Niemand had ooit gedacht dat zoiets in Nederland kon gebeuren: ijsballen zo groot als mannenvuisten die door alles heen slaan. De uitzonderlijke zware supercel die Someren en omstreken trof, is een keerpunt. Verzekeringen, leveringscontracten, noodfonds; alles moet opnieuw tegen het licht worden gehouden. “Weerkundigen verwachten dat zulke calamiteiten vaker gaan voorkomen.”
Het ligt niet voor de hand om je te verzekeren tegen situaties die zich eigenlijk nooit voordoen. Boeren, tuinders, verzekeringstussenpersonen en verzekeraars waren daarom niet voorbereid op wat in juni rond Someren is gebeurd. “Bewustwording is dan ook het startpunt om hier in het vervolg anders mee om te gaan. Kennelijk kan zoiets dus wel in Nederland voorkomen. Weather Impact (het internationale bedrijf van tv-weerman Gerrit Hiemstra) geeft aan dat er de afgelopen vijf jaar een duidelijke toename is geweest van weersextremen en voorspelt dat het vaker gaat gebeuren”, zegt Rico Ligtvoet, jurist bij ZLTO en spreker op het seminar over weersextremen tijdens Tuinbouw Relatiedagen Venray. “Een aantal bedrijven dat vóór de storm financieel gezond was, staat op omvallen. Dat kan niet de bedoeling zijn.”
Juridische problemen
Daarom woedt er nu een juridische strijd over kleine lettertjes in de polis, die voor sommige bedrijven het verschil uitmaken tussen voortbestaan en bedrijfsbeëindiging. Het gaat om een kleine groep bedrijven, maar deze supercel (het zwaarste type onweersbui) zou elke boer en tuinder tot actie moeten aanzetten, benadrukt Ligtvoet: “Veel ondernemers hadden verwacht dat ze verzekerd waren, maar bleken dat toch niet te zijn. Het is hun eigen verantwoordelijkheid daarop te letten, maar de verzekeringstussenpersoon heeft ook een zorgplicht. Er is soms echt sprake van verwijtbare omissies. Een voorbeeld is dat hagelschade een aantal jaren geleden is losgeknipt van brand- en stormschade, zogenaamd op verzoek van de land- en tuinbouw. Onze leden zeggen nu dat de informatie daarover te gebrekkig is geweest. Iedereen zou opnieuw aan tafel moeten met zijn tussenpersoon.”
De grootste juridische problemen over de ramp van afgelopen juni liggen bij veehouders en vollegrondstelers, niet zozeer bij glastuinders. Staatssecretaris van Dam heeft aangegeven dat de overheid niet bij zal springen. Dat is in lijn met de opstelling die de overheid al 25 jaar hanteert. Ze wil dat de sector het zelf regelt en heeft bijgedragen aan de opzet van een brede weersverzekering. Die functioneert echter nauwelijks. “Daar zijn duidelijke redenen voor: de premies zijn te hoog, het eigen risico ook en het verzekerde bedrag is juist te laag. Aanpassing van de brede weersverzekering staat nu hoog op de agenda. Het moet weer echt een verzekering voor de boer en tuinder worden”, zegt de jurist.
Getroffen en wat nu?
Als het bedrijf schade oploopt door extreem weer is het zaak zo snel mogelijk contact op te nemen met de tussenpersoon. De expert van de verzekering moet de schade vaststellen; als daar onenigheid over is, kan een onafhankelijke taxateur mede een rol spelen. In de eerste paniek zijn mensen vaak geneigd meteen de handen uit de mouwen te steken, maar dat hoeft niet de meest verstandige reactie te zijn. “Ga nooit een kas in die zwaar is getroffen, het is levensgevaarlijk”, waarschuwt Daan van Empel, tuinbouwspecialist bij ZLTO. “Zorg eerst voor veiligheid, ook voor het personeel. Vervolgens is vaststellen van de schade aan de orde. De tuinder kan heel goed inschatten of het gewas nog te redden is, maar de verzekeraar moet dat bepalen. Daarna komt het plan van aanpak om de schade te herstellen, waarbij veiligheid ook weer het eerste uitgangspunt is.”
Hij waarschuwt dat de ondernemer verantwoordelijk is voor de veiligheid van iedereen die op het bedrijf komt, ook van ingehuurde krachten. Bij voorbereid zijn, hoort inzicht in alle glasmaten op het bedrijf en op voorraad hebben van een noodvoorraad, ook van alle maten.
Leveringscontracten
Beide ZLTO’ers zien dat in contracten met afnemers en toeleveranciers in het algemeen geen rekening is gehouden met zulke rampen. “Betrek je relaties tijdig bij de situatie”, zegt Van Empel. “Licht ze eerst in en ga later pas iets regelen.”
De jurist verwacht dat in de toekomst leveringscontracten uitgebreider worden: “Mensen gaan zich zakelijker opstellen. Er gebeurt nog steeds veel in goed vertrouwen, bijvoorbeeld onderlinge handel tussen boomkwekers, maar bedenk wel dat je alleen terug kunt vallen op wettelijke bepalingen als er niets is geregeld in een contract. En die zijn vaak niet toegesneden op de situatie. In sommige gevallen vindt er nu mediation plaats via de ZLTO.”
Waarschuwing
Een stagiair van de organisatie maakt momenteel een draaiboek voor de glastuinbouw waarin staat wat er in de eerste uren moet gebeuren en wat naderhand. LTO maakt een draaiboek voor de eigen organisatie waarin staat wat de organisatie aan ondersteuning kan bieden. Verder vindt er volop overleg plaats tussen bedrijfsleven, verzekeraars en overheid. “We proberen toch een noodfonds op te tuigen. Dit moet niet nog een keer gebeuren”, besluit Ligtvoet.
Nog een waarschuwing van zijn tuinbouwcollega: “Er zijn partijen in de markt die een slaatje willen slaan uit zulke situaties. Ze bieden aan om alles heel snel te herstellen. Maar belangrijker is dat het net zo goed wordt als het was, anders krijg je naderhand weer problemen. De verzekeraar wil wel eens pushen dat bijvoorbeeld een kas weer zo snel mogelijk dicht moet liggen. Maar soms is rust beter dan snelheid.”
Goud waard
Bejafleur in het Gelderse Huissen is twee keer getroffen door extreem weer. In januari 2014 drukte een windhoos één van de kassen helemaal plat; anderhalf jaar later sneuvelden meer dan duizend ruiten door de hagel.
Eigenaar Bart Beijer krijgt het wel eens benauwd als de rode vlekken op Buienradar.nl over zijn bedrijf dreigen te trekken, maar heeft beide calamiteiten goed doorstaan. “Ondanks alle tegenslagen kennen we een enorme groei”, vertelt hij. Hij heeft één gouden tip voor collega’s: “Het is belangrijk dat je een goede verzekeringsman hebt en dat je precies weet wat er in je polis staat. Wij hebben al heel lang dezelfde tussenpersoon en hij is de reden dat we bij onze verzekering blijven. Zo iemand is veel belangrijker dan bij welke maatschappij je zit.”
Transparantie
Op een aantal momenten is de tussenpersoon van groot belang geweest. “Hagelschade kun je op zich zelf wel regelen, maar als je kas plat gaat, komt er heel veel op je af. Dan is steeds ruggespraak nodig, want de verzekering moet alles goedkeuren wat je doet”, vertelt de teler.
Net zo belangrijk was dat hij voordat er iets aan de hand was, alles heeft doorgesproken met de tussenpersoon en in gezamenlijk overleg na de windhoos de dekking heeft aangepast. “Toen de kas plat ging, hadden we een half miljoen aan gewasschade. Daarvan was 70% gedekt; dan heb je de kostprijs terug, maar niet je marge. Vervolgens hebben we de dekking voor de gewasschade iets opgetrokken. De tweede keer hadden we minder schade, maar werd het wel beter vergoed. Het glasherstel na de hagel was enorm veel werk. Gelukkig waren we niet per meter verzekerd, zoals veel collega’s in de buurt, maar voor de arbeidsuren. Ook dat was een kwestie van vooraf alles goed doorspreken. Transparantie over wat wel en niet verzekerd is, is van groot belang.”
Laagdrempelig
“De meerwaarde van Tuinbouw Relatiedagen ligt in laagdrempelig samen in gesprek gaan over actuele onderwerpen binnen de sector, daarvan leren en dit alles gebruiken om zowel het eigen bedrijf als de sector beter te maken”, dat zegt Rico Ligtvoet van ZLTO over de beurs in Venray.
Samenvatting
Extreem weer met kans op grote schades neemt toe volgens meteorologen. Niemand was voorbereid op een ijsballenstorm, zoals die in juni rond Someren plaatsvond. Het doet een appel op ondernemers, verzekeraars en belangenorganisaties om juridische strijd na de calamiteit te voorkomen. Iedereen zou moeten bekijken of preventie en verzekering nog wel zijn toegesneden op de nieuwe situatie.
Tekst: Tijs Kierkels. Foto’s: Gert Jansen en Wilma Slegers.
