Ondanks tal van maatregelen bleven ‘crazy roots’ zijn gewas en teeltresultaat parten spelen. Na een gesprek met een ecologisch teeltadviseur gooide tomatenteler Arjo van der Wel het roer om. Sinds 2016 investeert hij in een weerbaar gewas met gezonde wortels, dat zichzelf goed kan verweren tegen stresssituaties, ziekten en plagen. “Ik krijg meer en hoef er minder voor te doen. Niet eerder had ik zo’n mooi gewas.”
Het bedrijf van Van der Wel is vorig jaar samengevoegd met het aangrenzende Ansu Vanda, een specialist in Vanda orchideeën en bijzondere groene planten. “Voor zo lang het duurt staan hier nog tomaten, maar dat loopt een keer af”, zegt de teler. Hij teelt sinds 2005 Roterno trostomaten, die zich onderscheiden door een intense rode kleur (ook inwendig), een hoog lycopeengehalte en mooie, frisse smaak.
Aanleiding voor het bezoek is de nieuwe, op weerbaarheid gerichte teeltwijze die de teler vanaf 2016 stapsgewijs doorvoerde. Hij wordt hierbij begeleid door een ecologisch teeltadviseur. Van der Wel: “Ik had al jaren last van crazy roots en van alles geprobeerd om ervan af te komen, maar het wilde niet lukken. Zelfs nieuwe teeltgoten boden geen uitkomst. Het was een heilloze weg. Bij toeval liep ik in 2016 Theo van Knaap tegen het lijf en raakten we in gesprek. Dat was het keerpunt.”
Vier pijlers
De weerbare teeltprincipes en adviezen van de adviseur rusten op vier pijlers: vitaal water, de juiste biostimulanten om de natuurlijke weerstand van planten te ondersteunen, een goede voedingsbalans (meststoffen) en kennis van ecologie.
“Water is een logisch vertrekpunt, zeker als het om crazy roots gaat”, vervolgt Van der Wel. “Iedere plant heeft het nodig en het brengt zowel zuurstof als voedingsstoffen in opneembare vorm bij de wortels.”
“Tegelijkertijd zijn watersystemen kwetsbaar”, vult Van der Knaap aan. “Ze kunnen vervuilen en daardoor een ongelijke watergift in de hand werken en bovendien ziekten verspreiden. In de natuur is water dat in beweging is vrijwel altijd gezond, zuurstofrijk water. De problemen ontstaan in stilstaand, zuurstofarm water.”
Voor een weerbaar gewas met gezonde, actieve wortels is een schoon watersysteem met zuurstofrijk water een eerste vereiste. Problemen zoals crazy roots duiden op een kink in de kabel. Pogingen van de tomatenteler om de kwaal met chloor of waterstofperoxide onder controle te krijgen, hadden niet het gewenste resultaat. Hoe kreeg hij het uiteindelijk wel voor elkaar?
Van der Wel: “De eerste stap was het plaatsen van een venturi in het watersysteem. Die brengt het water in werveling en verrijkt het met zuurstof. Ook in de leidingen blijft het water actief, waardoor er geen biofilm wordt gevormd. De problemen met crazy roots namen al in het eerste jaar af, daarna heb ik het niet meer teruggezien. Ik hoef ook geen waterstofperoxide meer mee te geven.”
“Dit systeem wordt veel toegepast”, weet Van der Knaap. “Het blinkt uit in eenvoud, kost weinig en doet wat het moet doen: water zodanig vitaliseren dat het systeem schoon blijft en het wortelmilieu gezond, zuurstofrijk water ontvangt. Met een zuurstofmeter kun je eenvoudig vaststellen dat het echt werkt.”
Vuilnismannen van de natuur
De adviseur teelde in het verleden rozen. Eerst op de gangbare wijze, die zwaar leunt op chemische middelen. “Later zag ik in dat dit nooit kan resulteren in vitale planten en duurzaam geteelde, gezonde producten”, verklaart hij. “De natuur lost problemen zoals ziekten en plagen heel anders op. Dat spel lijkt veel complexer, maar regelt zichzelf als de randvoorwaarden kloppen. Ik ben mij er in gaan verdiepen en heb van ecologische teeltbegeleiding mijn nieuwe beroep gemaakt.”
Ziekten en plagen zijn de vuilnismannen van de natuur, betoogt Van der Knaap. Wat niet fit is, wordt opgeruimd. Zodra een plant zich niet lekker voelt, gaat zijn natuurlijke weerstand achteruit en wordt hij vatbaar voor stresssituaties, ziekten en plagen. In de moderne land- en tuinbouw gebeurt dat vaak. Het biologisch arme wortelmilieu biedt kansen voor pathogenen, planten worden opgejaagd door hoge, stikstofrijke voedingsniveaus en kunnen weinig meer hebben.
“Overvoerde planten maken meer eenvoudige suikers aan en minder complexe assimilaten”, vervolgt de consultant. “Luizen en trips zijn er dol op. Ik help telers die ervoor open staan om uit de vicieuze cirkel te stappen en op duurzame wijze in te zetten op vitale, weerbare planten.”
Van der Wel stond ervoor open. Voor langere tijd, want weerbaar telen vergt een andere denk- en werkwijze. “Theo bereidde me voor op een meerjarenplan, waarin ik stap voor stap meer ecologisch en minder gangbaar zou leren telen. Het is een leerproces waarin je nieuwe methoden toepast, waarbij je na verloop van tijd ziet dat ze werken en waardoor je steeds meer vertrouwen krijgt in het systeem. Je moet ook leren om zaken los te laten die vroeger vanzelfsprekend waren. Daar gaan meerdere jaren, dus ook meerdere teelten overheen.”
Biostimulanten en bemesting
Na het plaatsen van de venturi zette de teler op advies van zijn consultant meerdere biostimulanten in. Niet veel, maar genoeg om een evenwichtige opname van nutriënten door de wortels te bevorderen en bladeren stugger en sterk te maken. “Productnamen of merken noem ik liever niet, dat gaat te snel een eigen leven leiden”, merkt Van der Wel op.
Dankzij de vitalere wortels en effectievere opname van nutriënten kon de teler geleidelijk aan de stikstofgift én de EC verlagen. “Daarvoor moest ik als teler van smaaktomaten wel even slikken”, erkent de Westlander. “Maar ik had A gezegd en zag dat de aanpassingen die we al hadden doorgevoerd positief uitpakten. De wortels werden gezonder en het gewas stond er sterker op. Ik heb het advies dus toch opgevolgd en de gehalten bleven keurig op peil. Dat was wel een eyeopener. Zelfs de watergift is omlaaggegaan. Ik zie geen gebreksverschijnselen en het gewas is veerkrachtiger en minder gevoelig voor extremen in het klimaat dan zes jaar geleden.”
Kennis
“Een gezonde plant houdt zelf zijn broek op en heeft zeker geen baat bij overdaad”, zegt Van der Knaap ten overvloede. “In de pakweg tien jaar dat ik mij focus op ecologisch of weerbaar telen heb ik waar ik maar kon kennis vandaan gehaald en toegepast. Zo heb ik geleerd dat er behoorlijk wat bouwstenen nodig zijn om een robuust, duurzaam teeltsysteem te realiseren. De kracht schuilt in synergie.”
Van der Wel bevestigt dat: “Er ligt zeker geen blauwdruk waarmee je op de automatische piloot kunt vertrouwen. Het is ook niet zo dat alles direct aanslaat. Soms moet je even zoeken om de juiste balans te vinden. En een enkele keer moet je een stap terugzetten om de boel te resetten en weer opnieuw te beginnen. Ik heb in de afgelopen vijf jaar wel geleerd dat deze aanpak werkt en dat het loont om geduld en vertrouwen te hebben.”
Tekst en beeld: Jan van Staalduinen en Studio G.J. Vlekke
