Het politiek draagvlak is gering om glastuinbouwbedrijven te ondersteunen om de energiecrisis te overbruggen, al wordt er wel druk naar een oplossing gezocht, denkt Jan de Ruyter van ABN Amro. “Gelukkig zijn er politici die de steun voor een borgstellingskrediet proberen te verbreden en onze sector een warm hart toedragen. Maar op dit moment lopen de gesprekken daarover tussen LNV en Financiën vrij moeizaam.”
Sectorspecialist Jan de Ruyter is al vrij lang betrokken bij het overleg over het Borgstellingsfonds voor de Landbouw (BL). In 2020 kwam er als gevolg van de coronapandemie financiële steun voor tuinbouwbedrijven, die voor de meeste ondernemers achteraf niet nodig bleek. Maar de steun kwam er en vrij snel. Ditmaal lopen de politici in Den Haag minder warm voor het ondersteunen van banken die extra kredieten aan de tuinbouw willen verstrekken. Terwijl – volgens Glastuinbouw Nederland -40% van de Nederlandse tuinbouwbedrijven al komende winter in problemen kan komen als de energieprijzen onverminderd hoog blijven.
Hoe komt het dat de politici nu niet warmlopen, denk je?
Ik denk dat het vooral te maken heeft met het feit dat er nu een begrotingstekort is. De overheid is nu op zoek naar geld, ook vanwege corona en wat tegenvallers. Die berichten hebben natuurlijk in de krant gestaan.
Maar er was vorig jaar toch een meevaller van 20 miljard op de begroting?
Wat ik hoor is dat er tekorten zijn en er weinig geld is om het bedrijfsleven te ondersteunen.
Er gaat wel heel veel geld naar klimaat- en stikstofbeleid?
Dat is geld dat in de toekomst beschikbaar komt voor CO2- en stikstofreductie. Dat betreft meerjarenprogramma’s. Ik zie niet dat er uit die hoek geld komt voor ondernemers om die te ondersteunen.
Peter Valstar (VVD) en Pieter Griswin (CU) verklaarden tijdens het event over ‘Energie en de toekomst van de glastuinbouw’ warm voorstander te zijn van een borgstellingsfonds, maar blijkbaar zet dat geen zoden aan de dijk?
Zij zien wel het belang en de noodzaak om de sector te ondersteunen. Maar dat zijn maar twee Kamerleden. Ze moeten het draagvlak breder zien te krijgen voor dit onderwerp.
In de brief van minister Staghouwer van 22 april aan de Tweede Kamer meldt hij dat de overheid de hoge gasprijzen niet kan compenseren, maar noemt hij wel een borgstellingskrediet als optie.
Dat klopt, maar over het totale bedrag dat daarvoor beschikbaar komt wordt nu onderhandeld. Het is een lening, het kost ondernemers ook geld. Er ligt natuurlijk ook een noodzaak om verder te verduurzamen, als bedrijven niet over deze hobbel komen. Dan zijn ze er straks niet meer, bij wijze van spreken. Die verduurzamingsslag komt op een heel slecht moment, omdat er nu geen middelen beschikbaar zijn om te verduurzamen. Met een borgstellingskrediet kan dat wel vlot getrokken worden, alleen moeten de bedrijven wel blijven bestaan en rendabel zijn.
Hoe schat je die rentabiliteit van de tuinbouw voor het komende jaar in?
Een groot deel van de bedrijven is nu niet rendabel als ze de huidige hoge energieprijzen zouden moeten betalen. Dat lijkt tijdelijk en misschien wel mee te vallen, maar dat werd onlangs bij een bijeenkomst in het World Horti Center ook verteld: de gasvelden worden nu gevuld met duur aardgas. Dat moet het komende jaar of anderhalf jaar weer betaald worden. De langetermijncontracten voor 2025 zaten eerst rond de 30 cent, maar stijgen nu verder en zitten nu al boven de 40 cent. Die termijncontracten stijgen dus ook. Veel bedrijven hebben de laatste jaren geïnvesteerd in verduurzaming en zitten al met hogere kosten.
Ondertussen heeft Poetin de gaslevering aan Polen en Bulgarije stilgelegd. Daardoor stegen de gasprijzen deze week opnieuw tot boven de 100 euro. Een leveringsstop van Russische gas en olie aan Nederland is nog niet aan de orde. Tegelijkertijd zijn alle EU-landen onderling van elkaar afhankelijk. Durf jij je nog aan een voorspelling te wagen op energiegebied?
Dit zijn natuurlijk hele harde sancties vanuit Rusland, die direct impact hebben op de energiesituatie in Europa. Als Polen of Duitsland bij wijze van spreken zouden worden afgesloten van Russisch gas, zal een deel van ons gas naar Polen of Duitsland gaan. Het is wel behoorlijk nijpend wat de mogelijkheden dan nog zijn. Nog steeds is dat Russische gas voor Nederland en Europa van groot belang. En Noorwegen zit volgens mij aan zijn productieplafond. Als er beweging komt in de onderhandelingen, over vrede, wapenstilstand of alternatieve bronnen, als wij bijvoorbeeld LNG uit Amerika kunnen kopen, zie je daar de markt meteen op reageren. Het is alleen nog redelijk uitzichtloos als je ziet welke kant het conflict op gaat.
Volgens onderzoek zal 40% van de achterban van Glastuinbouw Nederland kopje onder gaan als de situatie op de energiemarkten komende winter niet verbetert? Een understatement?
Daarom zou ik willen pleiten voor het inzicht dat de glastuinbouw in Nederland een ecosysteem is, met alle bedrijven die daarbij horen. Het is de thuismarkt van alle toeleveranciers en zaadbedrijven, waar ze verduurzamen en innoveren, hun vernieuwingen testen. Als de productie wegvalt dan is dat ecosysteem ook weg. Dat gaat dan een gat slaan in zo’n topsector. We kunnen natuurlijk wel producten blijven exporteren, maar een groot deel is wel afhankelijk van de maaksector die we hier hebben weten te creëren, met alle kennis en knowhow die daaromheen is ontstaan.
De politiek kan dus eigenlijk niet achterblijven?
Het gaat natuurlijk ook om Nederlandse bedrijvigheid, met alle werkgelegenheid. Het is een economische hotspot. Als er niks gedaan wordt, kan 40% van de bedrijven verdwijnen. Dat is wel een heel groot gedeelte. Als wij vinden: dit is een sector die we in de benen willen houden, die belangrijk is voor de toekomst en die mogelijkheden heeft om fors te verduurzamen, en de afhankelijkheid van gas fors kan beperken, dan moet je daar samen de schouders onder zetten.
Als het borgstellingsfonds er komt, zal dat niet voor alle bedrijven redding betekenen?
Het borgstellingsfonds is alleen beschikbaar voor bedrijven met toekomstperspectief, dat is een eis. Het moeten in de kerngezonde bedrijven zijn, die hiermee een hobbel proberen te slechten. Dat maakt het voor banken heel lastig, wij moeten op een gegeven moment een prognose gaan doorrekenen met een bepaalde gasprijs. Als je dat met de gasprijs van nu doet, zal daar geen bedrijf geld aan kunnen verdienen. Misschien nog wel als je iets kan terugverdienen met WKK’s. Als je bijvoorbeeld met de gasprijs zou rekenen van 2026, dan is de situatie hopelijk weer wat genormaliseerd en is die gasprijs wat gezakt. Maar die zie je nu oplopen. Met de huidige prijzen voor 2026-contracten wordt het voor sommige bedrijven al lastig. Voor de aanleg van aardwarmteprojecten en warmtenetten is meer tijd nodig. En een betere samenwerking met de overheid.
Zie je ook lichtpuntjes in deze crisis?
Op dit moment zijn er weinig lichtpuntjes, maar de sector is altijd innovatief gebleken. Nederlandse glastuinders zijn wereldwijd koploper. De crisis zal hopelijk weer nieuwe innovaties teweegbrengen, vooral als het gaat om het verkleinen van de afhankelijkheid van fossiele brandstoffen.
Tekst: Mario Bentvelsen
