Gezond water is voor Mark Keulen van zaadproductiebedrijf SeedCare letterlijk van levensbelang. Sinds vijf jaar heeft hij een bioreactor op zijn bedrijf staan, die zorgt voor schoon water met goede bacteriën, waardoor hij een weerbaardere plant krijgt. “Goed uitgangswater is ontzettend belangrijk.”
Hij trekt een laatje open. Er liggen enkele lichtblauwe zakken in. Hij maakt er een open en laat de inhoud zien. Roze korreltjes ‘aardbeienzaad’, wijst eigenaar Mark Keulen. Een ander laatje. Naast gedroogde knoppen ligt kastanjekleurig poeder. “Dat is het geoogste zaad van onze begonia’s. Als je nagaat dat we per gram betaald worden, snap je wel hoe belangrijk de ouderlijnen voor onze hybride zaadproducties zijn.” Tegelijkertijd zijn de ouderlijnen ook de zwakste lijnen, voegt hij er meteen aan toe. “Een super homogene mannelijke witte plant kruisen we met een super homogene vrouwelijke rode variant, waardoor er een strakke hybride ontstaat. Als die ouderlijnen geen zaad meer geven, dan wordt ons werk niet betaald. Hygiëne, waaronder waterkwaliteit, is voor ons dus letterlijk van levensbelang.”
Focus op waterkwaliteit
Keulen is de derde generatie op het 2 hectare tellende zaadproductiebedrijf SeedCare uit Oosterleek. Het Noord-Hollandse bedrijf bestaat uit zo’n twintig afdelingen, waarvan de kleinste 40 m² en de grootste 2.000 m² is. “We telen hier allerlei sierteeltgewassen en glasgroenten voor derden”, vertelt hij. “Van tomaten tot primula’s.” De diversiteit is daarbij groot. Primula’s bijvoorbeeld worden in opdracht geteeld voor verschillende klanten, waardoor Keulen soms wel meer dan vijftig verschillende kruisingen in een afdeling heeft, bestaande uit dertig vaderlijnen en dertig moederlijnen. “Het is allemaal best complex”, vat hij samen.
Die complexiteit uit zich in zijn watermanagement. Het zaadvermeerderingsbedrijf heeft naast druppelirrigatie soms wel drie tot vier verschillende watergeefsystemen binnen een afdeling. Hij is daarom extra gefocust op een goede waterkwaliteit.
“Goed uitgangswater is ontzettend belangrijk. Ik heb nooit geloofd in het principe van verhitten en ontsmetten. Met UV en ozon dood je alle bacteriën in het water, dus ook de goede bacteriën. Het water is dan wel schoon, maar ook leeg. In mijn ogen wordt de plant daar kwetsbaarder door. Ik heb liever weerbaar water, dat tegelijk zorgt voor een weerbaardere plant.”
Overstap naar bioreactor
Twintig jaar geleden was hij een van de eersten die een biologisch lavafilter ging gebruiken om zijn bassinwater te ontsmetten, maar toch zorgde dit alternatief voor veel onderhoud: biofilm in de leidingen en slijtage aan bewegende onderdelen. Dus toen Agrona zo’n vijf jaar geleden met de bioreactor experimenteerde, stond Keulen vooraan.
Het bassinwater loopt eerst door een fijn doekfilter. Vervolgens komt het in de bioreactor waar het water langs een zwevend membraan met bacteriën stroomt. In deze reactor zit ook een beluchtingssysteem, het zogeheten Oxybull-systeem, dat maximaal zuurstof aan het water toevoegt. “De bioreactor is ontwikkeld vanuit het idee dat je nuttige bacteriën behoudt door middel van toevoeging van een katalysator, het zogeheten AG STIM en een hoog zuurstofgehalte”, vertelt eigenaar Nadir Laaguili. “De bioreactor behandelt het water. Je kunt het zien als de kraamkamer voor goede bacteriën en het zorgt voor de afbraak van pathogene schimmels, waardoor Pythium bijvoorbeeld nauwelijks nog kans heeft. In de bioreactor worden de goede bacteriën al geactiveerd voordat ze bij de plant aankomen, dus wanneer ze daar arriveren, kunnen ze meteen aan het werk.”
Hoog zuurstofgehalte
Het beluchtingssysteem zorgt voor maximale toevoeging van zuurstof aan het water. Vanuit de reactor loopt het water schoon óf het leidingwerk in óf gaat naar de schoonwatertank. Doordat het water super verzadigd is, raakt de teler het biofilm in zijn leidingen kwijt en neemt de ziektedruk af. “Door dit beluchtingssysteem beweegt het water continu en wordt het voorzien van zuurstof. Daardoor ontstaat er onder andere geen algengroei”, legt Laaguili uit. Het is al langer bekend dat een hoog zuurstofgehalte voor meer opbrengst zorgt. “De druppelleidingen worden er schoner van en de nuttige bacteriën zorgen ervoor dat de plant de voeding makkelijker opneemt.”
Onderhoudsvrij
Keulen was al snel overtuigd van de werking. “Ik heb het een tijdje zij aan zij laten draaien met het lavafilter, maar al gauw ben ik overgestapt op de bioreactor. De ziektedruk is nihil. Ik zie echt vitalere planten, die het meer naar hun zin hebben.”
Daarnaast is het systeem onderhoudsvrij. “Bij een UV-filter moet je toch de lampen in de gaten houden en op tijd vervangen”, zegt de zaadvermeerderaar. “Dit systeem werkt gewoon 24/7. Daarnaast heb ik nog nooit verstopte leidingen of nozzles gehad. We hebben geen residu, we hoeven niets terug te spoelen. Het is een kwestie van neerzetten en aansluiten.”
Het enige dat inspanning en tijd vergde was het uitzoeken van de juiste capaciteit en flow. Het zaadproductiebedrijf heeft een systeem dat 9 kuub water per uur kan verwerken. Keulen draait continu 2 kuub per uur. “Gezien de hoeveelheid water die ik per dag nodig heb, is dit voldoende. Meer zou ook kunnen, maar ik ben van mening dat hoe langzamer het water door de bioreactor stroomt, hoe meer tijd de bacteriën hebben zich aan het water te hechten, waardoor het water extra schoon wordt.”
Meer besef
De leverancier ziet de vraag naar de bioreactor in de glastuinbouw toenemen. Er draaien nu twee systemen in Nederland, op dit bedrijf en bij een tomatenteler, en al meerdere in het buitenland.
“Van oudsher zijn telers toch erg gericht op ontsmetten door verhitting”, stelt Laaguili. “Maar ik merk dat steeds meer telers inzien dat alles doodmaken niet de toekomst is. Uit onderzoek van Eurofins Agro blijkt dat bedrijven die alles volledig ontsmetten vatbaarder zijn voor schimmels. Hun planten kennen geen weerbaarheid meer.” Het nut van goede bacteriën wordt steeds vaker onderkend, stelt hij. “Er is nog weinig kennis van nuttige bacteriën, maar daar valt nog veel uit te halen.”
Daarnaast is het kostentechnisch interessant. Volgens Laaguili kost de aanschaf en installatie van een bioreactor een derde van een UV-installatie. Daarnaast is er subsidie beschikbaar, waardoor de teler 20% van de investering terugkrijgt.
De zaadvermeerderaar: “Mijn planten staan er vitaal bij. We hebben geen problemen met het wortelmilieu, van Pythium of Phytophthora hebben we geen last meer. Gezond water is gewoon het belangrijkste. Daar is geen UV of ozon voor nodig. Keep it simple, zou ik zeggen.”
Tekst en beeld: Marjolein van Woerkom
