Wie halverwege de middag op een bewolkte najaarsdag anjerkwekerij Nieuwland binnenstapt, ziet dat de kas baadt in helder daglicht. Een nauwelijks merkbaar briesje geeft een licht en zomers gevoel. Sinds anjerteler Chris Doelman nog maar twee maanden geleden overstapte van SON-T naar full LED-belichting, met ingebouwde ventilator, groeit het gewas robuuster. Hij ziet een duidelijk betere balans in de anders zo lastige najaarsperiode.
De 3 ha grote anjerkwekerij uit Hoek van Holland is gespecialiseerd in standaard- en trosanjers. Het bedrijf werkt in afzet samen met anjerkwekerij Martin Zwinkels onder de naam Divine Flowers. Samen hebben zij maar liefst 120 verschillende rassen, verdeeld over verschillende lijnen die dagelijks verkrijgbaar zijn, voor de klok en via een webshop”, vertelt Chris Doelman. “Wat via de webshop verkocht is aan exporteurs en andere inkooppartijen leveren we iedere ochtend uit in de veilingbox in Aalsmeer. We hebben 60 tot 70 klanten per dag.”
Hij heeft samen met Ed Toussaint in 2001 anjerkwekerij Nieuwland opgericht. Toussaint teelt al anjers sinds 1989 en is de teler binnen het bedrijf. Doelman is financieel verantwoordelijk en doet onder andere projecten. Sinds 2020 zijn er twee nieuwe partners, Arnoud Vooijs en Mesut Arici, toegetreden als een soort ‘tussengeneratie’.
Aantrekkelijk nicheproduct
Anjers waren tot de jaren zeventig, tachtig heel populair, maar raakten op een gegeven moment binnen Nederland door een combinatie van factoren in de vergetelheid. Van de circa 500 ha zijn er nu nog slechts een paar telers over. Divine Flowers is bij elkaar 4,3 ha groot. Zij verzorgen 66% van de Nederlandse omzet. In België zijn er ook nog twee anjertelers. Doelman: “Wereldwijd gaat het om 4 miljard anjers. Deze komen uit Colombia, een beetje uit Zuid-Europa, Turkije, Ethiopië en Kenia. Wij leveren met Divine Flowers maximaal 15 miljoen anjers. Onze anjers blijven in Europa.”
“Ons product is in Nederland een niche product. “We hebben een breed assortiment om zichtbaar en aantrekkelijk te zijn. In Spanje, Italië, Colombia, Duitsland en Nederland zitten veredelaars. We bezoeken ze allemaal. Omdat Nederland de bakermat van de sierteelt wereldwijd is, hebben we goede contacten met de veredelaars. Wij krijgen nieuwe rassen. Zij krijgen marktinformatie van ons.”
Dimbaar voorjaarsspectrum
Doelman ziet veel telers overstappen van SON-T naar LED. Voor zijn anjerkwekerij kwam het op een relatief goed moment. De lampen waren afgeschreven, de bollen ver over de tijd en het rendement niet meer haalbaar. Als bijkomstig voordeel was de oud-ijzerprijs ook nog eens goed. De teler koos voor het relatief kleine, innovatieve bedrijf Climalux, waarbij de gedachte achter de lampen hem het meest beviel.
“Onze filosofie is terug naar de natuur. Het lichtspectrum verandert door de seizoenen heen. Wij bootsen met onze lamp de voorjaarszon na. Het spectrum is 1% UV-A; 20% blauw; 25% groen-geel-oranje; 52% rood en 2% NIR”, vertelt adviseur Niels Damen, operationeel manager bij Climalux.
“De februarizon geeft het meeste evenwicht aan de planten. Je hebt nog relatief weinig licht, maar wel heldere luchten. Je voelt de eerste natuur ontluiken. Dat is heel anders dan in het najaar, wanneer er meer vocht in de lucht zit”, voegt Doelman toe.
Geen micromol wedloop
De aanschaf van LED-lampen vergt een flinke investering. Natuurlijk wil de teler iedere cent terugverdienen. “Dat betekent afwegingen maken op het punt van rendement voor de plant en maatschappelijk gezien. We hebben gekozen voor lampen met wit licht. Uit proeven blijkt dat daglicht het meest plezierig is voor planten en mensen. We werken graag met tevreden mensen.”
Daglicht wordt in de lampen van de anjerkwekerij gemaakt door de toevoeging van groen licht. “Groen licht draagt relatief weinig bij aan de hoeveelheid micromol per watt. Deze lamp ‘verliest’ het daarom in de micromol wedloop. Maar omdat wij geloven in de voordelen van daglicht investeren we toch in toegevoegd groen”, legt de teler uit.
De lampen zijn per vak traploos dimbaar met behoud van rendement. De voordelen zijn meer dan alleen de juiste hoeveelheid licht bij de plant. “Omdat we de elektriciteit betaalbaar willen houden, schakelen we af en toe af wanneer we op de spotmarkt stroom kunnen leveren. We willen onze medewerkers niet in het donker laten werken. Wij zetten de lampen op 5 procent om het als werklicht te gebruiken. Met conventionele lampen kun je zoiets niet doen. Het is aan of uit.”
Verticale luchtstroom
LED-lampen geven geen stralingswarmte zoals SON-T lampen, maar wel convectiewarmte. Normaal zou deze verloren gaan. Op elk armatuur zit een ventilator, die verse lucht van boven aantrekt en de convectiewarmte naar beneden blaast tot de kop van de anjer. Hierdoor ontstaat er meer luchtbeweging rondom de kop van de plant en wordt het vocht van de verdampende plant beter afgevoerd.
Het systeem is flexibel. De ventilatoren zijn onafhankelijk van de LED’s te regelen en worden op de RV gestuurd. Damen: “De combinatie van de verticale luchtbeweging en de regelbare lichtintensiteit zorgen voor een goed microklimaat rond elk soort. De vraag naar ventilatie van buitenaf en extra warmte wordt beperkt en de CO2-uitstoot verminderd.”
In het World Horti Center laat de lampenleverancier door HortiTech proeven doen met de nieuwe lampen in verschillende gewassen. Op dit moment staat er een anjerproef die nog niet is afgerond. Volgens berekeningen is er een besparing van 35% op de elektriciteitskosten mogelijk. Het is te vroeg om nu al iets te kunnen zeggen over de resultaten bij kwekerij Nieuwland. Damen schat in dat er twee tot drie graden minder verwarming nodig is, waardoor het mogelijk is om 35% gas te besparen in combinatie met een extra scherm.
Voorlopig is Doelman tevreden, ook al hangen de lampen er nog maar kort. Hij ziet het aan de planten. “Wit licht geeft een gezondere groei en houdt de planten in een betere conditie.”
Stuurboxen
De lampen worden op afstand geregeld. “Ons groeilichtsysteem is aangesloten op de zelfsturende Priva Connext klimaatcomputer. De Horticulture Control Unit van de lampenfabrikant zorgt voor een verbinding tussen de tuinbouwcomputer en het groeilichtsysteem”, vertelt Damen.
Doelman geeft de extra voordelen aan, naast het klimaat. “We kunnen bijvoorbeeld per kap sturen om te zorgen voor de spreiding van de oogst, op basis van de marktprijzen of omdat een gewas bijna gerooid wordt. Zwaardere takken zijn bijvoorbeeld beter. Maar als ze niet meer opbrengen, levert extra belichting niet veel op.”
Enova doet de besturing op energiegebied via een stuurbox. Afhankelijk van de prijsprikkel wordt de lichtintensiteit van de lampen automatisch geregeld.
Steeds duurzamer
De investering in lampen was niet de enige investering in duurzaamheid. De ondernemers schaften ook een nieuwe klimaatcomputer aan, een nieuwe WKK en een dubbel schermdoek. Doelman heeft het voornemen om volgend jaar 1 ha met zonne- en warmtepanelen aan te leggen om de energie ook extern te verduurzamen.
“We willen een negatieve klank rondom te hoge energiekosten ombouwen naar een kans. Eerder was er een industriële revolutie en digitale revolutie. Hier kwamen we altijd beter uit. Iedereen praat zichzelf de put in. Wij pakken de kans aan.”
Tekst en beeld: Marleen Arkesteijn
