De implementatie van Het Nieuwe Telen en de omschakeling naar full LED gaan bij rozenkwekerij Marjoland gepaard met ingrijpende veranderingen in klimaatsturing en kasinrichting. Volgens teeltmanager Erwin van Adrichem vloeien de maatregelen voort uit voortschrijdend inzicht, dat gevoed wordt door uitgebreide datacollectie en -analyse. “Hierdoor krijgen we meer grip op de vochtbeheersing en de knoptemperatuur in het najaar en besparen we flink op de warmte-input.”
Een jaar geleden deden Erwin van Adrichem van Marjoland en Martin de Bruijn van LG Flowers, verslag van hun ervaringen met het werken met nieuwe sensoren, toegespitst op het monitoren van de knop- en bloemtemperatuur. Inzicht daarin is cruciaal voor stuurmaatregelen die het natslaan van knoppen en bloemen in de vroege ochtend moeten voorkomen. Condensatie van verdampingsvocht op die gewasdelen is een belangrijke oorzaak van Botrytis in rozen.
Andere dynamiek
In werkgroepverband en met individuele begeleiding door sensorproducent Sigrow en HNT-consultant Peter van Weel doen de vooruitstrevende teeltmanagers daar sinds de nazomer van 2023 ervaring mee op.
“De principes van Het Nieuwe Telen of Plant Empowerment hebben voor ons al lang geen geheimen meer”, vertelt Van Adrichem. “Waar het soms aan schort, zijn betrouwbare data en mogelijkheden om op de juiste plaats stuuracties uit te voeren. Omdat LED-lampen veel minder stralingswarmte afgeven dan SON-T-lampen, verandert de dynamiek van het kasklimaat. Als je daar niet goed mee omgaat, kun je problemen verwachten.”
Najaar en winter uitdagend
De teeltmanager benadrukt dat de uitdagingen die de omschakeling naar full LED met zich meebrengt, het grootste zijn in het najaar. “Zeventig procent van de tijd heeft full LED een dikke plus, omdat je dan eigenlijk geen behoefte hebt aan warmtestraling vanaf de lampen. Het is zonde als de luchtramen vaak open moeten om warmte af te voeren, omdat je daarmee ook CO₂ verliest.”
Onder full LED kun je de ramen en schermen langer dicht houden. In het najaar wordt de vochtbeheersing in de vroege ochtend uitdagender, mede vanwege het vochtige buitenklimaat. “De knoptemperatuur is ’s ochtends vroeg laag, terwijl het gewas begint te verdampen als het licht aangaat en de kastemperatuur via de buisverwarming wordt opgevoerd. Dan kan er snel condensatie plaatsvinden.”
Drie opdrachten
De teeltmanager heeft op die momenten drie belangrijke opdrachten: de verdamping niet teveel stimuleren, vocht op energie-efficiënte wijze afvoeren en zorgen dat de knoptemperatuur niet te lang na-ijlt. Om die opdrachten te kunnen uitvoeren, wordt de inrichting van iedere kas die bij Marjoland overgaat op full LED enigszins aangepast, vertelt Van Adrichem.
“Wij vervangen het zomerscherm door een tweede energiescherm en brengen een deel van de verwarmingscapaciteit van onder naar boven. Op 5 ha hebben we Svensson ClimaFlow schermventilatoren die relatief koele, droge lucht uit de nokruimte aanzuigen en onder de gesloten schermen in de kas brengen. Dit jaar breiden we deze techniek uit met nog eens 2,8 ha. Daarnaast werken we op 6,8 ha met LBK’s, maar vanwege de beperkte beschikbaarheid van laagwaardige warmte zitten we daarmee aan onze taks. We bekijken nu de mogelijkheid om hoogwaardige warmte bij te mengen waar nodig.”
Meer bovenwarmte
De gedeeltelijke verschuiving van onder- naar bovenverwarming biedt drie voordelen. “Het gewas warmt iets trager op en er is iets minder luchtbeweging door het gewas, waardoor het minder verdampt en de RV minder snel oploopt”, stelt de teeltmanager. “Extra warmte-inbreng bovenin betekent ook dat de knoppen en bloemen sneller op temperatuur zijn, wat de kans op Botrytis-infecties verkleint. Een extra buis bovenin zorgt ook dat het scherm eerder is drooggestookt, waardoor er meer vochtige lucht doorheen kan. Het scherm kan daardoor langer dicht blijven, wat extra warmte bespaart.”
Nog dit jaar 15 ha full LED
Van Adrichem merkt op dat hij dankzij uitgebreide datacollectie en gerichte maatregelen beter in staat is om het klimaat naar zijn hand te zetten en de principes van Het Nieuwe Telen volledig toe te passen. “We hebben meer grip gekregen op de bloemkwaliteit en zien daardoor nog minder kwaliteitsproblemen”, stelt hij vast. “Tegelijkertijd is de warmte-input teruggebracht en verliezen we minder CO₂. In de zomer wordt er weer een kas aangepast, wat de oppervlakte onder full LED op 15 hectare brengt. Over een paar jaar is dat 100 procent.”
Tekst: Jan van Staalduinen
