LED heeft de toekomst, in tomaat én komkommer. Vanuit die overtuiging besloten telers Paul Zantman en Rob Brabander de afgelopen periode te investeren in LED-belichting op hun demobedrijf, waar zij nieuwe rassen testen. Om de teelttechnische risico’s binnen de perken te houden, kozen ze in eerste instantie voor een hybride installatie. Met name het telen van komkommers onder LED is volgens de ondernemers nog volop pionieren.
Brazander in Bleiswijk is een bijzonder bedrijf. Met name omdat dit is gestoeld op twee pijlers: het uittesten van nieuwe rassen voor De Ruiter Seeds (Bayer) en een reguliere, commerciële vruchtgroenteteelt. “In feite bestaat ons bedrijf uit twee aparte ondernemingen”, vertelt Paul Zantman, die samen met compagnon Rob Brabander aan het roer staat van Brazander. “Enerzijds telen we fijne troscherrytomaten voor het exclusieve segment, die we afzetten via Oxin Growers. Hiervoor is bijna 8 ha gereserveerd. Daarnaast testen we nieuwe komkommer- en tomatenrassen uit, op een oppervlak van ruim 4 ha. De bedrijfsvoeringen van beide takken zijn strikt gescheiden, ook om het risico op virusoverdracht te beperken.”
Tussenstap
De tomatenafdeling van het demobedrijf, die 3.500 m² telt, was al langer voorzien van SON-T-belichting. Begin november switchten de ondernemers hier naar een hybride installatie van Gavita. “Dit besluit namen we in samenspraak met De Ruiter Seeds”, zegt Zantman. “Alle signalen wijzen er namelijk op dat LED de toekomst heeft in tomaat, zeker met de huidige energieprijzen. Maar volledig overgaan naar LED’s vonden we toch wat riskant, ondanks dat er toch al behoorlijk wat kennis beschikbaar is over het telen van tomaten onder LED’s. Daarom kozen we voor een tussenstap, in de vorm van een hybride installatie. Gaat dit goed, dan willen we op termijn volledig switchen naar LED.”
Bij de SON-T-belichting is sprake van een lichtniveau van 90 µmol/m².s, bij de LED-belichting van 170 µmol/m².s. Het LED-spectrum bestaat uit 89% rood, 6% groen, 4% blauw en 1% verrood licht.
“Tot nu toe hebben we nauwelijks SON-T-belichting hoeven in te zetten. Alleen op de donkere dagen hebben we deze lampen aangezet, om de planten wat extra kracht mee te geven, of om in de middag een piek te creëren in temperatuur. Maar verder redden we het prima met de dimbare LED’s. En dat ging en gaat teelttechnisch ook goed: de groei en productie zijn naar verwachting en vergelijkbaar met de teelt onder SON-T.”
Back-up ingebouwd
Ook in een deel van de komkommerafdeling werden afgelopen maand LED’s opgehangen. Deze stap was echter groter en ook riskanter dan de investering bij tomaat, geeft Zantman aan. “Enerzijds omdat we nog helemaal geen ervaring hadden met het telen van komkommers onder assimilatiebelichting. Maar ook omdat er nog relatief weinig bekend is over het telen van komkommer onder LED-belichting. Dat merkten we ook; het was behoorlijk lastig om informatie hierover te vergaren. Desondanks zien wij en het veredelingsbedrijf wel dat LED aan terrein wint in komkommer. Over enkele jaren zal dit de standaard zijn. In die trend willen en moeten we mee; nieuwe rassen dienen hier immers op aan te sluiten. Maar door in eerste instantie te kiezen voor hybride, hebben we wel een back-up ingebouwd. Lukt het onverhoopt niet onder LED’s, dan kunnen we altijd nog verder met SON-T. Voor een volledige switch naar LED-belichting was en is het naar ons idee nog te vroeg.”
De telers kozen in komkommer voor 90 µmol/m² aan SON-T-belichting en 170 µmol/m² aan LED-belichting. “We hebben ook gekozen voor dimbare LED’s, om zo extra energie te kunnen besparen en te kunnen aansluiten bij de ontwikkelingen op de elektriciteitsmarkt. Qua LED-spectrum kozen we voor 78% rood, 9% groen, 5% blauw en 8% verrood licht.”
Te vroeg voor harde conclusies
Ondanks de ingebouwde back-up hoefden de telers de SON-T-lampen in de afgelopen weken nog niet aan te zetten. “Teelttechnisch loopt het tot nu toe prima. Het gewas, waarvan we deze week de eerste komkommers kunnen oogsten, ontwikkelt zich goed onder de LED’s. Het ziet er dus veelbelovend uit, maar het is nog te vroeg om harde conclusies te kunnen trekken. De grootste uitdaging is om niet te veel te schermen. We hebben twee energieschermen hangen en het is aanlokkelijk om deze sneller en langer te sluiten, om zo energie te besparen. Dit kan met LED immers makkelijker, vanwege het ontbreken van stralingswarmte. Maar hoewel je dan wel de gewenste temperatuur realiseert, is het kasklimaat vaak niet optimaal. Dit kan negatieve effecten hebben op de gewasgroei, aangezien het gewas dan te weinig kan verdampen. Daar ligt absoluut een valkuil.”
Tekst: Ank van Lier
