Je zou denken dat met de bouw van steeds sterkere kassen de gevolgen door stormen, windhozen of hagel minder heftig zijn dan pakweg dertig jaar geleden. Het tegendeel is waar. John Berghman ondervindt dagelijks dat ondernemers onderschatten hoe complex de wereld van de kassenbouw is. Bij calamiteiten staat er de volgende dag geen bataljon beglazers klaar om het dek te repareren. Dus kun je maar beter de allerbeste voorzorgsmaatregelen nemen.
Ze zijn niet aan te slepen. Reparatiesets om een gesneuvelde dekruit tijdelijk van binnenuit te vervangen. De korte, maar hevige storm die in januari over Nederland raasde heeft veel ondernemers tot actie aangezet. Heb ik mijn zaken op orde? Heb ik voldoende preventieve maatregelen genomen? Moet ik mijn voorraad aanvullen?
John Berghman van Batist Kassenbouw ziet de bestellingen binnen stromen. De medewerkers in de werkplaats zijn nu volop bezig om de sets op maat te maken. Op voorraad staan ze niet, want ieder bedrijf heeft een eigen glasmaat. Iedereen moet dus netjes zijn beurt afwachten. “Ik maak me zorgen over het opvangen van calamiteiten”, legt hij uit, “Met een goede voorbereiding kunnen we rampen zoals stormen en hozen goed opvangen, maar niet iedereen doet dat even goed.”
Grote variatie kassen
Na de grote storm van 1990, die glastuinbouwbedrijven in heel Nederland trof, zijn de NEN-normen voor de tuinbouwkassen sterk aangescherpt. Kassen kunnen tegenwoordig een flinke storm doorstaan. Parallel hieraan voltrok zich de ontwikkeling naar hogere kassen met een betere lichtopbrengst. Om die kassen te kunnen bouwen en te repareren moesten onderaannemers investeren in een goed machinepark, veiligheid op de bouwplaats en hun werkwijze drastisch aanpassen. Bovendien was het verbeteren van de arbeidsomstandigheden onvermijdelijk.
Ruim vijfentwintig jaar geleden is daarom de Nederlandse Vereniging van Onderaannemers in de Kassenbouw (NVOK) opgericht. Berghman is vanaf de oprichting secretaris van deze belangenvereniging. “We zagen dat de kassen door hun slechte bereikbaarheid, de toenemende kolomhoogte en de grotere glasmaten moeilijker zijn te repareren. Overleg en samenwerking was daarom hard nodig”, legt hij uit.
De NVOK is aangesloten bij de stichting Collectief Schadebeperking Glastuinbouw (CSG). Het CSG richt zich vooral op schadepreventie, benadrukt het belang van een database van de projecten en wijst ondernemers er op dat zij glas op voorraad houden en promoot de aanschaf van reparatiesets. Vanuit beide disciplines vraagt hij meer aandacht voor het opvangen van calamiteiten.
Tekort aan capaciteit
“Vooropgesteld, bij het herstellen van schade komen we eigenlijk altijd handen te kort. Dat is van alle tijden. Je zoekt snel ervaren mensen bij elkaar en dat is niet altijd even makkelijk”, gaat hij door. “Maar op dit moment hebben we zelfs te maken met een ernstig tekort aan capaciteit.”
Berghman schetst de hedendaagse situatie in de kassenbouw. Tot 2008-2009 waren kassenbouwbedrijven voornamelijk actief in Nederland. Door gebrek aan binnenlandse opdrachten als gevolg van de tuinbouwcrisis en de toename van export zijn bedrijven steeds vaker uitgeweken naar het buitenland. Hun personeel waaierde uit over de hele wereld of verliet de tuinbouw. Ook zijn bedrijven gestopt of samen gegaan. Het aantal leden van de NVOK is daardoor gehalveerd. Naar schatting is direct na de crisis slechts 10% van de bouwcapaciteit in Nederland overgebleven.
Door de goede resultaten van de afgelopen drie jaar maakt de glastuinbouw een inhaalslag. De broodnodige vervanging van kassen is weer op gang gekomen, evenals de ontwikkeling van omvangrijke nieuwbouwprojecten. Juist de omvang van megaprojecten en hun strakke tijdsplanning legt een grote druk op de kassenbouwers.
Kwetsbare situatie
“Niet iedereen realiseert zich hoe kwetsbaar deze situatie is, tot het moment waarop schade ontstaat. We merken dat ondernemers verwachten dat wij snel met herstel kunnen beginnen, maar dat is niet altijd zo. Bovendien zijn we erg afhankelijk van de levertijd van gehard glas.
Bij schade moet een kas zo snel mogelijk dicht. Dat staat buiten kijf. Maar het kan weken duren voordat de laatste schade is hersteld. De reparatiesets vormen dan een tussenoplossing. Met de kunststof platen is het mogelijk om zelfs de grootste dekruiten tijdelijk te vervangen.
Advies verzekeraars
De sets zijn eenvoudig te plaatsen en zo gemaakt dat niemand het dek op hoeft om gevaarlijke kapriolen uit te halen. Ze zijn van binnenuit te monteren. Het advies van verzekeraars is om zo’n vijf tot tien reparatiesets per hectare op voorraad te houden. Dat lang niet iedereen voldoende sets op voorraad heeft valt af te lezen uit het aantal bestellingen dat het bedrijf momenteel verwerkt.
De echte herstelwerkzaamheden worden vervolgens later uitgevoerd door professionals. In 2010 is door het bedrijf Glass Handling Technic (GHT) een repair shuttle ontwikkeld, die nationaal en internationaal in de prijzen viel. Veel grotere tuinbouwbedrijven schaffen zo’n shuttle aan die over het kasdek rijdt. Hierdoor is het repareren van het kasdek een stuk veiliger geworden. De beglazers zijn gezekerd en kunnen met behulp van een kraan en zuignappen grote dekruiten vervangen. Ook hiervoor geldt dat geen shuttle gelijk is, want deze is op maat gemaakt voor ieder kastype.
Glas op voorraad
Over glasvoorraden is ook nog niet het laatste woord gevallen. Verzekeraars hameren er bij hun klanten op om voldoende glas op voorraad te houden. Daardoor ben je minder afhankelijk van levertijden. Bovendien is glas niet zomaar uit een depot te halen of bij de buurman, vanwege de grote variatie in glassoorten en maten.
Berghman ziet in de praktijk dat grote, goed georganiseerde tuinbouwbedrijven voldoende glas op voorraad houden. Dit doen ze soms alleen of samen met collega’s. “Toch gebeurt dat lang niet overal”, weet hij. “Nog heel vaak merken wij dat klanten echt klem zitten, omdat hun voorraad niet passend is. Het gaat dan om bedrijven die – soms door omstandigheden – onvoldoende aandacht besteden aan risicomanagement.” Als het in die gevallen misgaat, dan kan zelfs de continuïteit van de onderneming gevaar lopen. Preventief denken is dus noodzakelijk.
APK keuring voor kassen
Preventie is de beste remedie om schade te beperken. Kassen die goed zijn onderhouden lopen minder schade op, weet Berghman. Kassen met glasbreuk zijn kwetsbaar. “Het CSG pleit daarom voor een periodieke APK keuring van kassen, zodat we zeker weten dat ze geen breuk op het dek hebben en in goede conditie verkeren. Het onderhoud van de kassen moet vervolgens worden getoetst.” Zo’n systeem werkt vooral als de teler daar ook een voordeel van heeft, bijvoorbeeld door een korting op de verzekeringspremie.
Zorgen om klimaat
Afgelopen jaar hebben we twee lokale stormen achter elkaar gehad. Het lijkt erop dat het aantal stormen toeneemt door de klimaatsveranderingen. “Daar hebben wij als bouwbedrijven zorgen om. Het blijft nodig om nauw in contact te blijven met tuinbouwondernemers, want soms weten we niet wat er over en weer leeft. Het blijft belangrijk om elkaar te informeren en dat steeds weer te herhalen.”
Neem nu de laatste storm, zegt Berghman tot besluit. “Sommige telers hielden het scherm dicht om de warmte binnen te houden, terwijl het advies van de verzekeraars is om het scherm op pakket te houden. Zo beschadigt het niet en is de scherminstallatie na de storm nog te gebruiken om gewasschade door kou te beperken. Van dat soort dingen dus.”
Samenvatting
John Berghman wijst tuinbouwondernemers op preventieve maatregelen om stormschade te voorkomen of beperken. Door de vele glasmaten, levertijden op glas en beperkte capaciteit om kassen te herstellen, kunnen wachttijden oplopen. Hij adviseert om de glasvoorraad op orde te houden, evenals voldoende reparatiesets. Een APK keuring van kassen kan volgens hem veel leed besparen.
Tekst: Pieternel van Velden. Foto: Studio G.J. Vlekke.
