De glastuinbouw heeft zich gecommitteerd om in 2040 klimaatneutraal te zijn. Rabobank hield dit voorjaar een enquête onder telers om beter inzicht te krijgen in het tempo, de aard en de omvang van investeringen in energiebesparende maatregelen en verduurzaming van de energiehuishouding. Sectorspecialist en onderzoeker Lambert van Horen geeft een toelichting op de uitkomsten en de verwachtingen voor de komende jaren. Hij stelt ook vast dat er knelpunten worden ervaren die de transitie frustreren.
Mede vanwege de in korte tijd sterk gestegen energiekosten is er de afgelopen drie jaar op veel bedrijven flink geïnvesteerd in energiebesparende maatregelen. Het gaat vooral om LED-installaties ter vervanging van SON-T-lampen in belichte teelten en het verzwaren van scherminstallaties met een extra doek, vaak in combinatie met ontvochtigingsinstallaties om schermen en kassen langer gesloten te kunnen houden. Ook zonnepanelen op de bedrijfsruimten en drijvend in de waterbassins zijn in beeld.
“De eerste drie staan in het teken van energiebesparing, de laatste draagt bij aan het verduurzamen van de energiehuishouding”, stelt sectorspecialist Lambert van Horen van Rabo Research vast. “Het zijn geen verrassende uitkomsten, gezien de berichtgeving in vakbladen en op internetplatforms. Ze zijn mede het gevolg van de groeiende omarming van Het Nieuwe Telen door telers.”
Motieven en beschikbaarheid
In de enquête, die een landelijke dekking had en een goede indicatie geeft voor zowel grote als kleine bedrijven, konden de ondernemers ook aangeven wat hun plannen zijn voor de komende drie jaar en de langere termijn. De redenen voor ondernemers om in te zetten op energiebesparing verschillen en lopen uiteen van kostenbesparing, subsidiebeleid en afnemerswensen tot dwingende regelgeving. Ook zijn er regionale verschillen tussen de beschikbare opties, vooral met betrekking tot collectieve investeringen in bijvoorbeeld warmterotondes, geothermie en CO2-infrastructuur.
E-ketels, warmtepompen en batterijen
De onderzoeker: “Uit de antwoorden blijkt dat er ook de komende jaren in de genoemde opties geïnvesteerd gaat worden. Daarnaast denken telers serieus na over e-ketels, warmtepompen en batterijen voor de opslag van zelf opgewekte en goedkoop ingekochte elektriciteit. Vooral bij een investering in een warmtepomp lijkt de e-batterij onmisbaar. Deze realiseert meer buffercapaciteit voor een kostenbewust gebruik van de warmtepomp.”
Voor de periode na 2026 komen opties in beeld die nu nog in de onderzoek- of verkenningsfase verkeren, zoals CO2-winning uit buitenlucht (Direct Air Capture, red.) en waterstof.
Redenen voor uitstel
“Tijdrovende en complexe procedures kunnen een reden zijn om sommige investeringen niet te doen of uit te stellen”, verklaart Van Horen. “Dat geldt onder andere voor windmolens, geothermie en grootschalige restwarmte- en CO2-projecten. Netcongestie wordt het vaakste genoemd als reden om een gewenste investering toch uit te stellen.”
Telers en belangenorganisaties noemen conflicterend en inconsistent overheidsbeleid ook als bron van onzekerheid. “Nieuwe regels en fiscale aspecten kunnen een grote impact hebben op de rentabiliteit en terugverdientijd van investeringen”, onderkent Van Horen. “Er ligt echter ook een klimaatakkoord dat de sector en de landelijke overheid samen hebben ondertekend. In onze enquête kwam naar voren dat de ondernemers eerst en vooral duidelijkheid willen hebben, zodat zij weten waar zij aan toe zijn en op basis daarvan verantwoorde keuzes kunnen maken. Aan die duidelijkheid heeft het de laatste jaren regelmatig ontbroken. Net zoals de telers en hun belangenbehartigers zijn ook wij benieuwd hoe de agenda van het nieuwe kabinet eruit komt te zien.”
Afwachten is geen optie
Volgens de onderzoeker ligt er nog veel ruimte voor aanvullende energiebesparing en verduurzaming. “Volgens wetgeving zijn bedrijven verplicht om opties met een terugverdientijd van minder dan zeven jaar ook daadwerkelijk toe te passen”, zegt hij. “Wij denken dat dit ook nodig zal zijn om de sectordoelen voor 2040 te halen. Sommige ondernemers lopen al ver voor de muziek uit, maar dat betekent niet dat anderen achterover kunnen leunen omdat het gemiddeld genomen de goede kant op gaat. Ook financiers en afnemers eisen dat producenten aantoonbaar werk maken van verduurzaming. Als ze daar nu nog niet op worden afgerekend, gaat dat zonder twijfel binnen afzienbare tijd alsnog gebeuren. Iedere ondernemer moet zijn beste beentje voorzetten.”
Menukaart met vijftig opties
Om het bedrijfsleven bij die opdracht tegemoet te komen, publiceert Rabobank Nederland in de loop van deze zomer een soort menukaart met een vijftigtal energiebesparende opties, variërend van gemakkelijk toepasbare maatregelen tot opties die pas op iets langere termijn marktrijp zullen zijn. “Ik zou iedereen die betrokken is bij investeringsbeslissingen willen aanraden om in elk geval kennis te nemen van onze menukaart om ideeën op te doen. De kaart zal hoogstwaarschijnlijk beschikbaar komen als pdf op de website. Je kunt er uiteraard ook naar vragen bij onze accountmanagers.”
Tekst: Jan van Staalduinen
