Komkommerkwekerij Fitterstee Growers van de familie van Gurp is een van de zeven pilotbedrijven binnen het driejarig project ‘100% Groen Geteeld’. Het eerste jaar slaagden ze er al in om de insecten voor 100% tegen te gaan met natuurlijke vijanden. Het tweede jaar gaan ze een stapje verder. Adriaan van Gurp: “Er zijn nog genoeg uitdagingen waarvoor we een oplossing zoeken.”
Fitterstee Growers in het Zuidhollandse Ooltgensplaat is een familiebedrijf. Adriaan kwam in 2017 in de maatschap van zijn vader Teun en oom Adri van Gurp. Op dit moment neemt de tweede generatie afscheid en gaat Adriaan alleen verder.
Het bedrijf bestaat uit drie kassen van samen 3 ha. Drie jaar geleden werd de laatste kas met een nieuwe hal van 1 ha erbij gebouwd. Deze kas heeft twee energieschermen. De andere twee afdelingen hebben een tijdelijk AC-folie.
Langer leeg
Energie, gewasbescherming en hoge arbeidskosten zijn belangrijke aandachtspunten. Het bedrijf ligt in een gebied met problemen met netcongestie, waardoor een WKK nu niet mogelijk is. Van Gurp: “Hierdoor beschikken we alleen over een ketel. Ondertussen stijgen de kosten voor gas verder.” De ondernemers hebben hun gasverbruik in vijf jaar tijd gehalveerd door een combinatie van maatregelen: schermen, ‘s winters langer leeg liggen en minder stoken.
‘s Winters langer leeg laten liggen, heeft als bijkomend voordeel dat er extra tijd is voor een grondige schoonmaak tijdens de teeltwisseling. “We zijn van vier teelten per jaar eerst naar drie en dit jaar zelfs naar twee teelten gegaan. Op 12 november zijn de planten eruit gegaan. Vorig jaar plantten we op 10 januari, dit jaar op 4 februari. Er zijn rassen ontwikkeld die meer geschikt zijn voor tweemaal telen. Ze zijn arbeidsvriendelijker, generatiever en meeldauwtolerant.”
Minder stoken is een hele uitdaging. De schimmeldruk neemt toe, waardoor een grotere inzet van bestrijdingsmiddelen nodig is. En juist de beschikbaarheid van chemische middelen neemt af.
CABY-virus
Sinds vier jaar brengt de katoenluis vanaf april het CABY-virus over en geeft mogelijk problemen tot het einde van de teelt. Van Gurp: “Die ziekte kan de teelt echt verpesten. De incubatietijd is twee weken. In het ergste geval wordt ineens een hele kas geel. Gelukkig is ons dat nog niet overkomen.”
Andere ziekten en plagen zijn komkommerbontvirus, Mycosphaerella, trips, wittevlieg, spint en luis. Tijdens de oogst van uien, graan en spruitkool vliegen er plaaginsecten als koolwittevlieg en trips naar binnen vanuit het omringende akkerbouwland.
100% Groen Geteeld
In het project doen de vijf grootste telersverenigingen in FVO-verband (Federatie Vruchtgroente Organisaties) samen een driejarig praktijkonderzoek naar chemievrij telen. Daarmee spelen ze in op de situatie na 2027, als er nagenoeg geen chemische middelen meer beschikbaar zijn. Iedere afzetorganisatie heeft telers aangedragen. The Greenery vroeg Fitterstee Growers.
De komkommerteler is blij dat hij mee kan draaien in het project. “Ik wil verder met het familiebedrijf. Je doet binnen het project ervaring op hoe je zonder chemische middelen kunt telen én je haalt veel kennis binnen in je bedrijf.” De telers worden namelijk breed begeleid door een multidisciplinair team van specialisten van Hoogendoorn/LetsGrow.com, Koppert, Van Iperen, Van der Knaap en Rijk Zwaan. Dit team ondersteunt behalve de biologische gewasbescherming met groene middelen en biostimulanten ook de weerbaarheid, klimaatoptimalisatie, voeding, genetica en het substraat.
“We doen mee met onze nieuwste, afzonderlijk stuurbare afdeling van 1 hectare. Omdat er in 2023 een flinke aantasting was van het komkommerbontvirus hebben we in 2024 gekozen voor rassen met meeldauw- en komkommervirustolerantie.”
Escalatieladder
Het eerste jaar startte met het opstellen van een preventieve strategie. Leidraad in de gewasbescherming is de escalatieladder. “Hierin staat beschreven wat en hoeveel we moeten inzetten bij welke aantasting. In het uiterste geval is chemie mogelijk, want de productie staat voorop. Daarom zetten we hoge preventieve aantallen natuurlijke vijanden in”, vertelt Floor Oomen van Van Iperen. Hij begeleidt de teler gedurende de pilot op het gebied van gewasbescherming. Samen met de teler en Gemma Meyer van Koppert hebben zij de preventieve strategie neergezet met natuurlijke vijanden en groene middelen tegen de verschillende plagen en ziektes.
De komkommerteler werkt met de Natutec app, want de escalatieladder werkt alleen als je goed scout. In de app worden de gevonden ziekten en plagen gelijk geregistreerd. De probleemplekken worden vervolgens intensiever nagelopen en er wordt meer pleksgewijs ingezet, bovenop het gewone preventieve plan.
Van Gurp ervaart dat hij door het intensieve scouten meer beslismomenten ziet. Oomen voegt hieraan toe dat het signaleren van een plaaginsect niet gelijk hoeft te betekenen dat het nodig is om extra natuurlijke vijanden in te zetten. Als er veel biologie omheen te zien is, is dat niet nodig.
100% gelukt
Het eerste jaar verliep boven verwachting goed. Oomen erkent dat hij sceptisch was of de insectenbestrijding zo zou lukken. Het is het hele jaar volledig gelukt om de plaaginsecten 100% groen te bestrijden door de inzet van groene middelen en voldoende aantallen nuttige insecten. “Door effectieve parasitering van de virusoverbrengende luizen had de teler in de pilot geen last van het CABY-virus. Ik vond het erg spannend aangezien ik in Zuid-Holland enorm grote problemen zag ontstaan door dit virus.” Van Gurp relativeert: “Je moet altijd voorzichtig zijn met conclusies van maar één jaar. Er spelen zoveel factoren een rol.”
Zoals te verwachten was, komen er tijdens de pilot ook knelpunten tevoorschijn. Mycosphaerella bleek een uitdaging. Er zijn nog geen groene middelen die deze schimmel effectief kunnen bestrijden. “We hebben het afgelopen jaar chemisch in moeten grijpen. Dat betekent niet dat het project mislukt is. Het geeft aan waar een knelpunt ligt.” Een optie is een voorspellingsmodel via Let’sGrow, zoals die er nu al zijn voor bijvoorbeeld Botrytis.
Tweede jaar
In het tweede jaar, dat nu net gestart is, kiest Van Gurp voor perliet matten aangevuld met een proef met kokosmatten van Van der Knaap. Samen met Let’sGrow zoeken de pilottelers naar klimaatoplossingen en een systeem van ziektevoorspelling.
Het is nog steeds de bedoeling om preventief te werken tegen insecten, maar het gebruik van groene middelen krijgt een belangrijkere plaats. Oomen: “Dit zou bijvoorbeeld kunnen betekenen dat er minder roofmijten nodig zijn tegen spint door het gebruik van het groene middel Neudosan. En dat we de wekelijks inzet van sluipwespen tegen luizen kunnen verlagen in combinatie met Azatin, een biologisch insecticide op basis van azadirachtine. Dat middel werkt tegen een scala aan insecten door de vervelling te verhinderen en het stoot insecten af door de geur.”
Biostimulanten spelen een grotere rol met nieuwe puzzelstukken Accudo en Stimuforce Asco. De komkommerteler zou hier graag meer van zien. “We staan nog in het begin van onze zoektocht van 100% Groen Geteeld, waarbij er nog heel wat uitdagingen zijn waar we een oplossing voor zoeken. We zouden graag meer middelen toegelaten zien aan dit pakket en de toepasbaarheid van bestaande middelen verbreden.”
Tekst: Marleen Arkesteijn, beeld: Marcel Ottenspeer
Adriaan van Gurp: “Door de inzet van een overmaat van natuurlijke vijanden lukte het ons afgelopen jaar om 100 procent van de insecten te doden.”
