In een onlangs overgenomen phalaenopsiskwekerij doet leliebedrijf Bredefleur proeven met de teelt in kisten op tafels. Die zouden weleens kunnen leiden naar een volledig geautomatiseerde manier van telen, denkt Levi Evers, een van de drie jonge eigenaren. “Er zijn al collega’s die het doen, maar voor ons is het nieuw. Het is onze ambitie om volledig uit de grond te gaan telen. Op deze manier willen we eerst ervaring opdoen.”
Vorig jaar besloot buurman SO Natural in Moerkapelle te stoppen. Een uitgelezen kans voor Bredefleur, die resulteerde in een overname op 1 januari 2023. De voormalige phalaenopsiskwekerij (8 ha) aan de Bredeweg staat nog altijd leeg, met uitzondering van de proefafdeling (0,4 ha).
Levi Evers: “Het plan was om in Luttelgeest dit jaar een nieuwe kwekerij van 4 hectare te gaan bouwen, maar dat plan hebben we voorlopig in de vrieskist gezet vanwege de absurd hoge bouwkosten. Een andere reden is dat de duurzaamheidstransitie zo hard ging dat wij besloten hebben om even pas op de plaats te maken. Eind vorig jaar gaven onze buren te kennen te willen stoppen met hun bedrijf. Daar hadden wij wel oren naar, een unieke kans. Je buren komen ten slotte maar één keer te koop.”
LED-belichting
Dankzij de gunstige gasposities en een langetermijnstrategie is de leliebroeier goed door de energiecrisis gekomen, zegt de teler. “Dat heeft voor ons rust en stabiliteit gebracht. We hebben niet hals over kop allerlei energiebesparende maatregelen hoeven treffen, maar we nemen die wel. Voor de winter hangen we hier en in Luttelgeest full LED-belichting op. Daarvoor hebben we een jaar of anderhalf geleden een testopstelling met LED-belichting gemaakt. Daar borduren we nu op voort: we gaan op beide locaties een deel overzetten van hybride naar full LED, maar niet voor de volle 100 procent.”
Uit de testopstelling bleek dat verschillende lelierassen en -typen verschillend kunnen reageren op full LED-belichting. De een reageert goed op verrood en schakelbaar licht, de ander lijkt het niet zoveel te doen, zegt de ondernemer. “Je zal ook anders moeten telen, bleek uit onze test. Dat ‘finetunen’ kost zeker nog enkele jaren. Vandaar dat we voor een deel op full LED overschakelen, zo spreiden we de risico’s. In de techniek verandert er ook nog heel veel.”
Risico’s spreiden
Voor het opwekken van stroom en warmte zet Bredefleur van oudsher WKK’s in, maar in Luttelgeest komt aan het einde van dit jaar ook aardwarmte in beeld. Evers: “Er komt daar een warmterotonde, een lokaal warmtenet. Hier in Moerkapelle is men daar ook al jaren mee bezig, alleen gaat dat niet zo snel. Het kost al heel veel moeite om hier genoeg stroomkabels onder de wegen te leggen, laat staan een warmterotonde. In een drukbevolkt gebied gaat dat niet zomaar lukken, daar wel.”
Het bedrijf in Moerkapelle blijft daarom voorlopig draaien op drie WKK’s voor stroom en warmte, al betekent de overname van het buurbedrijf wel een verandering. “We zijn nu bezig om eerst de twee bedrijven energietechnisch aan elkaar te koppelen. Bredeweg 48, het adres van de nieuwe locatie, gaat straks de energie leveren aan Bredeweg 40, de kleinere netaansluiting gaat er hier uit. Die van de buurman heeft een fors vermogen. We konden voorheen niks terugleveren en straks kunnen we ineens 5 MW importeren en exporteren. We willen graag verduurzamen, maar ook risico’s spreiden, zolang wij van de overheid geen briefje krijgen wat nu de beste keuze is.”
Gasverbruik halveren
Het gasverbruik wil de lelieteler de komende twee jaar halveren van 35 naar 17 m³/m²/jaar. Het zet daarvoor aardwarmte in Luttelgeest in en in Moerkapelle verwacht de teler met de warmte-koudeopslag van de overgenomen phalaenopsiskwekerij wat te gaan doen. Evers: “Die WKO-aansluiting gebruiken we nu niet, we zijn nog aan het onderzoeken hoe we die het beste kunnen benutten. Maar die bron is ook voor ons waardevol, zeker op termijn.”
Hij vervolgt: “Wij willen onze energievoorziening zoveel mogelijk intern gaan regelen. Over alles wat je intern gebruikt, kijk bijvoorbeeld naar zonnenergie, betaal je geen belasting of netkosten. In de komende jaren gaat het transport alleen maar meer belast worden, omdat het heel veel moeite en geld kost om het net te fixen. De netbeheerders hebben de tarieven dit jaar al verdubbeld en ik denk niet dat het daarbij blijft. Ook als gas weer net zo goedkoop wordt als het voor corona was, gaat de overheid dat toch zwaarder belasten. Daarom moet ook het gasverbruik fors omlaag. Met LED-belichting, zonnepanelen, aardwarmte en drie schermen moet dat zeker lukken.”
Meerlagenteelt zoals tulpen
Het automatisch planten van bollen is inmiddels op beide locaties doorgevoerd, automatisch sorteren met een bosmachine gebeurt voorlopig alleen in Luttelgeest. Een verdere besparing op arbeidskosten moet komen van de teelt in kisten. Evers: “Die eerste drie tot vier weken kun je geconditioneerd in meerlagenteelt doen, vergelijkbaar met tulpen. Een geconditioneerde ruimte met sandwichpanelen is heel hoog geïsoleerd, waardoor je ook efficiënter met energie kunt omgaan. De volgende stap is dat je de kisten – als de planten circa 20 cm hoog zijn – de kas in rijdt. Daar heb je geen loop- of rijpaden meer nodig, waardoor je op kasruimte bespaart. Dat is een groot voordeel. Daarnaast heb je geen arbeid meer nodig in de kas. In de kas teel je, in de schuur verwerk je.” In welke kisten en op welk substraat geteeld gaat worden is nog onderwerp van onderzoek.
Er zitten naast een kostenbesparing meer positieve kanten aan de teelt in kisten, denkt Evers. “We zien arbeid en energie als grote voordelen van dit systeem, maar wij hopen en verwachten ook een breder assortiment te kunnen toepassen. Omdat wij in de vollegrond telen is de huidige selectie daarop afgestemd. Als wij deels overschakelen op kisten kun je daarvoor rassen kiezen die daar beter op aanslaan, waaronder dubbelbloemige lelies. Naast de dubbelbloemigen checken we ook ons huidige assortiment, om te kijken of die ook in dat teeltsysteem passen.”
Automatisch oogsten
De oogst automatiseren is nog een brug te ver, denkt Evers. “Wij hebben nu op een locatie een bosmachine, inmiddels is er in Nederland een tweede lelieteler met een Furora bij gekomen. Maar wij hebben die alleen in Luttelgeest, omdat het een hele grote investering is. Je moet ook je bedrijf anders inrichten. We willen in Moerkapelle uiteindelijk ook zo’n bosmachine. Maar er zijn nog wel een aantal afslagen te nemen voordat je aan een volautomatische oogstmachine kan denken of werken. Ik geloof wel dat het gaat komen, maar omdat de lelieteelt relatief klein is en de machinebouwers een beetje achter de grote teelten aanhobbelen, verwacht ik die niet in de komende vijf jaar.”
Tekst en beeld: Mario Bentvelsen
