Van Adrichem Kwekerijen bouwt in Westdorpe een derde kas voor de teelt van grove trostomaten van 7,2 ha. De kas is vrijwel een kopie van de tweede kas uit 2016, met één groot verschil: voor het eerst komen er luchtbehandelingskasten in, waarmee de kaslucht kan worden ontvochtigd. Teler en mede-eigenaar Sjoerd van Adrichem vertelt welke technische keuzes zijn gemaakt en hoe de samenwerking met de bouwpartners verloopt.
Van Adrichem Kwekerijen breidt flink uit dit jaar: enerzijds door de fusie met Van Marrewijk Tomaten in Dinteloord (ruim 19 ha trostomaten), anderzijds door de nieuwbouw in Westdorpe. Daar staat nu 19,5 ha trostomaten, in twee kassen, een uit 2013 (fase 1) en een uit 2016 (fase 2). Sinds vorig jaar wordt gebouwd aan de laatste uitbreiding (fase 3) met 7,2 ha, aan de rand van het tuinbouwgebied. Eind november zullen daar de eerste tomaten (onbelicht) worden geplant.
Schaalvoordelen
“Deze bouw in Westdorpe stond al heel lang op de planning, de grond was al van ons vanaf 2013. In 2016 hebben we de eerste uitbreiding hier in Westdorpe gedaan, daarna was het eigenlijk: wanneer kunnen we die derde kas bouwen. De eerste paar jaar stond ons middenkader nog niet goed genoeg om uit te kunnen breiden. Nu is het een hecht team, waarvan we zeker weten dat ze deze extra uitdaging aankunnen. Ook was de markt er niet naar om eerder uit te breiden. Afgelopen jaar dachten we: wat staat ons nu nog in de weg? We gaan meer van hetzelfde telen en verwachten te kunnen profiteren van die schaalvergroting. ‘Operational Excellence’ heet dat in goed Nederlands”, grapt Sjoerd van Adrichem.
De bouw is vorig jaar in december gestart. In tegenstelling tot fase 1 en 2 zijn er nu vier maanden beschikbaar om de kas helemaal in te richten. In de twee voorgaande bouwfases was daar slechts 1,5 maand voor. Van Adrichem zit er ontspannen bij. “Wij doen zelf de bouwbegeleiding, maar hebben wel een adviesbureau in de arm genomen. Dat begeleidt de aankoopgesprekken. Het is wel arbeidsintensief, die bouwbegeleiding, maar we hebben een hele ruime bouwperiode en hoeven pas eind november te planten. We hebben dus een heel jaar om de kas te bouwen.”
Diffuus glas
De kas is gekocht bij Havecon en wordt gebouwd door Voorwinden. Havecon heeft ook de eerste twee kassen gebouwd. Andere kassenbouwers zijn wel uitgenodigd, maar deze kassenbouwer had volgens de teler de beste papieren.
De nieuwbouw is vrijwel identiek aan bouwfase 2, met dezelfde kolomhoogte (6,5 meter) en tralie-afmetingen (12 meter). Er komt diffuus glas in, met dezelfde hazefactor (50%). De eerste kas uit 2013 had een haze van 25%, kas 2 heeft 50% haze en kas 3 krijgt ook 50% haze, maar geen coating. “Het is Chinees glas met een etsing. Het grootste verschil tussen fase 2 en 3 is dat we in de nieuwe kas luchtontvochtiging gaan toepassen.”
Ontvochtiging
De ontvochtigingsinstallatie wordt geleverd door Technokas en bestaat uit luchtbehandelingskasten (LBK’s) in de gevels en boven het betonpad. De keuze voor deze leverancier − er zijn immers meerdere systemen op de markt − is geïnspireerd door een collega-teler: “Schenkeveld heeft drie jaar geleden in Rijsenhout de eerste kas gebouwd met dit ontvochtigingssyteem. Wij hebben dezelfde teeltvoorlichter. Die was daar heel enthousiast over. Direct het jaar daarop hebben ze nog een kas met dat systeem laten bouwen en daarna de twee andere kassen ermee uitgerust, in totaal 44 ha. Dat zegt wel iets. Afgelopen winter zijn we daar gaan kijken, maar ook bij andere nieuwbouwprojecten.”
Ontvochtigen van kaslucht gebeurt vooral om energie te besparen, de kwaliteit van het klimaat te verbeteren en om de productie te verhogen, zegt Van Adrichem. “Maar voor de energiebesparing in Westdorpe hoeven wij het niet te doen, omdat wij hier draaien op de restwarmte van Yara Sluiskil. Maar wellicht dat het op termijn wel interessant gaat worden. Zodat je met dezelfde warmte − wij nemen een vaste hoeveelheid per jaar af − meer hectares kunt verwarmen.”
Heel gelijkmatig klimaat
Het ontvochtigingssysteem is relatief duur: “Ja, in aanschaf wel, maar je hoeft een aantal andere uitgaves niet te doen. Je hebt geen extra ventilatoren meer nodig die je normaal in een traditionele kas wel hebt. Dat scheelt al bijna eenderde in de kosten. Je hebt vervolgens minder stroomverbruik, dat ga je ook nog terugverdienen.”
De LBK’s komen deels boven het middenpad te hangen (met een luchtinlaat door het dek) en deels in de gevels (met een luchtinlaat door de gevel), omdat de kas hier vanwege een waterbassin smaller is. Warmte terugwinnen doet het systeem niet, wel buitenlucht aanzuigen en opwarmen tot de kasluchttemperatuur en via de slurven gelijkmatig uitblazen. “Dat creëert een lichte overdruk in de kas, wat resulteert in − zo blijkt uit ervaringen van anderen − een heel gelijkmatig klimaat. Met natuurlijke ventilatie of een gesloten kas in de winter krijg je altijd een bepaalde warmtetrek. Dat resulteert in warmere en koelere hoeken, waar je eigenlijk vrij weinig aan kunt doen.”
Scherminstallatie met LBK in dek
Gekozen is voor een dubbele scherminstallatie met een Luxous 1147 doek en de veerblokken van PDI, waarmee een constante perfecte sluiting en een minimale pakketvorming mogelijk is. De scherminstallaties zijn gemonteerd tegen de boven- en onderkant van de tralieligger. Daaronder komen de slurven van de LBK’s.
Volgens Jeroen de Jonge van PDI wordt gezorgd voor een naadloze aansluiting tussen de ontvochtigers boven het betonpad en beide energieschermen. “Daarvoor werken wij nauw samen met Technokas. De hele trekdraadpositionering is aangepast aan de LBK’s. Een gevel-LBK of een nok-LBK werkt eigenlijk hetzelfde, alleen is een dek-LBK qua schermintegratie voor dit project veel ingewikkelder. Daarom is dat van tevoren afgestemd met de leverancier, zodat er geen kouval kan optreden tussen de LBK’s en onze scherminstallatie.”
Sturen op vochtdeficit
De klimaatcomputer moet die LBK’s straks gaan aansturen. Nu gebruikt Van Adrichem nog een Hoogendoorn iSii, maar die wordt binnenkort ingeruild voor een IIVO. “Die LBK’s gebruiken zoveel rekenkracht van je klimaatcomputer, dat gaat met de iSii gewoon niet lukken. De IIVO bestaat al een jaar of vier, en was in het begin nog een betaversie, maar daar hebben we al ervaring mee op gedaan. We willen gaan sturen op vochtdeficit. Ook willen wij een stralingsmeter in de kas ophangen en weten wat de planttemperatuur is. Nu meten we dat nog niet.”
Van Adrichem verwacht met de LBK’s ongeveer 10% op energie te besparen. “Maar die kun je alleen maar halen in de wintermaanden. We hoeven dan minder te kieren en te luchten, dat is het idee. Voor de rest zien wij het vooral als een middel om het klimaat te verbeteren.”
Tekst en beeld: Mario Bentvelsen
