestuurd, volgens teeltmanager Stefan Biemans.

Hoog in de kas van locatie Someren 1 hangen twee camera’s boven het gewas. Het zijn geen doorsnee camera’s, maar gevoelige sensoren. Een ervan is een warmtebeeldcamera die thermografische beelden maakt van de situatie boven het gewas. Ook meet het apparaat de temperatuur van de plantenkop en de hoogste bloemtrossen. De andere sensor is een draadloze netto stralingsmeter van Sigrow, die het verschil tussen in- en uitstraling meet. Die informatie is nodig om te bepalen wanneer het scherm open of dicht moet.
Verder naar beneden, in hetzelfde paadje, wordt ook druk gemeten. Twee planten zijn voorzien van een stengelmeter, waarmee de diameter van de stengel en de plantsapstroom gemeten wordt. Daarmee kan de teler zien hoeveel water de plant opneemt. Dan is er nog een weegschaal waarmee een substraatmat wordt gewogen. Hiermee wordt het gewicht en de verzadiging van de mat gemeten, op basis waarvan de irrigatiebehoefte is af te stellen. Verder zijn er een PAR-meter en een meetbox boven het scherm om de verschillen in RV boven en onder in de kas vast stellen.
“De drukte aan sensoren is er niet voor niets. Hier in dit pad ergens in het midden van de kas verzamelen we de data die nodig zijn om de teelt autonoom aan te sturen. We hebben alle sensoren geconcentreerd in hetzelfde pad, rond de meetbox”, legt Stefan Biemans uit.

Logische ontwikkeling

De jonge teeltmanager runt locatie Someren 1 met een oppervlakte van 7 ha. Dit is een van de zes vestigingen van Vereijken Kwekerijen. In totaal teelt het Brabantse bedrijf 50 ha trostomaten van het merk Tasty Tom, binnenkort komt er een zevende locatie bij. Toen Vereijken het plan opvatte om een autonome teelt in de praktijk te brengen, stak Biemans enthousiast zijn hand op.
“Jongeren zijn sneller met data en computers. Het komt ook doordat ze minder groene ervaring hebben waar ze op kunnen leunen. Oudere telers geven het stuur minder makkelijk uit handen”, constateertbedrijfseigenaar Eric Vereijken. Hij stelt dat de autonome teelt een logische ontwikkeling is. “Er zijn nu zoveel parameters die je kunt verzamelen, dat je als mens moeilijk meer een goede analyse kunt maken. Het wordt te complex, daarom helpt de computer.”

Nieuwe ontwikkelingen

Het Brabantse bedrijf staat altijd open voor de nieuwste ontwikkelingen en probeert die snel, maar met beleid te implementeren in de bedrijfsvoering. Telen op basis van Het Nieuwe Telen (Plant Empowerment) is inmiddels ingeburgerd. Toen deze cursus kwam, stuurde het bedrijf alle tien teeltmanagers erheen. Vereijken vond dat logisch: “Iedereen krijgt dan dezelfde kennis en filosofie mee en daardoor ontstaan er geen discussies.”
Vereijken levert jaarrond trostomaten vanuit belichte en onbelichte teelt. Binnenkort telt het bedrijf vijftien afdelingen, waarvan de eerste teelt start in juli en de laatste eind december. Om met zoveel verschillende teelten elke week op de gewenste productie uit te komen, is veel afstemming nodig. Vereijken: “Al die teelten leveren verschillende data op. Die willen we graag vergelijken binnen het team met teeltmanagers. Zo leren ze van elkaar en houden elkaar scherp.”
Om de productie af te stemmen op de markt maakt Vereijken jaarlijks met de verkooporganisatie Tasty Tom een teeltprogramma. “We bepalen de teeltstrategie met behulp van Strategy Manager van LetsGrow, aan de hand van drie parameters: de energie-inkoop, de arbeidsplanning en verkoopprognoses.”

Koers bepalen

De teelt op locatie Someren 1 is begin juli gestart en wordt in belangrijke mate autonoom aangestuurd. “Ik heb de computerinstellingen sindsdien pas twee keer aangepast”, zegt Biemans. “We telen hier niet anders dan op de andere locaties, maar in plaats van zelf aan de knoppen te draaien, bijvoorbeeld om een bepaalde RV na te streven, bepaalt de computer nu zelf wat daarvoor nodig is.”
De computer mag de koers bepalen bij de regeling van de luchtvochtigheid en de temperatuur. “Dat zijn de belangrijkste variabelen. Er is ook nog een programma voor intelligente belichting, dat gebruiken we nog niet, want daarin zijn voor ons de energieprijzen leidend”, zegt de teeltmanager.
Voor de regulering van de gewenste luchtvochtigheid heeft Biemans vooraf de gewenste minimum en maximumwaarden ingesteld. “De computer zorgt dat we binnen die waarden blijven, en stuurt de luchtramen en het scherm open en dicht zover het nodig is. Het werkt goed. Tenzij de buitenomstandigheden te vochtig zijn, maar dan red je het handmatig ook niet.”

Temperatuurregeling

Voor de temperatuurregeling baseert de computer zich op de ‘RTR’, de straling-temperatuurverhouding. “De computer weet hoeveel licht het gewas heeft gehad op een dag en daar zoekt hij de juiste etmaaltemperatuur bij. ’s Nachts stuurt het programma bij om de temperatuur te halen. Het streven is om dit dagelijks te doen, maar er is een uitloop om dit over drie etmalen te corrigeren”, legt Biemans uit.
Meestal is dit haalbaar, ook omdat het programma vooraf al de ideale temperatuurlijn uitstippelt op basis van de weersvoorspelling. “Alleen bij grote weersovergangen en extremen lukt het nog niet goed. Zoals situaties met veel te hoge nachttemperaturen of donkere dagen”, aldus Vereijken.
Biemans vindt het een teelttechnische vooruitgang. “De computer rekent continu door of de instellingen nog juist zijn. Zelf zie je het pas ’s ochtends vroeg of je te hoog of te laag zat met de temperatuurinstelling. Dankzij de algoritmes draai je altijd de goede etmalen die bij de hoeveelheid licht passen.”

Vertrouwen

Het tomatenbedrijf vindt de resultaten al veelbelovend en werkt toe naar uitbreiding door het hele bedrijf. Alle locaties met hetzelfde merk klimaatcomputer gaan over op de IIVO en worden zo ingericht voor autonoom telen.
De grootste hindernis voor deze werkwijze is de mens zelf, vindt Vereijken. “Het is de kunst de instellingen uit handen te geven.” Biemans heeft dat proces al anderhalf jaar doorlopen. “In het begin vond ik dat nog lastig. Je wilt eerst zien wat er gebeurt. Als je ziet dat de computer steeds de goede berekeningen maakt, krijg je vanzelf vertrouwen. Daarna blijf je de vinger aan de pols houden”
Inmiddels vinden ze dat het met de intelligente algoritmes beter gaat dan zonder. Vereijken: “Een teler handelt niet altijd exact hetzelfde, wanneer hij tien keer voor dezelfde situatie staat. Hij maakt weleens een andere afweging of vergeet een aspect, heel menselijk. Dat is eigenlijk niet acceptabel, want voor de plant is maar een manier de beste. De computer is daarin wel consequent.”

Tekst: Koen van Wijk, beeld: Marcel Otterspeer